اقاڭنان قالعان اسىل ءسوز – 1
شاعىن اڭداتپا
ۇلت ۇستازى اقاڭ – اقىمەت بايتۇرسىن ۇلى «وقۋ قۇرالى (قازاقشا الىپپە)»، «ءتىل-قۇرال»، «ساۋات اشقىش (ساۋاتسىز ۇلكەندەرگە)» جانە «ءالىپبي. جاڭا قۇرال» قاتارلى وقۋلىقتارمەن بىرگە، وقىتۋشىلارعا ارنالعان «بايانشى»، «ءتىل جۇمسار» اتتى قولدانبا قۇرالدار جازعانى بەلگىلى. عالىمنىڭ حح عاسىر باسىنداعى الەم جۇرتشىلىعىنىڭ ادەبيەتتانۋىندا ويىپ ورىن الاتىن كەسەك ەڭبەگى «ادەبيەت تانىتقىش» تۋرالى ءسوز ايتۋعا ۇلكەن اكادەميالىق دەڭگەي، اسقاق پاراسات كەرەك. ال، ءبىز عالىم مۇرالارىنىڭ ىشىندە جوعارىدا اتتارى اتالعان وقۋلىقتارداعى مول رۋحاني قازىنا تۋرالى ازدى-كوپتى جازبا جاريالاۋمەن كەلەمىز. وتكەن جولى ا. بايتۇرسىن ۇلىنىڭ «ءالىپبي. جاڭا قۇرال» اتتى وقۋلىعىنان كەزىككەن بىرنەشە تەرميندى ءسوز ەتە وتىرىپ، «اقاڭنىڭ كۇنباقپاسى نە نارسە» اتتى شاعىن جازبا جازعان ەدىك. وقىرمان قاۋىمنىڭ ۇلت ۇستازىنا دەگەن ءىلتيپاتىنىڭ جوعارى بولعانى سونشالىق، اتالعان جازبامىزدى گازەتتەر مەن رەسمي سايتتار اتتاي قالاپ سۇرادى. مىنە، وسى وتىنىشتەن كەيىن، ءبىز جاعداي جار بەرسە، عالىم مۇرالارىنداعى قۇندى سوز-سويلەمدەردى، تاريحي دەرەكتەردى، اقاڭا ءتان تەرميندەردى جانە كونەرگەن سوزدەردى جۇرتپەن جۇزدەستىرەتىن «اقاڭنان قالعان اسىل ءسوز» اتتى جەلىلەس جازبا جاريالاپ وتىرۋدى ءجون كوردىك. اڭگىمەمىزدىڭ ءالقيسساسى عالىمنىڭ 1926،1927 جانە 1928 جىلى قىزىلورداداعى قازاقستان مەملەكەت باسپاسىنان باسىلىپ شىققان «ءالىپبي. جاڭا قۇرال» اتتى ەڭبەگى تۋرالى بولادى. اقاڭنىڭ ادىستەمەلىك، ءتىلتانىمدىق تۇرعىسىنان ۇلى كوشباسشىلىعىن، اقىندىعىن جانە قارا ءسوزدىڭ قايماعىن قالقىعان قالامگەرلىگىن ونان ءارى دالەلدەي تۇسەتىن دەرەكتەردى جۇرتقا جاريا ەتەمىز. ۇلت ۇستازى تۋرالى جەلىلەس اڭگىمەمىزدىڭ جەلىسىن ۇزبەي وقىپ، وي-پىكىر جازىپ وتىرساڭىز قۋانار ەدىك.
