قۇراق قۇراۋ - ونەردىڭ سارقىلاماس قاينار كوزى

كىرىسپە

تاڭعاجايىپ تالانتىمەن تالايلاردى تامساندىرعان قازاق قولونەرىنىڭ قاراپايىم دا قايتالانباس ءتۇرى – قيىستىرىپ قۇراق قيۋ، ودان كوزدىڭ جاۋىن الاتىنداي وتە باعالى بۇيىمدار جاساۋ. ونىڭ قىمبات قۇندىلىعىنىڭ ءبىر ايعاعى قۇراقتان جاسالعان زاتتاردىڭ ۇزاتىلاتىن قىز جاساۋىنا ەنىپ، بۇل دۇنيە-مۇلىكتىڭ اجارىن ارايلاندىرىپ جىبەرەتىنى، ءۇي ىشىنە ۇلتتىق رەڭ بەرىپ، ادامنىڭ رۋحىن اسقاقتاتاتىنى.

قۇراق–تورگە توسەيتىن كورپەشە. ماتا قيىندىلارىن قيۋلاستىرىپ، تۇمارشا، سەگىز جاپىراق، رومب ءتارىزدى ورنەكتەردەن قۇرالعان كورپەنى قۇراق نەمەسە قۇراق كورپە دەپ اتايدى. ەجەلدەن قوناقجاي قازاق حالقى ءتورىن قوناققا ارنالعان "قاسيەتتى ورىن” ساناعان. ەرتە كەزدە بالاسى ءولىپ، توقتاماعان ءۇي "تىل-كوزدەن امان بولسىن” دەگەن ىرىممەن قىرىق قۇراق قۇراپ، بالاسىن سوعان وراعان. قۇراق كورپەنى اراسىنا ماقتا نەمەسە قويدىڭ، تۇيەنىڭ ءجۇنىن سالىپ، سىرىپ تىگەدى.

قازاقتىڭ ىسمەر، شەبەر ايەلدەرى قۇراق كورپەدەن قۇراق كەۋدەشەگە دەيىن، قۇراق بوستەكتەن قۇراق ويىنشىققا دەيىن جاساپ، كەرەمەت نارسەلەردىڭ دە قاراپايىم تاسىلمەن-اق ومىرگە كەلەتىنىن ەجەلدەن-اق قالىڭ جۇرتقا پاش ەتىپ كەلەدى. زەردەسىندە زەيىنى بار ادامداردىڭ قاي-قايسى دا قۇراقتان جاسالعان زاتتارعا ويلى كوزبەن نازار اۋدارسا، سان الۋان ءساندى تۇستەردىڭ بىر-بىرىمەن جاراسىم تاۋىپ، ادەمىلىك الەمىن سىيعا تارتىپ تۇرعانىن ايقىن اڭعارا الادى. ول ارقىلى حالقىمىزدىڭ قۇنارلى دۇنيەتانىمىن، ەستەتيكالىق تالاپ-تالعامىن، سۇلۋلىقتى اڭساعان ىڭكار سەزىمىن ايتقىزباي-اق تانيسىڭ.

باستى بۇيىمدارى كورپە، تۇسكيىز، ەندەشە، جاستىق، ءتۇرلى ويىنشىقتار بولىپ كەلەتىن قۇراق قۇراۋ – قازاق داستۇرىندە قىز بالالار كىشكەنتايىنان ءبىلىپ، ۇيرەنۋگە ءتيىستى قولونەر ءتۇرى. ول قىزداردى توزىمدىلىككە، ۇنەمدىلىككە، شەبەرلىككە، بوياۋلاردى اجىراتىپ، ولاردىڭ بىر-بىرىمەن ۇيلەسىمدىلىك تابۋىن ءتۇسىنىپ، تانۋعا شىڭدايدى، تازالىققا، اسەمدىككە ۇندەيدى، جان-دۇنيەسىن بايىتىپ، ءوي-ورىسىن كەڭەيتەدى. قۇراق نەگىزىنەن، ءتۇرلى-تۇستى ماتالاردان قۇرالادى. ماتا قيىعىن قولىنا ۇستاعان ءاربىر ايەل ونى بىلمەي تۇرىپ قيىق قۇراي المايدى، جاساعان بۇيىمى كورىكسىز بولىپ شىعادى. ياعني، قۇراق قۇراۋدا قويىلاتىن باستى شارت: ونىمەن اينالىساتىن ادامنىڭ بويىندا ونەردى تۇسىنەتىن قاسيەت، ۇشقىر قيال، بوياۋلاردىڭ سىرىن بىلەتىن تانىم بولۋعا ءتيىس.

