اكەسى “حالىق جاۋى” بولىپ اتىلعاننان كەيىن شاكەرىمنىڭ ەكىنشى ايەلى ايعانشادان تۋعان 7 بالانىڭ ەڭ كەنجەسى زيات اتامەكەنىنە تۇراقتاي الماي باسساۋعالاپ ءبىر تۇيەگە ازىق-تۇلىك پەن اكەسىنىڭ قولجازبالارىن ارتىپ، قاسىندا بەردەش تاكەجانوۆ، مانكەش، ءازىمباي (بەردەشتىڭ ءىنىسى)، قوجاحان، تولەۋعازى قاتارلى ءبىر توپ ادام 1931 جىلى قازان ايىنىڭ سوڭىن الا ايلى ءتۇن استىندا تۋعان ەل، جەرمەن قيماستىقپەن قوشتاسىپ، كۇدىك پەن كۇمان، قورقىنىش پەن ءۇمىت ارالاس، قىتايداعى قالىڭ قازاقتى پانا، مەدەت كورىپ، جول تارتادى. جولشىباي بۇلارعا شۇبارتاۋدان قاشىپ كەلە جاتقان جاستابان (كەرەي) شاقانتاي باتىردىڭ بەرگى ۇرپاقتارى جاباعىتاي، كەنجەبەكتەر قوسىلىپ، جالپى شاماسى ەكى جۇزدەن ارتىق ادام باقتى شەكاراسىنان قىتايدىڭ تارباعاتاي ايماعىنا وتەدى.
بۇل كەزدە شىڭجاڭدا “دۇنگەن توڭكەرىسى” دەپ اتالاتىن قانتوگىس سوعىس ءجۇرىپ جاتقان كەز بولاتىن. تارباعاتايدىڭ شاعانتوعاي اۋدانىنا كەلگەن زياتتى يسا قاجى سوناباي ۇلىنىڭ اۋىلى مەن تىشقانباي ءبيدىڭ اۋىلى اتالاتىن قابدوللانىڭ اۋىلى قۇشاق جايا قارسى الادى. وسى تۇستا ءوز ۇلتىنىڭ اش- ارىق پاناسىزدارىنا ءارى بوسقىندارعا كومەك، قايىرىم جاساعان قاجىنىڭ ادامگەرشىلىگىنە ريزا بولعان زيات ۇزاق ارناۋىن جازادى.
مەككەگە ءتاۋاپ ەتىپ بارعان قاجى،
مەشىت پەن مەدرەسە سالعان قاجى،
اش-ارىق ادامداردى تويىندىرىپ،
كوز قىرىن مۇساپىرگە سالعان قاجى.
امالىن ەكى الەمنىڭ بىردەي ويلاپ،
ساۋابىن دۇنيەنىڭ العان قاجى،
قايىرىم، مەيىرىمدى كومەگى جوق،
اتالىپ جۇرگەندەر كوپ جالعان قاجى.
مۇنى بۇگىندە تارباعاتايدىڭ قۇلىستاي بويىن مەكەندەگەن كونەكوز قارتتار اڭگىمە اراسىندا ءجيى ەسىنە الىپ، ايتىپ وتىرادى.
زيات تارباعاتايداعى كەزىندە اكەسىنىڭ جازىقسىز ولىمىنە قاتتى قايعىرىپ، “ءسىلبى” دەگەن داستان جازادى. ال ءونىڭبىر ۇزىگىن كەزىندە التاي ايماقتىق N1 ورتا مەكتەپتىڭ زەينەتكەر ءمۇعالىمى مەدىعات رازدان ۇلى حاتقا تۇسىرگەن ەكەن.
سالەم دە كوپ توبىقتى قاۋىمىنا،
قالدى اكەم كەرەگەتاس باۋىرىندا،
قاپىدا تاعدىر ايداپ وققا ۇشتى،
تۇماننىڭ ءسىلبى ارالاس جاۋىنىندا.
قاجى ەدى اكەم كارى شال،
جەتپىس ۇشتە جاسى بار،
ارناپ جەمىس العانعا،
شولدەگەن جانعا ەدى بال.
سۇيەگىڭ قالدى قيىردا-اي،
باسىڭا حالقىڭ جيىلماي،
تۋىسقان، باۋىر-بالاڭنان،
توپىراق قولدان بۇيىرماي.