اقاڭنان قالعان اسىل ءسوز – 1
(مۇقابا مەن ايقارا بەتتەگى اقپاراتتار سىرى)
اقىمەت بايتۇرسىن ۇلى ءوزى جازعان وقۋلىقتارىنىڭ مۇقاباسىنان تارتىپ، ىشىندەگى ءاربىر اۋىز ءسوز، ءار سويلەم، ۇتىر-نۇكتەگە دەيىن شوگەلدىكپەن قاراعانىنا تولىق كەز جەتكىزۋگە بولادى. وعان عالىمنىڭ «ءالىپبي. جاڭا قۇرال» اتتى وقۋلىعىنان وزگە ەڭبەكتەرىنىڭ تىسقى بەتتەرىن قاراۋ دا جەتكىلىكتى. اتالعان جاڭا قۇرالدىڭ مۇقاباسىنان مىنانى بايقاۋعا بولادى:
مۇقابا جايلى بىرەر ءسوز:
- بايتۇرسىن ۇلى اقىمەت. كىتاپتىڭ وڭ جاق شەكەسىنە اۆتور اتى «بايتۇرسىن ۇلى اقىمەت» (احمەت ەمەس، بايتۇرسىنوۆ ەمەس) جازىلعان. اقاڭ 1912-1924 جىلدار اراسىندا شىققان ەڭبەكتەرىندە جانە باسىلىمدارداعى ماقالالارىندا ءاتى-جونىن «ا.ب»، «بايتۇرسىنوۆ ا.»، «احمەد بايتۇرسىنوۆ» ۇلگىلەرىندە جازىپ كەلگەنى بەلگىلى. اتالعان كەزەڭدە توتە جازۋ قولدانىسقا تولىقتاي ەنگەنىمەن، كىسى ەسىمدەرىندە، جەر-سۋ اتاۋلارىندا جانە ءدىني جورا-جوسىنداردا كەزدەسەتىن كونەدەن كەلە جاتقان اراب سوزدەرى بارىنشا ارىسى شاعاتايشا، بەرىسى قادىمشە ۇلگىدەگى كۇيىن ساقتاعان بولاتىن. 1924 جىلى اقاڭ باستاعان عالىمدار كەڭەسە وتىرىپ، قازاق تىلىندەگى بار 24 دىبىسقا 24 ءارىپتى قالدىرىپ، ەملە قاعيدالارىن تۇراقتاندىرعاننان كەيىن اتالىپ وتىرعان شەتتىلدىك سوزدەر مەن كىسى ەسىمدەرى قازاقى شاپان كيە باستادى.
ەسىمنەن كەيىن كىتاپ اتى «ءالىب-بىي» (ءالىب-ءبىي)تۇرىندە كوركەم حۇسنيحاتپەن بەرىلگەن.
- ءالىب-بىي. اقاڭ نە ءۇشىن «ءالىپبي» دەگەن سوزدەگى «ء-ىپ»ء-تى «ءىب» ۇلگىسىندە بەردى ەكەن؟ ارى بارماي-اق، 1912 جىلى توتە جازۋ قولدانىسقا ەنە باستاعاننان باستاپ، ءسوز سوڭىندا كەلەتىن «-پ، -ىپ، ءىپ» نۇسقالارىن 1930 جىلعا دەيىن قازاق باسىلىمدارى ءبىرتۇتاس «-ب، ء-ىب، -ىب» ۇلگىسىندە جازىپ كەلدى. ال، ءسوز باسىندا جانە ورتاسىندا كەلەتىن «پ» دىبىسىن «پ» (پ) ارپىمەن الدى. پارتا، ارپا سياقتى سوزدەردە كەلەتىن «پ»-نى «ب» مەن بەرمەدى. تەك قانا ءسوز سوڭىندا «پ» دىبىسى «ب» بولىپ جازىلعان. مۇنىڭ سەبەبى نەگىزىنەن ەكى جاقتان ەدى.
ءبىرىنشى، الىپ كەلدى، جەتىپ باردى، قاراپ تۇرمىن، ءالىپ-بي، ت.ب. سوزدەرىندە ءسوز سوڭىنا كەلگەن «پ» دىبىسى، «پارتا» مەن «ارپا»- داعىداي ەمەس، «ب»-عا جاقىن ەستىلەدى.