قازاق حالقىنىڭ قولونەرىنىڭ ءبىرى –قۇراق قۇراۋ ونەرى تۋرالى تۇسىنىكتەمە بەرە وتىرىپ، بىزگە تاربيە مەن ءبىلىم نەگىزىندە ءوز ۇلتىنىڭ عاسىرلار بويى جيناقتالعان تاربيەسىن، ادامگەرشىلىك قاعيدالاردى بويىنا سىڭىرە وتىرىپ، ونەر مەن مادەنيەتىن، ءتىلىن، ادەت-عۇرپىن، اتا-سالتىن، حالىقتىڭ قالپىن جوعالتپاۋ ماقساتىندا قۇراق قۇراۋ ءادىسىن ءمۇعالىمنىڭ ۇسىنىسىمەن بويىما سىڭىرە وتىرىپ،عىلىمي جوبامدى ۇسىنامىن.

نەگىزگى ءبولىم.
1. قۇراق قۇراۋدىڭ شىعۋ تاريحى.

اجەلەر كيىم تىككەندە،

تاستاماپتى قيىقتى.

ءار الۋان قيىق تۇسكەندە،

دورباعا سالىپ جيىپتى.

كوپ كيىم تىگىپ بىتكەندە،

قيىققا دوربا تولىپتى.

قيىقتى ساندەپ تىككەندە،

قۇراق كورپە بولىپتى

قۇراقشىلىق قولونەرى ءساندى جۇمىستار جاساۋ تاريحى وتە ارىدان باستالادى. تاڭعاجايىپ تالانتىمەن تالايلاردى تامساندىرعان قازاق قولونەرىنىڭ قايتالانباس ءتۇرى – قيىستىرىپ قۇراق قيۋ، ودان كوزدىڭ جاۋىن الاتىنداي وتە باعالى بۇيىمدار جاساۋ. زەردەسىندە زەيىنى بار ءار ادامنىڭ قاي-قايسىسى دا قۇراقتان جاسالعان زاتتارعا ويلى كوزبەن نازار اۋدارسا، سان الۋان ءساندى تۇستەردىڭ بىر-بىرىمەن جاراسىم تاۋىپ، ادەمىلىك الەمىن سىيعا تارتىپ تۇرعانىن ايقىن اڭعارا الادى.

قازاقتىڭ قولونەرىنىڭ ومىرگە كەلۋى حالىقپەن، كوشپەلى ومىرمەن تىعىز بايلانىستى. VII-VIII عاسىردا تىگىنشىلىك، ەتىكشىلىك پايدا بالعان. ساۋدا ساتتىق دامىعان كەزدە ءار حالىقتىڭ ونەرى ارالاسىپ ۇلتتىق قۇراق تۇرلەرى پايدا بولدى. قازىرگى ۋاقىت تالابىنا ساي جاڭا ۇلگىدەگى "سەگىزجاپىراق”، "قىزعالداق”، "بوتاكوز”، "قۇدىق”، "جۇلدىز”، "شاحمات” قۇراعىمەن جاستىق تىس، كورپە، سىرماق، پاننولار جاسالادى. قازاق حالقى-كەڭ بايتاق ەلىمىزدە قالىپتاسقان كونە مادەنيەتتىڭ تىكەلەي مۇراگەرى جانە سول ءداستۇردى دامىتۋشى، جاڭعىرتىپ بايىتۋشى، ۇلتتىق قولونەردىڭ ۇزدىك ۇلگىلەرىن اتادان بالاعا مۇرا ەتۋشى.