اللانىڭ ءىس قىپ قاعازىن،
وزگەرمەي وتكەن سابازىم،
مىندەتىن تانىپ، ءجون كورگەن،
ورازا، زەكەت، نامازىن.
بەيسەنبى كۇنى ءوتتىڭ بە؟
شەيىتتىك جولعا جەتتىڭ بە؟
ايرىلمان دەگەن اكەكەم،
شىنىمەن تاستاپ كەتتىڭ بە؟
جيىرما سەگىز جاسىمدا،
جالعاننىڭ كوردىم تارلىعىن،
قايعىنى سالدىڭ باسىما،
ەڭ اۋىرىن بارلىعىن،
اكەكەم ءسىزدى ساعىندىم.
ويلاسام ەستەن جاڭىلدىم،
جاس ءومىردى ءسوندىرىپ،
تاعدىر-اۋ ساعان نە قىلدىم؟!
اسقار بەلىم – بيىگىم،
قايعىنىڭ تارتتىم كۇيىگىن،
قايعى بيلەپ اكەتتى،
كوتەرە الماي يىعىم…
زياتتىڭ وزىندىك مۇڭعا تولى بۇل ۇزاق تولعاۋىن كەزىندە ەشكىم جاتتاپ، نە ەستە ساقتاپ ۇلگەرمەگەن. 1930-31 جىلدارى اراسىندا ونىڭ ءبىر اكە- شەشەدەن تۋعان اعالارى عافۋر مەن قابىش تۇرمەدە ولەدى. ال، ءىنىسى احات سىبىرگە جەر اۋدارىلىپ، كەيىن ەلگە امان ورالادى. زيات اكە قازاسىنان كەيىن ەلدە باسىنىڭ امان بولمايتىنىن سەزگەن سوڭ ەرىكسىز جۇڭگو استى. ول جاقتا “جاقسىدا جاتتىق جوق” دەگەندەي يگى ادامي قاسيەتى بار ۇلتجاندى ازاماتتاردىڭ قۇرمەتىنە بولەنەدى. بۇل تۇستا اعا سۇلتان قۇنانبايدىڭ داڭقى جۇڭگو قازاقتارىنا جاقسى ءمالىم ەدى. مەككەگە قاجىلىققا باراتىن ورتا ءجۇز ەلى قۇنانبايدىڭ كوز الدىنان وتەتىن بولعان. زيات ءوزىنىڭ ءبىر ولەڭىندە: ويلايساڭ ەگىلەسىڭ، كۇڭىرەنەسىڭ، قولىڭنان كەلەرى جوق بوس جۇرەسىڭ، اتانىڭ ارۋاعىن سىيلاۋشى كوپ، كوڭىلدى سوعان عانا كوتەرەسىڭ.
ريزىق بولدى ماعان اتا داڭقى،
قۇرمەتتەۋ جاقسىلاردى ەلدىڭ سالتى.
اباي مەن شاكەرىمدى كورمەسە دە،
ولاردى قۇرمەتتەيدى كەرەي حالقى.
كەرەيدىڭ مەكەنى ەكەن التاي-ساۋىر،
بۇل جاقتا ەل كورمەدىم بۇدان ءتاۋىر.
ايقاسىپ ەل ءۇشىن دە، ءوزى ءۇشىن دە،
شايقاستىڭ تاريحى بار اجەپتاۋىر.
ويشىلدار، وقىمىستى مۇندا دا بار،
ءشارىپحان، ماڭكەي، مۇقاش، بايمولدالار.
كۇش قوسىپ قوزعالىسقا شىڭجاڭداعى،
التايدى ازات ەتكەن ەر وسىلار.
بۇل ولەڭدى كەزىندە شاۋەشەكتە قازاق گيمنازياسىندا قابدەش ءجۇمادىلوۆ، قاليحان ساعاتبەكوۆ، ماقسۇتقاليمەن بىرگە وقىعان، كەيىن التاي ايماعىندا ۇزاق جىل ون ەكى اباق كەرەيدىڭ ىشىندە كوپ جىل قىزمەت ىستەگەن، ءوزى كەرەيدىڭ جاستابان رۋىنان، 1962 جىلى قىتايدان ءوتىپ، شۇبارتاۋ اۋداندىق گازەتىندە ىستەگەن، 2007 جىلى سەمەي قالاسىندا قايتىس بولعان ايتقالي كەنەنبايەۆ جاتقا ايتۋشى ەدى. بۇگىندە مارقۇمنىڭ ۇيىندەگى قولجازبادا اتالمىش ولەڭنىڭ ءماتىنى ساقتاۋلى تۇر.
