بەلگىلى جۋرناليست، عالىم دوسان بايمولدا ۇلىنىڭ «قيلى تاعدىر» اتتى تاريحي زەرتتەۋ كىتابى جارىق كوردى.
بۇل كىتاپتا تارباعاتايدا تۋىپ، ۇلانباتىردا نەبارى 34 جاسىندا اتىلعان شوقامانوۆ ماحمۋد ىبىراي ۇلىنىڭ قيلى تاعدىرى باياندالادى. كىتاپ مۇراعاتتىق قۇجاتتاردىڭ ناقتى مالىمەت، دەرەكتەرىمەن قۇندى.
ماحمۋد ىبىراي ۇلى – 1917 جىلى تارباعاتايدا دۇنيەگە كەلگەن. اتا جۇرتى سەمەي، ءۇرجار.
جۇڭگو، ورىس، موڭعول، ۇيعىر، باسقا دا تىلدەردى جەتتىك مەڭگەرگەن. 1940 جىلداردا گوميندان ەزگىسىنە قارسى ۇيىمداردىڭ (قازاق، قىرعىز اعارتۋ وداعى باستىعى) بەل ورتاسىندا ساياسي كۇرەسكە قاتىسىپ ءجۇرىپ، ەكى ەل ارالىق قاتىناس ماسەلەسىمەن (موڭعول جەرىندەگى وسپاندى قايتارىپ كەلۋگە شەن شي ساي وكىمەتى نۋرماحمۋد، حۇساين ماحمۋد ۇشەۋىن جۇمسايدى) جۇرگەنىندە 1944 جىلى قاپىدا قولعا تۇسكەن. ول 1946 جىلدىڭ باسىندا بوساتىلىپ، 1951 جىلى قايتا ۇستالادى.
موڭعوليا ىشكى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ ۇسىنىسىمەن ماحمۇتتى 1951 جىلى 13 ناۋرىزدا مەملەكەتتىك پروكۋراتۋراعا «1944 جىلعى قىلمىسى» بويىنشا وتكەرەدى. 77 تاۋلىك قاماۋدا تەرگەلەدى. 21-مامىردا قىلمىس زاڭىنىڭ 62-تارماعى بويىنشا جازا كەسىپ، ايدان استام قاماپ، 23-ماۋسىمدا توتەنشە كوميسسيا اتۋ جازاسىنا بۇيىرىپ، 29-ماۋسىمدا ۇلانباتىر ۋاقىتىمەن 23 ساعات 50 مينۋتتا اتقان!.. وسىلايشا نەبارى 34 جاسىندا ۇلتى ءۇشىن وتقا تۇسكەن قازاقتىڭ ءبىر ارىسى ءۇرجاردا تۋىپ، ۇلانباتىردا اتىلادى.
ماحمۇتتىڭ ارتىندا ەكى ۇلى قالدى. ەكى ۇلعا «حالىق جاۋىنىڭ ۇرپاعى» دەگەن جامان ات تاعىلماۋى ءۇشىن ولاردىڭ تەگىن وزگەرتىپ، ناعاشىلارى اسىراپ الادى. ماحمۇتتىڭ ۇرپاقتارى (نەمەرەلەرى) بۇگىندە قازاقستاندا ءومىر ءسۇرىپ جاتىر. مارقۇمنىڭ ءوزى جەتپەگەن توپىراققا ۇرپاعى جەتىپتى.
ماحمۇتتىڭ تەرگەۋ دەرەكحاتتارى ءۇش تومدىق، تىركەۋ ءنومىرى-10817، وعان بەرىلگەن جازا «جالعان جالا» دەپ سانالىپ موڭعوليانىڭ جوعارعى سوتى 1991 جىلى جەلتوقساندا ماحمۇتقا تاعىلعان «حالىق جاۋىنىنان» اقتاپ، ابىرويىن سەرگىتكەن.
شوقامانوۆ ماحمۋد ىبىراي ۇلىنىڭ قيلى تاعدىرىن تولىعىراق دوسان بايمولدا ۇلى جازعان «قيلى تاعدىر» اتتى تاريحي زەرتتەۋ كىتابىنان وقي الاسىزدار!
6alash ۇسىنادى