قۇراق دەگەنىمىز ەرتە زاماننان كەلە جاتقان جان ونەر كايردىڭ بۋلات مۇراجايىندا قاراقۇيرىق تەرىسىنەن قۇراپ تىگىلگەن ورنەكتەر ءارى كۇنگە دەيىن ساقتالعان، ال توكيو مۇراجايىنىڭ بىرىندە مايوما ءادونىڭ (1569-1867) اسىل تاستار مەن ءتۇرلى ماتالاردىڭ قيىندىلارىنان قۇراپ تىگىلگەن كيىمى ءالى كۇنگە دەيىن ساقتالعان. دەمەك قۇراقتار تەك كەدەيلەر ەمەس بايدىڭ، حاننىڭ ۇيىندە دە ودان جامىلعى كورپەلەر، كيىمدەر تىگىپ كيگەن.

عاسىرلار بويى ۋاقىت ەلەگىنەن ءوتىپ ۇرپاقتان-ۇرپاققا جەتكەن ۇلتتىق قولونەر بابالاردان قالعان مادەني مۇرامىزدىڭ ەڭ اسىل قۇندى قازىناسىنىڭ ءبىرى. ول كەلەر ۇرپاق تاربيەسىندە بالانىڭ وي ساناسىنا جاڭا زامان تالاپتارىمەن ۇندەسە تاراپ اقىل-ويدى اسقارعا، قيالدى-قياعا جەتەلەيتىن كيەلى مۇرا.

قۇراق قۇراۋ – بۇل ناعىز ونەر، ماتا قالدىقتارىن ۇنەمدەپ تىگۋدىڭ ەرەكشە ءتۇرى. بۇل قۇراق ونەرى بۇكىل ەلگە بەلگىلى ونەردىڭ ءبىرى بولىپ تابىلادى. قۇراق قۇراۋ كوپتەگەن حالىقتارعا بۇرىننان بەلگىلى ونەر. ەڭ كونە بۇيىم بولىپ تابىلاتىن پەچۆورك تەحنيكاسى، ەڭ العاش رەت شىت وتانى – ينديا ەلىنەن تابىلعان. ەرتە زاماندا قۇراستىرىلعان كيىمدەردى كەدەي، ناشار تۇراتىن ادامدار كيگەن. ال قازىرگى تاڭدا قۇراستىرىلعان كيىمدەردى اۆانگارد ستيلىندە پايدالانادى. ورتا ازيا حالىقتارى قازاقپەن قىرعىزدا – "قۇراق”، رەسەيدە – موزايكا نەمەسە "لياپوچكا” دەپ، ال اعىلشىنشا «كۆيلت» دەپ، جاپون حالقىندا «ساشيكو» دەپ اتالادى. اقش، گەرمانيا، شۆەسيا سياقتى ەلدى مۇراجايلارىندا قۇراق بۇيىمدارىنىڭ كوللەكسياسى بار.

ال قازاق حالقىنىڭ تۇرمىس تىرشىلىگىنەن حابار بەرەتىن ءبىر قاتار بۇيىمدار ءا.قاستەيەۆ مۇراجايندا ساقتالعان.

قاسيەتتى قازاق حالقىنىڭ، سونىڭ ىشىندە ايەل ادامداردىڭ قولدارىنان شىققان قولونەر تۋىندىلارىنىڭ تاريحى تىم تەرەڭدە جاتىر. ول كەڭ بايتاق جەرىمىزدى مەكەندەگەن ساق، ءۇيسىن، قىپشاق، عۇن ءتارىزدى كونە تۇرىك تايپالارىنىڭ مادەنيەتىنەن ارقاۋ الادى. جانە دە وعان وڭتۇستىك-سىبىر، ورتا ازيا مەن رەسەي حالىقتارىنىڭ دا مادەنيەتى ءوز اسەرىن تيگىزگەن. وسىنداي ۇنەمى جاڭعىرۋ ۇستىندە بولعان قازاق حالقىنىڭ ءداستۇرلى قولونەرىنىڭ دامۋ بيىگىنە كوتەرىلگەن كەزەڭى ءحىح عاسىردىڭ 2-جارتىسى مەن حح عاسىردىڭ باسى.