زيات تارباعاتايدا شەكاراعا جاقىن بولعاندىقتان كوپ تۇراقتاماي، جەر مويىنى الىس التاي ايماعىنداعى كوكەن ءبيدىڭ اۋىلىنا قونىس اۋدارادى. 1876 جىلى ورىس ساياحاتشىسى گ.ن.پوتانين التاي ولكەسىنە بارعاندا ايگىلى كوكەن ءبيدىڭ اۋىلىندا بولاتىنى بار. عالىم ول تۋراسىندا ءوزىنىڭ “سولتۇستىك مونعوليا وچەركتەرى” دەگەن كىتابىندا جازىپ قالدىرادى. كوكەن كوپ جاساعان ادام. ەلى ونى “كارى بي” دەپ اتاپ كەتكەن. ال، كوكەننىڭ نەمەرەسى ءماني دە وتىز جىل ەل بيلەپ، قىتايلىق مانساپپەن “بەيىس” (1913-14 جىلدارى) اتانعان. ءماني (1856-1920) ەلىنىڭ اقىلمانى بولعان ادام. سوندىقتان ونى ەلى “اباق كەرەيدىڭ اقىلى – ءمامي، ايبىنى – قارا وسپان” دەسەدى. كەزىندە اسەت نايمانبايەۆ ءمامي بەيىستىڭ ولىمىنە كوڭىل ايتۋىندا “ەنشى العان اقىلىنان ون ەكى اباق” دەپ باستاپ:
ۇلىسىن اداستىرماي باستايتۇعىن،
الىستان دۇسپان كەلسە ساسپايتۇعىن،
داۋلەت، ءمانساپ، كىسىلىك جەلىگىنە،
قانى قىزىپ، بويى ءىسىپ ساسپايتۇعىن.
زور پانار اداسقاننىڭ شامشىسى ەدى،
ءتىلى بالعا، كوڭىلى ءتوس، اۋزى قىسقاش،
ناداننىڭ مىنىنە دە قايشىسى ەدى، – دەيدى. زيات ءور التايداعى وسى اۋىلدا بولادى دا، التاي ولكەسىنىڭ مادەني ورتالىعى اتانعان “اباقيادا” ۇستازدىق جولىن باستايدى. اباي كەزىندە شاكەرىمگە ەل ىشىندەگى شەجىرەنى جيۋعا كەڭەس بەرەدى. وسى تاپسىرمانى ورىنداۋ جولىندا شاكەرىم قاجىنىڭ ءوزى ءمامي بەيىسكە ەكى رەت حات جازىپ، كەرەي شەجىرەسىن الدىرىپتى دەگەن داقپىرت بار.
1933 جىلى 12 ساۋىردە شىڭجاڭ ولكەسىنىڭ بيلىگى ايلاكەر دە قاندىقول ءشىڭشىسايدىڭ قول استىنا وتەدى. ول كوتەرىلىس جاساعان حالىقتىڭ قامقورى بولىپ كورىنۋ ءۇشىن التى ۇلى ساياسات دەيتىن ۇرانىن العا قويىپ، شىڭجاڭنىڭ قۇمىل قالاسىنان باستالعان كوتەرىلىسشىلەردىڭ جەتەكشىسى قوجانيازدى ولكەگە باسشىلىققا بەلگىلەيدى. ءشارىپحان كوگەدايدى (ابىلمامبەت حاننىڭ بالاسى، ابىلپەيىز تورەنىڭ اۋلەتى) التايدىڭ دۋتىڭى (ايماق باستىعى) ەتىپ تاعايىندايدى. بۇل كەزدە التاي حالقى وقۋ – مادەنيەتى جاعىنان شاۋەشەك پەن قۇلجاعا قاراعاندا جۇدەۋ ءارى قولحات جازاتىندار ىلۋدە بىرەۋ عانا كەزىگەتىن. 1933 جىلدىڭ كۇزىندە التاي ايماعى بۇلىكشى دۇنگەندەردەن تازارتىلادى. ءشىڭشىساي شىڭجاڭدا دەموكراتيالىق سيپاتتاعى وكىمەت قۇردى. التايدا ءشارىپحان مەكتەپ، وقۋ-اعارتۋ ىسىنە كىرىسىپ، ءار رۋ باسىلارى ءوز قارجىلارىمەن مەكتەپ سالادى. 1917 جىلعى قازان توڭكەرىسىنەن كەيىن مۇندا كەلگەن كارىم دۇيسەبايەۆ، ءسۇلىم جانازاروۆ، سادىق مۇقان ۇلى، زيات شاكەرىم ۇلى، اعايىندى قامبار جانە شابدان ابدىكارىمۇلدارى وقۋشىلاردىڭ ساۋاتىن اشۋ ءۇشىن مەكتەپ جۇمىسىنا بەلسەنە اراپاسادى. زيات 1935 جىلى التاي مەكتەپتەرىندە شال مەن بالانىڭ ايتىسى دەگەن شاعىن كومەدياسىن جازىپ، ساحاناعا قويادى.
