وتكەن حVءىىى عاسىردىڭ ەكىنشى جارتىسى 1755ء-شى جىلدارى سين يمپەرياسى جوڭعار حاندىعىن جەر بەتىنەن جويىپ جىبەردى دە، قازاق ۇلىسى قىتايداعى مانجۋلار اۋلەتى باسقارعان پاتشالىقپەن بەتپە-بەت ءتۇيىستى. وسى تۇستا قازاق حان-سۇلتاندارى مەن سين يمپەراتورى اراسىندا حات-حابار الماسۋ ءىسى جولعا قويىلدى. بۇل ءۇردىس 1754 جىلدان باستاپ، 1780ء-شى جىلدارعا دەيىن ۇزدىك-سوزدىق جالعاسقان سىڭايلى.
جۋىقتا بەيجىڭدە جۇڭگو تىلىندە 2006 جىلى جارىق كورگەن «سين پاتشالىعى تۇسىنداعى قىتاي-قازاق قاتىناستارى جايلى ارحيۆتىك قۇجاتتار» اتتى ەكى تومدىق ەڭبەكتى كورىپ قالدىق. وسى كىتاپتىڭ ءبىرىنشى تومىندا 1754-1762 جىلداردى قامتيتىن 269 ءتۇرلى ءىس-قۇجات، ەكىنشى تومىندا 1762-1764 جىلدارعا تيەسەلى 239 ءتۇرلى ءىس-قۇجات جيناقتالعان كورىنەدى.
وسى ەڭبەكتىڭ 199-بەتىندە: «قازاقتىڭ ابىلپەيىز ءباھادۇر سۇلتانىنىڭ مانجۋ حانىنا جولداعان حاتى» دەگەن قۇجات تۇر. حات كونە ويرات-موڭعول تىلىندە جازىلعان. حات يەسى ابىلپەيىز سۇلتان كىم، دەگەنگە توقتالساق، بۇل كىسى ورتا ءجۇزدى باسقارعان ابىلمامبەت حاننىڭ بالاسى. قازاق تاريحىندا بۇل تۇلعاعا قاتىستى «قىتايمەن ديپلوماتيالىق بايلانىس ورناتىپ، قازاق-قىتاي قاتىناسىنىڭ دامۋىنا زور ۇلەس قوسقان ءھام جوڭعارعا قارسى سوعىستا ابىلاي حان ساياساتىن قولداۋشى» دەگەن باعا بەرىلىپتى.
ونىڭ سىرتىندا ياعني 1784 جىلى اباق كەرەي تايپاسى وسى ابىلپەيىز حانعا ەل بيلەيتىن تورە سۇراپ بارعاندا، 13 جاسار ۇلى كوگەدەيدى «اباق ەلىنە باس بولسىن» دەپ ەكى ىنىسىمەن (سامەن مەن جاباعى) تاۋاسار بيگە جەتەكتەتىپ جىبەرگەن ەلشىل تۇلعا.
جوعارىداعى حاتتى ابىلپەيىز سۇلتان سين پاتشاسىنىڭ مۇراگەرى نۋۋ امبىعا (لاۋازىمدىق اتاق) 1758 جىلى جولداعان كورىنەدى. حاتتا: «ابۋلپەيىستىڭ حاتى. نۋۋ امبى جانە ساراي نوياندارىنا سالامات بولسىن. مالىمدەيمىن: بۋرۋدتىڭ جانە ءۇش سەرىگىن كەرى قايتارعاندا، ولاردىڭ ات-كولىگى مەن ازىعىن قاداعالاۋدى وتىنەمىن» دەلىنىپ، حاتتىڭ سوڭىنداعى جۇزىك-تابان موردە: «ابۋ-ل-فايز-باحادۋر-سۋلتان» دەگەن بەلگى بادىزدەلىپتى.
اتالمىش حاتپەن تانىسقان كونە ۇيعىر-موڭعول جازۋىنىڭ مامانى، استانالىق جاس ادەبيەتشى-عالىم اسىلبەك بايتان ۇلى، بۇل قۇجات سول كەزدەگى شەكارالىق كەرۋەنشىلەرگە قاتىستى جولدانعان حات، مۇنداعى «بۋرۋد» دەپ وتىرعانى قىرعىز-حاكاستار، ياعني بۇلاردى رەسەي ۇكىمەتى ويراتتاردان بوساعان جەرگە قونىستاندىرۋ ءۇشىن حاكاسيادان ايداپ اكەلگەن جۇرت ەدى دەيدى.
بەكەن قايرات ۇلى
«Egemen Qazaqstan» گازەتىنەن الىندى