ارحەولوگيالىق قازبالار مەن جازبا ەسكەرتكىشتەرگە ارقا سۇيەنسەك، قازاقستان ايماعىن مەكەندەگەن تايپالار جۇزدەگەن جىلدار بويى مەتالل، تاس، سۇيەك، ساز بالشىق، اعاش، ءجۇن، تاعى باسقا دا شيكىزاتتاردى شارۋاشىلىق كاسىپتەرى مەن كۇندەلىكتى تۇرمىس قاجەتىنە جاراپ، قول ونەردىڭ ءوز ۇلتىنا ءتان ەرەكشە كوركەم تۇرلەرىن قالىپتاستىرعان. قازاقستان جەرىندەگى قولونەردىڭ كونە زاماننان كەلە جاتقانىنا پاۆلودار وڭىرىندەگى دوسىباي جارتاسىنان تابىلعان بەينەلەر، وسكەمەندەگى جازبالار مەن ۇلىتاۋ جارتاسىنداعى سۋرەتتەر، ءوزىمىزدىڭ وبلىس كولەمىندەگى لەبەديەۆكا، قىرىقوبا وبالارىندا جۇرگىزىلگەن ارحەلوگيالىق قازبا جۇمىستارىنىڭ ناتيجەسىندە تابىلعان كەراميكالىق قازىندىلاردىڭ بەتتەرىنە سالىنعان گەومەتريالىق ورنەكتەر ناقتى ايعاق بولا الادى. وزگە دە عىلىمي دەرەكتەردە قازاق دالاسىندا بولعان ساياحاتشىلار قازاق توپىراعىن مەكەندەگەن ساقتار مەن ماسساعاتتاردىڭ بارلىق زاتتاردىڭ اشەكەيلەنىپ، كيىمدەردىڭ وزىنە ءتان ۇلگىسى بارىن ايتادى.

قازاقستانداعى قۇراقشىلاردىڭ باسىن بىرىكتىرۋ، حالىقارالىق بايقاۋلارعا شىعۋعا مۇمكىندىك جاساۋ،قازاقتىڭ ەرتەدەن كەلە جاتقان ەرەكشە قولونەرىنە جاستاردىڭ نازارىن اۋدارتۋ ماقساتىنداقازاقستان قۇراق قۇراۋ شەبەرلەرىنىڭ اسسوسياسياسى «باستاۋلارعا ساياحات» دەپ اتالاتىن رەسپۋبليكالىق 3ء-شى بايقاۋ ۇيىمداستىرعان بولاتىن.

بۇل بايقاۋدا ەلىمىزدەگى قۇراق قۇراۋدىڭ ناعىز شەبەرلەرى مەن ونەردىڭ وسى ءتۇرىن وزىنە سەرىك ەتكەن قۇراقشىلار تۋىندىلارىن كورەرمەندەر نازارىنا پاش ەتتى.

سالوننىڭ نەگىزىن سالۋشى كۇسپانوۆا ماريا رايىپ قىزى. ءوزىنىڭ كۇش-جىگەرىنىڭ ارقاسىندا كىشكەنە عانا جەردە 1-2 تىگىن ماشيناسىمەن ءوز ءىسىن باستاعان ماريا اپايدىڭ ەڭبەگى جانىپ، ەل ريزاشىلىعىنا بولەندى. ىسكەرلىگى باعالانعان ول «ەلىمىزدىڭ ەڭ ۇزدىك كاسىپكەرى» اتانىپ، ەل پرەزيدەنتىنىڭ «العىس حاتىمەن» ماراپاتتالىپ، « ىسكەر الەم» جۋرنالىنا ەنگىزىلدى.

حالىقتىڭ ۇلت ەكەنىن ايىراتىن ءۇش نەگىزگى ارناسى بار:ءتىل ونەرى، قولونەرى جانە ساز ونەرى. حالقىمىزدىڭ قولونەرى دەپ حالىق تۇرمىسىندا ءجيى قولداناتىن ءورۋ، تىگۋ، توقۋ، مۇسىندەۋ، قۇراستىرۋ، بەينەلەۋ سياقتى شىعارماشىلىق جيىنتىعىن ايتامىز. سولاردىڭ ىشىندە ەرتەدەن كەلە جاتقان ونەر اپالارىمىز تىگەتىن قۇراق قۇراۋدىڭ دا وزىندىك تاريحى بار. ەكى ءتۇرلى ماتانى بىر-بىرىمەن قيىلىستىرا تىگەتىن بولساق، قاراپايىم عانا قۇراق شىعادى.

اباي اتامىز ايتقان بەس دۇشپاننىڭ ءبىرى – ىسىراپ بولسا، ونەردىڭ بۇل سالاسى سول ىسىراپشىلىققا جول بەرمەيدى.