زيات مەكتەپتە ءوزى شاعىن ولەڭدەر شىعارىپ، ونى وقۋشىلارعا جاتتاتقىزىپ ايتقىزىپ، تۋعان ولكەسىن سۇيۋگە باۋليتىن. مىسالى، “التاي” دەگەن ولەڭىندە:
بۇل التاي ونەر-بىلىم قايناعان جەر،
بويىنان ناداندىقتى ايداعان جەر.
كوز اشىپ، مادەنيەت جولىن تانىپ
عىلىمعا بەلىن بەكەم بايلاعان جەر…
قىتايداعى ۇلت قامقورى ءشارىپحان كوگەدايەۆ وزىنە بيلىك بەرىلگەن تۇستا حالقىنىڭ ساناسىن وياتىپ، تاربيەلەۋ ءۇشىن ءباسپاسوزدىڭ مازمۇنى ەرەكشە ەكەنىن بىلەدى. 1935 جىلى زايسان ارقىلى كەڭەس وداعىنان باسپا ماشيناسىن الدىرىپ، “شىڭجاڭ التاي” گازەتىن شىعارادى. زيات شاكەرىم ۇلى وسى گازەتكە ارناپ، “جاڭا التاي” دەگەن ارناۋ ولەڭىن جاريالايدى. وندا:
جاس التاي جاڭا ءوسىپ، قانات جايعان،
كورىنىپ تۇر جارىعى انادايدان.
كوركەيىپ كوپ جاساسىن ورىن الىپ،
جوياتىن ناداندىقتى قۇرال-سايمان.
ورتاڭا كەلدى باسپا باساتۇعىن،
تاراتىپ ءتۇرلى جەمىس شاشاتۇعىن،
وقۋ، ونەر، ءبىلىمنىڭ ءتۇپ قازىعى،
سەرپىلىپ نادانشىلىق قاشاتۇعىن.
شىعاردى “التاي” اتتى جاڭا گازەت،
وياتىپ حالىق كوزىن اشاتۇعىن.
التاي كارى بولعانمەن بىلگەنىڭ جاس،
بالالىققا جولاما ەندى ونان قاش.
بىرلىك قىل، پۇل اياما قولىڭدى ۇستاس،
ءبىر جەڭنەن قول شىعارىپ، جاعادان باس.
باسقىشقا جاڭا شىقتىڭ قادام باسىپ،
تۇتقاسىن ۇستا عىلىم، ەسىگىن اش،
ەزىلىپ ۇيدە وتىرىپ كۇن وتكىزبەي،
حالقىڭا قىزمەت ەت، ەندىگى جاس.
تىلەگىم، شىن جۇرەگىم، حاق نيەتىم،
ەڭبەك ەت، شارۋا كوركەيت، ىلگەرى باس.
كورمەگەن ونەر-بىلىم بۇرىن حالىق،
يەن جۇرگەن كوشىپ-قونىپ، مالىن باعىپ.
بىلىمگە بارلىق شارۋاڭ بايلانىستى،
الساڭدار تاجىريبە ويعا سالىپ.
يەن كوشىپ ەڭبەكسىز ەت، قىمىز ءىشىپ،
قازاقتىڭ قاراڭعىدا قالۋى انىق،
ءار نارسە ءوز ءوزىنىڭ زامانىندا،
قۇشا كەلدى ءبىزدى بۇگىن زامان اعىپ.