ەكىنشى، ءسوز سوڭىندا كەلەتىن، «پ»-عا دا، «ب»-عا دا جاقىن كەلەتىن وسى «پ» دىبىسىنا ۇكىم جاساۋدىڭ تاسىلدەرى دە قاراستىرىلعان. اتالعان ۇلگىدە كەلگەن سوڭىندا «پ»-سى بار سوزدەرگە «-ى، ء-ى» قوسىمشالارىن قوسىپ تەكسەرىپ كورۋ ءتاسىلى بولعان. مىسالى، الىپ – الىبى، ساراپ – سارابى، قوراپ – قورابى، ءارىپ – ءارىبى، ت.ب. ونىڭ ۇستىنە ەرىندىك، ەزۋلىك ۇندەستىكتى جۇيەلى زەرتتەگەن ا. بايتۇرسىن ۇلى باستاعان الاش زيالىلارى اتالعان «پ» دىبىسىنا وزگە دە زەرتتەۋلەر جاساعان. مىسالى، «الىپ كەلگەن»، «كەتىپ قالعان»، «تۇرىپ العان»، «ءبىلىپ ءجۇر» سياقتى تىركەستەردە «الىپكەلگەن»، «كەتىپقالعان» سەكىلدى قاتاڭ داۋىسسىزدان اياقتاپ كەلەسى ءسوز قاتاڭ داۋىسسىزدان باستالعاندا «پ» دىبىسى «پ» بولىپ ەستىلگەنىمەن، كەيىنگى تىركەستەر «تۇرىبالعان»، «بىلىبجۇرگەن» بولىپ ەستىلەدى. وسى تۇرعىدان العاندا، قازاقتىڭ «پ» دىبىسى ءسوز سوڭىندا كوبىنەكي اينىمالى قاسيەتكە يە بولادى. سوندىقتان، سول كەزەڭدەگى عالىمدار ءبىراۋىزدان ءسوز سوڭىنداعى «پ» دىبىسىنىڭ «ب» بولىپ كەلۋىن قولداعان كورىنەدى. باسقا دىبىستار تۋرالى پىكىرتالاستى كوپتەپ كەزدەستىرۋگە بولادى. ءبىراق، «پ»-نىڭ ءسوز سوڭىندا كەلگەندە «ب» بولۋىنا قاتىستى داۋ-دامايلار كوپ كەزدەسپەيدى. مۇمكىن، ءبىزدىڭ قولىمىزعا تۇسپەگەن دە بولار.
ال، «ءالىپبي» (وقۋلىقتا ءالىب-بىي) ءسوزىنىڭ سوڭعى بۋىنى نەگە «بي» (ءبي) ەمەس، «ءبىي» (ءبىي) بولىپ جازىلعانىن بۇرىن دا ايتتىق. اسىرەسە، 1924 جىلدان كەيىنگى شىققان ەڭبەكتەر مەن رەسمي باسىلىمداردا «ي» مەن «ۋ» دىبىستارى داۋىسسىز دىبىس رەتىندە قارالىپ، داۋىسسىز دىبىستار قاتار جازىلمايتىن زاڭدىلىققا سايكەس جانە قازاقتىڭ دىبىستاۋ قاسيەتى باسشىلىققا الىندى. مىسالى، «ءبىي»، «كىيىم»، «سىيىر»، «الىۋ»، «كەلىۋ»، «سىياقتى»، ت.ب. سوزدەردىڭ وسىلاي جازىلۋىنا ەشكىمنىڭ وكپەسى بولعان جوق.