2. قۇراقتاعى بوياۋلار سىرى

قازاق قولونەرىنىڭ، ونىڭ ىشىندە قۇراق بۇيىمدارىنىڭ بوياۋى سان الۋان.ءتۇس شەڭبەرىندە تۇستەر ەكى توپقا بولىنەدى: جىلى جانە سۋىق. ءتۇس شەڭبەرىندە بىر-بىرىنە قارسى تۇرعان تۇستەردى قاراما-قارسى تۇستەر دەيدى.ولار قىزىل-جاسىل، سارى-كۇلگىن، كوك-قوڭىر ت.ب.

حالقىمىزدىڭ ۇعىمىندا كوگىلدىر ءتۇس-اسپاننىڭ سيمۆولى، قىزىل ءتۇس – وتتىڭ، قاننىڭ، ءومىردىڭ، جاسىل ءتۇس - وسىمدىكتىڭ، كوكتەمنىڭ، باستاۋدىڭ، اق ءتۇس – بيىكتىكتىڭ، اسپانيلىقتىڭ، سارى ءتۇس – دانالىقتىڭ، ءبىلىمنىڭ بەلگىسى. سول سەبەپتى، قيىقتا بۇل تۇستەر بىر-بىرىمەن تىعىز بىرلىكتە تۇرعانىندا عارىشتىڭ، الەمنىڭ بەينەسىن بەدەرلەپ، بۋدديستىك ماندالانىڭ فيلوسوفيالىق ماعىناسىنان دا ارتىق ءمان-ماڭىزعا، قۇپيا سىرعا تولى ەكەنىن بايقاتادى.

تۇستەر گامماسىن توپتاۋ نەمەسە تۇستەر ۇيلەسىمدىلىگى.

ماتانى تۇستەرىنە قاراي تاڭداۋدىڭ ماڭىزى زور. ماتا قيىندىلارىنىڭ ىشىنەن الدىمەن ءتۇسى اق، ءۇساۇ سۋرەتتەرى بارى تاڭداپ الىنادى. بۇلار باسقا تۇستەرگە قاراعاندا، سيرەك جانە از مولشەردە قولدانىلادى.

- س ۇر ءتۇس – كەز كەلگەن گاممانى جاقسارتادى.

- اق ءتۇستى فون رەتىندە پايدالانساق كومپازيسيانى نازىك ەتىپ كورسەتەدى.

- ءبىر بۇيىمعا وتە كوپ ماتەريال قولدانۋدىڭ قاجەتى جوق، 3- 5 ءتۇرى جەتكىلىكتى.

- قۇراقپەن جۇمىس ىستەۋ ءۇشىن ماتاعا سۋرەتتىڭ قانداي تاسىلمەن تۇسىرىلگەنىن ءبىلۋ كەرەك .

ماتا تۇستەرىن تاڭداعاندا – اشىق ءتۇس پەن كۇڭگىرت تۇستەردى ، ماتانىڭ رەڭىنە قاراي قاراما –قارسى تۇستەردى (كونتراسنىە )، توپتىق تۇستەر گامماسىن جاساۋدى باستى نازاردا ۇستاۋ قاجەت.

3. قولونەردەگى قازاق سيمۆولى

قولونەر، قۇراق قۇراۋ، ويۋ-ورنەك،

اتتى باپتاپ، ايىپ تۇرمان، قامشى ورمەك.

ءسالت-داستۇرى ەشكىمگە ۇقساماعان،

قازاقتا قولونەردەن كەرەمەتتى،

ويۋلاپ شىعارعان سىرماق پەن تەكەمەتتى.

قاڭداي شەبەر قازاق قىزدارى،

قۇراقتى، ويۋلاردى دوڭگەلەتتى.