ءادىل زاڭ توزىم-تەزىڭ قۇرۋلى تور،
نۇرلى كۇن ساۋلە بەردى نۇردى جارىق،
بىلىمگە تولى ادام بەل بايلايدى،
ونەرسىز ەلىڭ جوق دەپ ءتۇرىن تانىپ.
قولدانىپ ءسۇڭياتسىن سالعان جولىن،
ەل بولىپ قاتارعا ەندىك تەڭدىك الىپ.
“جاڭا التاي” قۋتتىق ايتىپ قادامىڭا،
جاردەمگە قولباسشىلىق جول سىلتەگەن،
كوپ راحمەت شاشىنجىنجان جانابىنا.
(شاشىنجىنجان – سول تۇستاعى التايدىڭ ءۋاليى ءارى اسكەر باستىعى ءشارىپحان تورەنى ايتىپ وتىر).
زيات دومبىرا تارتىپ، جاقسى اۋەندى ءان ايتاتىن بولعان. مەكتەپتە اكەسى شاكەرىمنىڭ “بۇل ءان بۇرىنعى اننەن وزگەرەك” – دەگەن انىنە جاڭاشا ءوزى ءسوز جازىپ، وقۋشىلارعا حور ەتىپ ايتقىزىپ، ورىنداتقان. ونى بۇگىندە وزىنەن التايدا وقىعان ۋاقات ورانوۆ بىلاي دەپ جەتكىزەدى:
جاستار – زاماننىڭ قىزىل گۇلىمىز، جاستار – زاماننىڭ ساۋلە نۇرىمىز. بۇل جاس ۇيىم – جاڭا جيىن، جاس ءبىلىمىن مولايتار، بىرلىك-ۇران، تىرلىك-قوعام، ون ءتورت مەللات مۇنى ايتار. زامان جاڭالىق جولعا اۋىستى، جامان عادەتتى مۇلدە تاۋىستى.
قايىرماسى:
انىق اعارتۋ ورىن سايلانعان،
حالىق وقۋعا تۇگەل ايلانعان.
قىتايدا زيات كوكشەتاۋلىق، سۇيەگى ارعىن، ءبىلىمدى ازامات سەيىتقازى ءمۇعالىمنىڭ مۋنيرا دەگەن قىزىمەن ۇيلەنەدى. ودان مەرەكە دەگەن ۇل دۇنيەگە كەلەدى (مەرەكە 1938 جىلعى، بۇل كۇندە تالعار قالاسىندا تۇرادى). مۋنيرا ەرتەرەكتە قىتايدا قايتىس بولادى. زيات شىڭعىستاۋدا ءوز ەلىندە جۇرگەندە الدەبىر قىزعا جۇرەك قالاۋىمەن عاشىق بولعانى ءمالىم. بۇعان زياتتىڭ “جارىما” دەگەن ولەڭى دالەل. وندا:
جانىڭ سۇيگەن جارىڭ بولسا،
كەمشىلىكسىز قامال.
جانىڭ كۇيگەن جاس جۇرەككە،
جايلى سالقىن سامال.
امالسىزدان كەتتىم ءتاڭىرىم قوسپاي،
ارمان ەتتىم بۇل تاعدىردان اسپاي.
ەت جۇرەكتى ەلجىرەتىپ،
ەركىمدى سەن الدىڭ.
ارمانىمدى ەرمەك ەتىپ،
ويلاپ، كۇيدىم، جاندىم.
ايتقان ءسوزىڭ، جازعان حاتىڭ ويىمدا،
كوڭىل جارىم، اقىل شالا بويىمدا.
وتكەن قىزىق ورتەدى عوي وزەگىمدى،
دال بولىپ دەرتكە بولماس شىداۋىما.
ەلدەن بەزدىم، قاڭعىرىپ. ءىشىم كۇيىك،
سىرتىم دەرتتى زارىعىپ.
جانىم سۇيگەن جار بولار دەپ،
ويلاۋشى ەم.
تاعدىر ونى جازبادى،
تارىعىپ.
ءوزى تۇر عوي،
ورنىڭا دا بولدىم زار،
كۇن بولار ما بۇل قايعىنى ۇمىتار.
كەشتىك راحات – تۇستىك مەحنات،
ويلاپ، كۇيىپ بولدىم زار.
جاقىنىڭ جات، جاتىڭ اراز،
ومىردە نە ماقسات بار؟
توقتاتارلىق بايانى جوق ءومىردىڭ،
جەتە المادىم ارمانىنا كوڭىلدىڭ.