- مۇقاباداعى سۋرەت. سانالى وقىرمان اڭعارىپ تا وتىرعان بولار، سۋرەتتىڭ جوعارعى بولەگىندە مال-داۋلەتى بار، بەلدەۋىندە ات بايلاۋلى تۇرعان قازاقتىڭ ءۇيى. استىڭعى سۋرەتتە كەڭ، جارىق ءدارىسحانادا ساباق وقىپ جاتقان وقۋشىلار، ءبىلىم بەرىپ جاتقان ۇيرەتۋشى. ءدارىسحانانىڭ بەزەندىرىلگەن سۋرەتتەرى دە قازاقى ويۋ-ورنەكپەن بەينەلەنۋى دە ءبىر سىردى اڭعارتىپ تۇرسا كەرەك. كەڭەستىك قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا ءوز تىزگىنىڭ ءوز قولىڭدا، كەلىپ ءبىلىم ۇيرەن دەگىسى كەلگەن دە شىعار وقۋلىق اۆتورى؟! كەڭەس ۇكىمەتىنەن ونشاقتى جىل بۇرىن جازعان «وقۋ قۇرالى» اتتى وقۋلىعىنىڭ مۇقاباسىنا قاراعاندا وزگەشەلىككە يە بۇل سۋرەتتىڭ دە تاريحي سىرى بار ەكەنى بەلگىلى. مۇقاباداعى مۇنارلانىپ تۇرعان ايشىقتاردى ونان ارى زەرتتەي ءتۇسۋدى وقىرمان ەنشىسىنە قالدىردىق.
ايقارا بەتتى اشالىق:
ايقارا بەت دەپ جۇرگەنىمىز تيتۋل بەت. ياعني، كىتاپتىڭ مۇقابادان كەيىنگى بەتى. اقىمەت بايتۇرسىن ۇلى باستاعان الاش زيالىلارى «تيتۋل» ءسوزىن قالاي اتاعانى بەلگىسىز. مۇمكىن قاتىستى دەرەكتەردى ءبىز كەزدەستىرە الماعان بولارمىز. حح عاسىر باسىندا شىققان ونداعان سوزدىكتەردىڭ ەشقايسىسىنان بۇل اتاۋدىڭ قازاقشا تەرمينى كەزدەسپەيدى. تەك 1936 جىلى قازاقستان باسپاسىنان شىققان «قازاق ءتىلىنىڭ تەرمىندەرى» (1-كىتاپ) اتتى سوزدىكتە «تيتۋل» ءسوزىن قازاقشا دىبىس زاڭىنا يكەمدەپ «ءتىيتۇل» دەپ العانىن كەزدەستىردىك. ەندى اقاڭ جازعان «ءالىپبي. جاڭا قۇرالدىڭ» تىيتۇلىنەن كوزىمىز شالعان سوزدەردى وقىرمانعا كورسەتەلىك:
- قازاعىستان ءبىلىم ورداسى. بۇل اتالعان وقۋلىقتى بەكىتكەن، باسپادان شىعارعان عۇزىرلى مەكەمەنىڭ اتى. مۇنداعى «قازاعىستان» ءسوزى ءتۇپنۇسقا بويىنشا بەرىلدى. سول جىلدارى ەملەنى بارىنشا ايتىلىمعا جاقىن جازۋ ءداستۇرى كوش باستادى. انا ءتىلدىڭ تازالىعى ءۇشىن بۇل دا ءبىر داڭعىل جول ەدى. كەيىن كەلە ايتىلىم مەن جازىلىم ەكى ءتۇرلى بولعاندىقتان، بۇگىنگى تاڭدا جازىلعان ءماتىن بويىنشا ءتىل بۇراپ سويلەيتىن بولدىق. «كوكوزەك»، «جاڭا قورعان»، «اقەدىل»، «كوك الا»، «تاراپىنان»، ت.ب. دەپ ويلى-شۇڭقىرىنا قاراماي قينالىپ سويلە يتىندەردى كورىپ ءجۇرمىز.
- جەر ءجۇزىنىڭ ەڭبەكشىلەرى، بىرىگىڭدەر. بۇل ەندى العاش ورناعان كەڭەس ۇكىمەتىنىڭ ۇرانى بولدى. كەدەيلەر تابى قۇرعان تەڭدىككە تولى مەملەكەتتى جارنامالاۋ ءۇشىن ءاربىر باسىلىمنىڭ قاق ماڭدايىنان وسى سويلەم ورىن الىپ وتىردى. بۇل تۋرالى كوپ توقتالۋدىڭ ماڭىزى جوق.
