"Bozingen" (halyq kúıi)
Oryndaǵan: Qalıakbaruly Beıilhan
Kúı-ańyzy
Aqtaban shubyryndy, alqa kól sulama zamany bolsa kerek. Halyq basyna kún týyp, elinen, jerinen aıyrylǵan aýyl dúrbeleńge túsken bir shaqta orta dáýletti bireýdiń aq ingeni bolǵan eken. Botasy oqqa ushady da, ıesi aq ingenge júgin artyp, kúndi kúnge, túndi túnge uryp bosyp, aýa kóshken elmen birge ketedi. Bir jerge jetip, kólikterdiń belin sýytyp, adamdar demalady. Keshke taman aq ingen ózge túıelerdiń ishinde joq bop shyǵady. İzdep tappaıdy. Al ingen sol ketkennen mol ketip, botasynyń jemtigi qalǵan jaqqa qaraı bet alǵan jolda qalmaqtardyń qolyna túsedi. Ashyqqan jaýlar shıbórishe qaptap, tarpa bassalyp, jyǵyp, tórt aıaǵyn baılap, baýyzdaýǵa yńǵaılanǵan sátte, ingen óte bir aıanyshty daýyspen yńyrsı bozdap, eki kózinen jas sorǵalap, beıne adamsha jylaǵan eken deıdi. Sol kezde ózderi aǵa tutar bireýi: «Astaryńdaǵy attaryńdy soısańdar da, andaǵy ingenge tıispeńder», – deıdi. Bosanǵan bozingen aldymen oń jaǵyna qarap bir bozdap, sol jaǵyna qarap bir bozdap, úshinshi rette aldyna qarap bir bozdap, alǵan baǵytyna qaraı jele jónelgen eken. Botasynyń jemtigin tapqan soń bir tal shóp julmaı jatyp sol jerde ólgen eken.
Bul kúıdiń tarıhyn jazýshy Soıan Qajybaıuly 1967 jyly Mońǵolıanyń Qobda aımaǵy, Altaı aýylyna issaparmen barǵan kezde Oman degen qarıadan estip, ózi aıtýly dombyrashy bolmasa da, kúı jelisin úırenip kelgen bolatyn. Kúı jelisin buzbaı, azdap jetildirip, sodan beri kóp kádesine jaratyp júrmin.
Kúıge min taǵýshylar da, ózi ıesi bolmaqshylar da tabylady. Eshbiri bura tarta almady. Jazýshy S.Qajybaıuly sol kezderde quras-tyryp, Almatyda bastyrǵan Mońǵolıa qazaqtarynyń jyr jınaǵyn «Bozingen» dep te atady. Sóıtip, bozingen zary atadan balaǵa jalǵasyp, búgingi kúnge jetti.
Musaıyp Qusaıynuly
6alash usyndy