قازاق قولونەرىنىڭ قانداي تۇرىندە دە ويۋ-ورنەكتەر پايدالانىلادى. قۇراقتان جاسالعان بۇيىمداردا دا ولار ءوز ورنىن تاۋىپ جاتادى. نەگىزىنەن، قازاق سيمۆولى كوپ قاباتتى. ول باسقا سيمۆولدارمەن استاسىپ، ماعىناسىن بايىتا بەرەدى. ەتنوگرافتاردىڭ ايتۋىنشا، بۇل جەردە ۇشبۇرىشتىڭ جانە وعان قيىساتىن بارلىق ەلەمەنتتەردىڭ ءمانى ايرىقشا. ولاردىڭ تۇسىندىرۋىنشە، ءۇشبۇرىش ماگياسىنىڭ ءمانى ءۇش دۇنيەنى تۇتاستىرا بىلۋىندە. قازاقتىڭ ءداستۇرلى كوزقاراستارى بويىنشا، ءۇشبۇرىش – سۋ، جەر، اۋا – ءۇش عالامنىڭ قۇراق كورپەشەلەردىڭ ءاربىر بولشەگى گەومەتريالىق فيگۋرالاردان تۇرادى. شارشى، التىبۇرىش، تراپەسيا، تەڭ ءبۇيىرلى ءۇشبۇرىش، پيراميدا، رومب، تىكتورتبۇرىش، پاراللەلوگرامم، بەلگىسى بولىپ سانالاتىن بالىقتى، وقتى، قۇستى مەڭزەيدى. ەگەردە وسى ءۇشبۇرىشتىڭ ىشىنە قوشقار ءمۇيىز ويۋى قيىسسا، ول وتتى بەينەلەيدى. جالپى، قازاقتاردىڭ ۇعىمىندا ويۋ-ورنەك ماگيالىق سيپاتتا، ول بارلىق «كىرىس» پەن «شىعىستى»، «جاعال» مەن «قيىسۋدى» بەلگىلەيدى...

قۇراقتىڭ تۇرلەرى ءتورت توپقا بولىنەدى:
1.تابيعات.
2.جانۋارلارعا.
3.گەومەتريالىق.
4.اسپان الەمى.

4. قۇراق ماتالارى.

قامقا– التىنداتقان نەمەسە كۇمىستەتكەن زەردەلى جىپتەن توقىلعان جىبەك ماتا.

قاتيپا – جول-جولى بار، جۇقا جىبەك ماتا. بارقىت، شىت.

تورقا – ەڭ قىمبات جىبەك ماتا.

باتسايى – قالىڭ جىبەك كەزدەمە.

تورعىن – قىمبات باعالى جىبەك ماتانىڭ ءبىر ءتۇرى.

ماقپال – تىعىز توقىلعان، جۇمساق، تۇكتى بارقىتتىڭ ءبىر ءتۇرى.

قىجىم – ساپالى جۇنەن توقىلعان تۇكتى ماتا، پليۋش.

پاي – جىبەك ماتا.

پارشا – التىن مەن كۇمىستى ارالاستىرا وتىرىپ تىعىز توقىلعان جىلتىراق جىبەك ماتا جانە سول ماتادان تىگىلگەن قىمبات باعالى كيىم.

قازينە – جىبەكتەن قالىڭدى – جۇقالى ەتىپ توقيتىن ماتا.

شاعي – جۇقا كەلگەن جۇمساق جانە تازا ماتا.

لاڭكە – سىرتكيىمدىك ماتانىڭ ءبىر ءتۇرى.

ناسار – جىبەك كەزدەمە.

ۇشتاپ – اق ءتۇستى تىعىز ماتا.

شىت – ارزانقول جۇقا ماتا.

سارپوڭكە – استارلىق جىبەك ماتا.

بوياق – كەزدەمەنىڭ بويالعان ءتۇرى.

بورلات – قىزىل ءتۇستى جۇقا ماتا.

تىبەن – ءتۇرلى-تۇستى قالىڭ ماتا.

5. قۇراق تىگۋ تەحنولوگياسى.

تۋعان حالقىم، ونەرىڭ ۇرپاققا ۇلگى،

كوڭىلى كوكتەم، ءارقاشان جانى ىزگى،

ءسالت-داستۇرى ميراس بولىپ بىزگە جەتكەن.

اسقان ونەر جاسامپاز قالعان ماڭگى ،

حالقىمنىڭ ءمۇراسى عوي قۇراق قۇراۋ

عاسىرلاردان قالىسپاي بىزگە جەتكەن.

قۇراق قۇراۋ ەكى ماقساتتى كوزدەيدى.
1.ماتانىڭ قيىندىلارىنان ىسكە ۇقساتۋ (كادەگە جاراتۋ).
2.ۇلكەن ساندىلىككە باۋلۋ،ماتادان ءار ءتۇرلى فيگۋرالار جاساي وتىرىپ،قيىلىستىرىپ ءبىر بۇيىم جاساپ شىعارۋ.