- جاڭا قۇرال. ا. بايتۇرسىن ۇلىنىڭ «ءالىپبي – جاڭا قۇرال» وقۋلىعى 1926، 1927 جانە 1928 ج. ءۇش رەت باسىلعان. وسى ءۇش نۇسقاسىندا ۇلكەن ايىرماشىلىق جوق. ءبىز سوڭعى (1928 ج .قىزىلوردا) نۇسقاسىن ۇسىنىپ وتىرمىز. اۆتوردىڭ بۇل وقۋلىعى 1912 جىلدان 1925 جىلعا دەيىن اسا مول باسىلىممەن جىل سايىن باسىلىپ، مەكتەپتەردە قولدانىلعان «وقۋ قۇرالدارىنىڭ» جالعاسى دەۋگە بولادى. دەگەنمەن، بۇل «جاڭا قۇرالدىڭ» «وقۋ قۇرالىنان» ايىرماشىلىعى اسا زور. ونى تومەندە بىرتىندەپ بىلەتىن بولامىز.
- 3 ءىنشى ىرەت باسىلىۋى – «ءالىپبي. جاڭا قۇرال» بۇعان دەيىن 1926، 1927 جىلدارى دا كوپ تيراجبەن باسىلعان.
- ءتۇرلى سۇگىرەتتەرىمەن باسىلعان – بۇل ەسكەرتپە 1927، 1928 جىلعى ەكى نۇسقادا بار. 1926 جىلعى باسىلىمدا جوق. ءبىراق، ءۇش نۇسقادا دا ءتۇرلى سۋرەتتەرمەن بەرىلگەن. عالىمنىڭ بۇل وقۋلىعىنداعى قازاق ارىپتەرىنە مىسال رەتىندە بەرىلگەن سىزبا سۋرەتتەر دە ەرەكشە. ءبىزدىڭ جەلىلەس جازبامىزدى قاداعالاپ وتىرساڭىز، ولاردى دا تانىستىرىپ وتىرامىز. اتالعان وقۋلىق سول زامان تۇرعىسىنان، ءتىپتى، قازىرگى زامان ءۇشىن دە اسا جوعارى دەڭگەيدە جازىلعان قۇندى ەڭبەك دەۋگە بولادى. ونى دا كەلەسى جازبالارىمىز ارقىلى ونان ءارى دالەلدەي تۇسەتىن بولامىز. ال، وسى وقۋلىعىنىڭ ايقارا (تيتۋل) بەتتەن كەيىن ءوزى جازعان العىسوزىندە: «قازاق تۇرمىسىن بەينەلەيتىن سۋرەتشىلەر از بولعاندىقتان، قوسىمشا سۋرەتتەرىمىز تىم كەلىستى بولماي شىقتى» دەپ اسا كىشىپەيىلدىكپەن جۇرتتىڭ تۇسىنىستىك تانىتا قابىلداۋىن وتىنەدى. ول تۋرالى كەلەسى جازبامىزدا عالىمنىڭ العىسوزىنە ارنايى توقتالعاندا كەڭىرەك باياندايتىن بولامىز.
- ۆaitursn ul – ايقارا بەتتە وسىنداي جازۋ بار. بۇل «ا.بايتۇرسىن ۇلى» دەگەن جازۋدىڭ سول كەزدەگى قابىلدانۋ الدىندا تۇرعان لاتىن الىپبيىمەن جازىلۋى. بۇل لاتىنشا ەسكەرتپەلەر 1926 جانە 1927 جىلعى باسىلىمداردا جوق. سول تۇستا قابىلدانعان لاتىن الىپبيىندە دە كىسى ەسىمدەرى باس ارىپپەن جازىلماعان. بۇل توتە جازۋداعى ءداستۇرلى ءتاسىلدىڭ جالعاسى دەۋگە بولادى.