زيات “ايۋباي” دەگەن پەساسىن جازىپ، اشكوز بايلاردى مىنەپ، السىزدەرگە جاناشىرلىق بىلدىرەدى. مۇنىمەن بىرگە زيات قىتايدا الاشوردا ارىستارى ماعجان جۇمابايەۆ، احمەت بايتۇرسىنوۆتىڭ شىعارمالارىن وقۋشىلارعا جاتتاتىپ، ساحناعا شىعارتقان. التاي قالاسىندا بەيىمبەتتىڭ “شۇعا” پەساسىن جانە حالىق ەپوسى “قىز جىبەكتى” قويعان. اباي، شاكەرىم ولەڭدەرىمەن رۋحتانىپ وسكەن زيات التاي ولكەسىندەگى قازاق جاستارىنا رۋحاني ۇستاز بولا بىلگەن. ماسەلەن، اسقار تاتانايەۆ سىندى قالامگەر “ءبىزدىڭ ولەڭ، اڭگىمە جازۋىمىزعا زياتتىڭ ىقپالى ەرەكشە بولدى” دەيدى. زيات شاكەرىم ۇلى 1937 جىلدىڭ اقىرىندا ۇرىمجىدەگى “قازاق، قىرعىز، مونعول ۇيىمىنا” قىزمەتكە شاقىرىلادى. 1938 جىلدىڭ 2ء-شى اقپانىندا ونى ءشىڭشىساي ۇكىمەتى تۇرمەگە جابادى. ول ايگىلى قازاق اقىنى تاڭجارىق جولدىۇلىمەن ءبىر كامەرادا بولادى. زياتتى تۇرمەگە جابار كەزىندە قازىرگى قىتايداعى تاريحشى عالىم نىعمەت مىنجاني شاكەرىم مەن ونىڭ قولجازبالارىن ۇكىمەت ورىندارىنا بەرمەي، ساقتاپ قالادى. ستالين مەن ءشىڭشىسايدىڭ دوستىعى ەكى جاققا دا جاقسىلىق الىپ كەلگەن جوق. ءشىڭشىساي تۇرمەدەن كوپتەگەن ادامداردى گانسۋ ەلكەسىندەگى قۇمعا تىرىدەي كومىپ ءولتىردى دەسە، ال كەيبىر ادامداردى كەڭەس وداعىنا حابارلاپ، ارنايى تەكسەرۋ شاقىرتىپ، سىبىرگە اپارىپ جوق ەتكەن دەگەن پىكىرلەر دە بار. قىتايعا شاكەرىم ەڭبەكتەرى ساۋاتتى اقىن ۇلى زيات ارقىلى قولجازبا، كوشىرمە كۇيىندە جەتكىزىلگەن. زياتتىڭ ناسيحاتشىلىعى ارقاسىندا شاكەرىم اندەرى مەن داستاندارى ەل اراسىندا جاتتالىپ كەلسە، ال “تۇرىك، قازاق، قىرعىز ءھام حاندار شەجىرەسى” اتاتەك تاريحىن بىلۋگە ۇلكەن تانىم بولعان. زياتتىڭ ەڭبەكتەرى 1943 جىلعى جانە 1958 جىلعى قىتايداعى ساياسي ناۋقاندار، سونداي-اق 1966 جىلدان 1976 جىلعا دەيىن سوزىلعان “مادەنيەت ريەۆوليۋسياسى” كەزىندە تونالىپ، ورتەنىپ، ازايعان. ءبىراق، “ەل ءىشى – التىن قازىنا” دەگەندەي، ونداعى حالىقتار زياتتىڭ جانە شاكەرىمنىڭ ولەڭدەرى مەن داستاندارىن اۋىزشا جاتتاپ، بۇگىنگى كەزەڭگە جەتكىزگەن. زياتتىڭ قىسقا عۇمىرىندا اكە جولىن قۋعان اقىندىق ءارى دراماتۋرگيالىق ەڭبەكتەرى ەلىنىڭ رۋحاني دۇنيەسىنە قوسىلعان مول مۇرا بولىپ قالا بەرمەك.
مۇحامەتقازى مۇحامادي ۇلى،
ەتنوگراف-تاريحشى، قازاقستان حالىق اعارتۋ ءىسىنىڭ ۇزدىگى.