قۇراق تەحنيكاسى نەمەسە پەچۆورك (patchwork – اعىلشىن تىلىنەن اۋدارعاندا قۇراق قۇراۋ، قۇراستىرۋ) قىزىقتى جۇمىس، ۇلكەن قيال بەرۋشى ونەر.پەچۆورك تەحنيكاسى گەومەتريالىق قيىندىلاردى بىرىكتىرىپ تىگۋ ارقىلى قايتا ءبۇتىن ماتا جاساۋ.

قۇراق قۇراۋ ەستەتيكالىق تالعامدى قاجەت ەتەدى. جۇمىس بارىسىندا ءتۇس ۇيلەسىمدىلىگى، قيىندىلاردىڭ سيممەتريالىلىعى، ءدال قيىستىرۋ .

قۇراقتى قۇراۋ كەزىندە قويىلاتىن تالاپ – ول ماتا بولشەكتەرىنىڭ سيمەتريالى بولۋى جانە ماتانىڭ نەگىزگى جانە ارقاۋ جىپتەرىن ەسكەرۋىمىز كەرەك. قۇراققا پايدالىناتىن ماتا جۇقا، قالىڭدىعىنا قاراي ىرىكتەلىپ الىنادى. ماتانى ۇلگى بويىنشا قيۋ ءۇشىن تىگىسكە كەتەتىن قوسىمشانى 0،5-1سم ارتىق الىپ، ماتانىڭ شىعىمدىلىعىن ەسكەرۋ كەرەك. ماتانىڭ ۇلگى بويىنشا قيۋ ءۇشىن الدىن الا دايىناعان ماتانىڭ ۇستىنە ۇلگىنى قويىپ، بورمەن نەمەسە سابىنمەن شەتىن سىزىپ، قوسىمشانى ەسكەرە وتىرىپ بەلگىلەيمىز دە، بۇدان كەيىن ۇلگىنى الىپ تاستاپ، بورمەن بەلگىلەنگەن جەرىن قيىپ الامىز. قۇراق قيىندىلارىن اۋەلى كوكتەۋ تىگىستەرى ارقىلى بىرىكتىرەمىز، ودان سوڭ تۇراقتى تىگىس ماشيناعا سالامىز. قۇراقتىڭ ءساندى بولۋى سىزباسىمەن ۇلگىسىنە تىكەلەي بايلانىستى. ماشينا تىگىستەرىن قولمەن تىگۋ ارقىلى ورىنداۋعا بولادى. قول تىگىستەرى: تەپشىۋ، كوكتەۋ، جورمەۋ، قايىپ تىگۋ، ت.ب. سولاردىڭ ىشىندە قايىپ تىگۋ ادىسىمەن تىگەمىز. قۇراقتان جاسالعان بۇيىمنىڭ شەتىن ءتۇرلى ماتا قيىندىلارىنان تۇمارشالاۋعا شاشاقتاۋعا نەمەسە وزگە ءتۇستى ماتامەن جيەكتەپ ساندەۋگە بولادى. كورپەنىڭ استىنا لايىقتاپ استار قيىپ الىپ بەتتەستىرۋ كەزىندە ەكى جاعىنىڭ دا وڭ بەتى ىشىنە قارايدى. اراسىنا كورپەشەنىڭ نەمەسە بۇيىمنىڭ بارلىق جاقتاۋلارىنا ولشەنىپ الىنعان تۇمارشا قوسىلا كوكتەلەدى. مىقتى بولۋ ءۇشىن ماشينا تىستەرىن پايدالانامىز. قۇراق بۇيىمنىڭ وڭ بەتىن اۋدارۋ ءۇشىن 8-10 سم كولەمىندە استاردىڭ ءدال ورتاسىنان اشىق تىگىلمەگەن جەر قالدىرامىز. اراسىنا تۇمارشا سالىنىپ استارلانعان قۇراقتىڭ ىشىنە ماقتا سالامىز دا كورپەشەنى كوكتەيمىز. كوكتەۋ جۇمىسى ماقتانىڭ تۇيدەكتەلىپ، كورپەشەنىڭ ءبىر شەتىنە جيناقتالىپ قالماۋى ءۇشىن قاجەت. كوكتەپ بولعان سوڭ كورپەشەنى سۋلى داكەمەن ۇتىكتەيتىن بولساق تىگىستىڭ كەيبىر كەمشىلىگى بىلىنبەي كەتەدى.