- nalۆ-nءۆى jaha qural – « ءالىپبي. جاڭا قۇرال» دەگەن جازۋ. سول كەزدەگى قابىلدانۋ الدىندا تۇرعان لاتىن الىپبيىمەن جازىلۋى. «n» بەلگىسى ارقىلى توتە جازۋداعى دايەكشىنى «ء» بەينەلەگەنىن بايقاۋعا بولادى.
- بالالارعا تارتىۋ.
بالالار، بۇل جول باسى دانالىققا،
كەلىڭدەر، ءتۇسىپ، بايقاپ، قارالىق تا.
بۇ جول مەن بارا جاتقان وزىڭدەي كوپ،
سولاردى كورە تۇرا قالالىق پا؟!
دانالىق – وشپەس جارىق، كەتپەس بايلىق،
جۇرىڭدەر، ىزدەپ تاۋىپ الالىق تا!
ا. بايتۇرسىن ۇلىنىڭ بۇل التى تارماقتان تۇراتىن ءبىر شۋماق ولەڭى 1912-1925 جىلدارى كوپ رەت باسىلعان «وقۋ قۇرالىندا» جانە 1926-1928 باسىلعان «ءالىپبي. جاڭا قۇرالىندا» ايقارا بەتتەن كەيىن تۇراقتى بەرىلىپ وتىرعان. 1921 جىلعى ساۋاتسىز ۇلكەندەرگە ارناپ جازعان «وقۋ قۇرالى» مەن 1926 جىلعى «ساۋات اشقىش» اتتى ساۋاتسىز ۇلكەندەرگە ارناعان وقۋلىعىندا بۇل ولەڭ بەرىلمەگەن. عالىمنىڭ وقۋلىقتارى ەكى باعىتتا، اتاپ ايتقاندا، بالالار مەن ۇلكەندەرگە ارنالىپ جازىلعانىن وسىدان كورۋگە بولادى. جانە عالىمنىڭ وقۋلىقتى پايدالانۋشىلاردىڭ جاسى مەن وي-ساناسىنا قاراي وقۋلىقتىڭ العاشقى بەتتەرىنەن باستاپ ءاربىر سوز-سويلەمدەرگە دەيىن ايىرىقشا نازار اۋدارا بىلگەنى وسىدان بايقالادى.
- تارتىۋ (تارتۋ ەمەس). احمەت بايتۇرسىن ۇلى باستاعان عالىمدار «ۋ» مەن «ي» دى داۋىسسىز دىبىس دەپ تانىپ، ەملەنى بىرلىككە كەلتىرگەننەن كەيىن، باسقا داۋىسسىز دىبىستار سياقتى، اتالعان ەكى داۋىسسىز دىبىستىڭ دا الدىندا داۋىستى دىسبىستار كەلەتىنىن تۇراقتاندىرادى. سوندىقتان، جۋان داۋىستىلار ءۇشىن «-ىۋ»، جىڭىشكە داۋىستىلار ءۇشىن «ء-ىۋ» نۇسقاسى بەكىتىلدى. بۇعان دەيىن (1924 ج.) «وقۇۋ»، «تارتۇۋ»، «كەلۇۋ»، «ءبىلۇۋ» ۇلگىسىندە جازىلىپ كەلگەن سوزدەر ەندى «وقىۋ»، «تارتىۋ»، «كەلىۋ»، «ءبىلىۋ» ۇلگىسىندە جازىلاتىن بولدى.