ەلباسىمىزدىڭ ساليقالى ساياساتىنىڭ ارقاسىندا ۇلتتىق قۇندىلىقتارىمىزدىڭ ءبىر بولىگى – قولدانبالى قولونەرىمىزدى زەرتتەۋ، ونى ارى قاراي دامىتۋ قولعا الىنىپ جاتقان وسى ءساتتى پايدالانىپ، ءوزىمىز تالىم-تاربيە ۇيرەتىپ جۇرگەن جاس ۇرپاققا ون ساۋساعىنان ونەر تامعان شەبەر اتا-بابالارىمىزدىڭ ءوز ساۋساقتارى ارقىلى ولشەم الۋ جولدارىن ەسكە تۇسىرسەم دەيمىن..

ۇلگىسى كوپتىڭ ونەرى كوپ،

ونەرى كوپتىڭ ەرمەگى كوپ.

قورىتىندى.

قۇراق قۇراۋ ونەرىن دىمىتۋدى ناسيحاتتاۋىمىزدىڭ ماقساتى قولونەردى ساقتاپ قالىپ، ءداستۇرىمىزدى جالعاستىرۋ كەشەگى قاجەتتىلىكتەن تۋىنداعان ونەردى بۇگىنگى جاستاردى تاربيەلەۋگە پايدالانۋ، ونەرگە باۋلىپ تاربيەلەۋ.

جۇمىستى جاساۋ بارىسىندا كوپتەگەن زەرتتەمە جۇمىستارىن جۇرگىزدىم. ءوز جۇمىسىمنىڭ ەرەكشەلىگى قازاقتىڭ ءسالت-داستۇرىن، ۇلتتىق قولونەر تۋىندىلارىن زەرتتەي وتىرىپ، قۇراق ونەرىن مەڭگەردىم. جالپى، قۇراق ونەرىن زەرتتەۋ بارىسىندا، ونىڭ تۇرلەرىن، جاسالۋ جولدارى، تاريحى ايتىلعان. ادام، قوعام ءۇشىن قۇراق ونەرىنىڭ جاسالۋىن زەردەلەي كەلە قولونەر بايلىعىمىز ەكەنىن ءبىلدىم. قۇراق – قىزىق، ءارى قۇندى ونەر. ول ۇزاق ىزدەنىستى، ىجداعاتتى قول ەڭبەگىن قاجەت ەتەتىن ءىس. شىن شەبەرلىككە قوسا تاباندىلىقتى تالاپ ەتەدى.

قازاق حالقىنىڭ قولونەرىنىڭ اسا قىمبات، قايتالانباس سۇلۋلىعىن، عاجايىپ كوركىن قۇراق ونەرىنەن كورەمىز. عىلىمي جۇمىسىمدى قورىتا قەلە، تۇيگەن وي-پىكىرىم:

–قۇراق ونەرى ارقىلى حالىقتىڭ قولونەرىن، ءسالت-داستۇرىن ءبىلۋ.

–قۇراق ونەرى – ەستە ساقتاۋ، جوبالاۋ، شامالاۋ، تۇستەر جاراسىمدىلىعىن جاقسى ايىرا بىلۋگە

–قۇراق ونەرى - وتە نازىكتىكتى، ادەمىلىكتى، شىدامدىلىقتى، شەبەرلىكتى تالاپ ەتەدى.

ادامدار مولشىلىقتى - دارياعا، تەڭىزگە، بايتەرەككە تەڭەسە، باتىردى.

مەن قۇراق قۇراۋ ونەرىن زەرتتەي كەلە، بۇل ونەردىڭ ارناسى مەن مۇمكىندىگى وتە كەڭ ەكەنىنە كوزىمدى جەتكىزدىم. سول سەبەپتى بۇگىنگى ۇرپاق ءوزىنىڭ ۇلتتىق سەزىمىن، مىنەز-قۇلقىن، ءوزىنىڭ ءتىلىن، ءداستۇرىن جوعالتپاۋ كەرەك دەپ تۇسىنەمىن.

قۇراق ماتالارى.