- بۇ – ءتۇپنۇسقا بويىنشا بەرىلدى. بۇگىنگى تاڭدا «و كىسى»، «بۇ كىسى» سياقتى سىلتەۋ ەسىمدىكتەرىنىڭ «ول، بۇل» نۇسقالارى عانا قولدانىستا. ال، حح عاسىر باسىنداعى باسىلىمداردا «و، بۇ» ۇلگىلەرى دە ءجيى كەزدەسەدى. بەلگىلى الاشتانۋشى عالىم جۇباي ورىناي، ۇلت ۇستازى ا. بايتۇرسىن ۇلى قازاق جىكتەۋ ەسىمدىكتەرىنىڭ سىپايى ءتۇرىنىڭ ءۇشىنشى جاعى «ول» ەمەس، «و كىسى» دەپ اتاعانى جايلى ايتىپ تا، جازىپ تا ءجۇر. بۇل تۋرالى تەرەڭىرەك بىلگىسى كەلگەن ىزدەنۋشىلەر ا. بايتۇرسىن ۇلىنىڭ «ءتىل-قۇرال» وقۋلىقتارىن پاراقتاپ شىقسا ىرعىنعا باتار ەدى.
- شىعارۋشى – اۆتور «بالالارعا تارتۋ» اتتى ولەڭىنىڭ سوڭىنا وسىلاي دەپ جازادى. بۇعان دەيىنگى «وقۋ قۇرالدارىندا» وسى ولەڭىنىڭ سوڭىنا «ا.ب» دەپ ەسىمىن قىسقاشا جازعان.
- تيراج - 20 000 (جيىرما مىڭ) – 1928 جىلعى باسىلىم جيىرما مىڭ دانامەن، 1927 جىلعى باسىلىم 50 000 (ەلۋ مىڭ دانامەن)، ال، 1926 جىلعى باسىلىم 8 -17 مىڭ دانامەن باسىلعانى كورسەتىلگەن. بۇل ءبىر قاراعاندا كىسى تاڭ قالاتىن كورسەتكىش. دەگەنمەن، اقىمەت بايتۇرسىن ۇلىنىڭ وزگە وقۋلىقتارىنىڭ 100 مىڭ، 120 مىڭ تارالىممەن قولدانىستا بولعانىن، تىپتەن ول وقۋلىقتار ءبىر جىلدىڭ ىشىندە سۇرانىسپەن بىرنەشە رەت باسىلعان، ارادا ونشاقتى جىل بويى اعارتۋ سالاسىنداعى بوستىقتى تولاسسىز تولتىرىپ تۇرعانىن ەسكەرۋ كەرەك. اقاڭنىڭ عانا ەمەس، ءا. بوكەيحان، م. دۋلات ۇلى باستاعان قازاق ينتەلەگەنتتەرىنىڭ سول تۇستا قازاق ءبىلىمى مەن عىلىمىنىڭ جارىق جۇلدىزدارى بولعانىنا ولاردىڭ كىتاپتارىنىڭ ايقارا بەتتەرىندەگى سول ساندىق كورسەتكىشتەردىڭ ءوزى-اق ايعاق ەدى.
مىنەكي، ءقادىرلى وقىرمان، ءبىز بۇگىن ۇلت ۇستازىنىڭ «ءالىپبي. جاڭا قۇرال» اتتى وقۋلىعىنىڭ مۇقاباسى مەن العاشقى ەكى بەتىندە كەزدەسەتىن رەسمي اقپاراتتارعا تالداۋ جاساپ، سىزدەرگە ۇسىنىپ وتىرمىز. كەلەسى جازبامىزدا ا. بايتۇرسىن ۇلىنىڭ اتالعان وقۋلىققا ءوزى قولدانىسقا ەنگىزگەن اسا قۇندى تەرميندەرىن جانە كونەرگەن تىركەستەردى ورتاعا سالامىز. سونداي-اق، اقاڭنىڭ ۇلى اعارتۋشى ەكەنىن ونان ءارى دالەلدەي تۇسەتىن ايگىلى ادىسكەرلىك قىرىمەن تانىستىرامىز. ءسوز جوق، ا. بايتۇرسىن ۇلى الەمدىك دەڭگەيدەگى كوشباسشى عالىم.
ادىلەت احمەت ۇلى
م. و. اۋەزوۆ اتىنداعى ادەبيەت جانە ونەر ينستيتۋتىنىڭ عىلىمي قىزمەتكەرى
