جاناما جاقسى – قالىڭمال ىشىنە كىرەتىن، قىز جاققا سىي رەتىندە بەرىلەتىن قوسىمشا مال، ياعني وسىندايدا اتقارىلاتىن كادەنىڭ اتاۋى. بۇل – كۇيەۋجىگىتتىڭ اكەلگەن كادەلەرىنىڭ ۇستىنە قىزىن ماپەلەپ وسىرگەنى ءۇشىن توي مالى دەپ اكەسىنە، سۇتاقى دەپ اناسىنا بەرەتىن سىيى. مۇنى جاناما ات، جاناما تۇيە دەپ تە اتاي بەرەدى.
بوساعاعا ءىلۋ – ءداستۇرلى نەكەلىك قاتىناستىڭ قالىپتاسۋ بارىسىندا اتقارىلاتىن عۇرىپ – كادە اتاۋى. توي تاراعان سوڭ ءبىر تۇننەن كەيىن قالىڭدىق بارار ەلىنە اتتانعاندا، كۇيەۋدىڭ جۇرتتىڭ سوڭىنان قالىپ، ءسال ايالداپ، قايىن اتاسىنىڭ ءۇيىنىڭ بوساعاسىنا ءبىر شاپان ءىلىپ كەتەتىن سالتىن بوساعاعا ءىلۋ دەپ اتايدى. مۇندا كۇيەۋبالانىڭ «وسى ءۇيدىڭ وسى بوساعاسىنان قول ۇزبەيمىن»، «مەن دە وسى ءۇيدىڭ ءبىر بالاسىمىن» دەگەن يشاراتى بار. اۋقاتتى ادامدار بوساعاعا ىلۋگە ءۇرىم-جۇراعاتى مول بولىپ ءوسسىن دەگەن نيەتپەن بيە بايلاعان. بۇل عۇرىپ كەيبىر وڭىرلەردە ءىلۋ دەپ قانا اتالادى.
ەسىك الدى – ۇيلەنۋ عۇرىپتارى كەزىندە اتقارىلاتىن كادەلىك جورالعى. قۇدالار توي ۇستىندە قوناققا ارنالعان كيىز ۇيدەن جىگىت اكەسىنىڭ كيىز ۇيىنە شاقىرىلادى، وسى قۇدالاردى شاقىرۋشىعا شاپان كيگىزەدى. قۇدالار شاقىرىلعان ۇيگە كىرەر الدىندا اتالمىش ويىن تۇرىندەگى كادە جاسالادى. قۇدالاردى كىرەبەرىستە اڭداۋسىزدا ارقانمەن اياعىنان شالىپ قۇلاتۋ نەمەسە شۇڭقىر قازىپ، بەتىن جاۋىپ قويىپ ءسۇرىندىرۋ سياقتى ويىنعا قۇرىلعان كادە جاسايدى. بايقاپ قالىپ كادە بەرىپ قۇتىلعانداردان تىس، شالىنىپ قۇلاپ جاتقان قۇدالاردىڭ بەتىنە ايەلدەر ۇن جاعىپ، ايەل كيىمىن كيگىزىپ قىزىققا باتىسادى.
ۇكى – قىزعا قۇدا تۇسكەندە ونىڭ ايتتىرىلعان قالىڭدىق بولعاندىعىنىڭ بەلگىسى رەتىندە بەرىلەتىن كادەلەردىڭ ءبىرى. ۇكى قاۋىرسىنى بالە-جالادان بولاشاق كەلىنگە قورعان بولسىن، ەشقانداي جاماندىقتى جولاتپاسىن دەگەن نيەتپەن قۇدالىق كادەگە قوسا بەرىلگەن.
اتبايلار – قۇدالاردى قارسى الۋ جورالعىسىندا بەرىلەتىن كادە. قۇدالاردىڭ كەلە جاتقانىن بىلىسىمەن-اق اۋىلدان وقشاۋلاۋ جەرگە قۇدا كۇتەتىن ارنايى ءۇي تىگەدى. ءۇيدىڭ ىشىنە ءۇش سالار تەكەمەت، سىرماق، كىلەم جايىلىپ، كورپە توسەلىپ، جاستىق تاستالادى. وقشاۋلاۋ جەرگە ات بايلايتىن كەرمە ورناتىلادى. قارسى الۋشى توپ قۇدالاردى اتتارىنان ءتۇسىرىپ، اتتارىن بايلايدى. بۇل ىزەتى ءۇشىن اتبايلار كادەسىن بەرەدى. كۇتۋشىلەر كەلە جاتقان قۇدالاردى ءۇيدىڭ الدىنا شىعىپ قارسى الادى. قۇدالار بىر-بىرىمەن ءتوس قاعىسىپ امانداسىپ، ەسەن-ساۋلىق سۇراسادى. قارسى الىپ، ۇيگە كىرۋگە شاقىرعان جاس ايەلدەرگە ارقانكەرەر، اۋىلكورىمدىك كادەلەرىن بەرەدى.
قۇداشا شاشار – قالىڭمالعا بايلانىستى بەرىلەتىن كادەلەردىڭ ءبىرى. قۇدالىق كەزىندە قالىڭمالدىڭ قۇرامىن، ۋاقىتى مەن بولىگىن كەلىسكەننەن كەيىن جىگىت اكەسى قالىڭمالدىڭ ۇشتەن ءبىرىن نەمەسە تولىق بەرەدى. دايىن بولعان قالىڭمالدى كوزىمەن كورىپ، جارامدى-جارامسىزىن تەكسەرىپ، الىپ كەتۋگە قىز جاعىنان قۇدالار كەلەدى. قالىڭمالدى الۋ كەزىندە قۇداشالاردىڭ ءبىرى (جىگىت جاعىنان) ۇناتقان مالىن تاڭداپ الۋعا قۇقىلى بولعان. وعان ەشكىم قارسىلىق ءبىلدىرىپ، رەنجىمەگەن. بۇل سالت قۇداشا شاشار دەپ اتالعان.
قۇرىقباۋ – قالىڭمالدى ەل جۇرتىنا ايداپ كەتەر كەزدە قىز اكەسىنىڭ كۇيەۋجىگىت اۋىلىنىڭ جىلقىشىسىنا بەرەتىن كادەسى. قۇرىقباۋ كەسىمى جوق كادەگە جاتادى. اۋەلدە كۇيەۋجىگىتتىڭ اكەسى قىز اكەسىنە الدىنا سالىپ ايداتار قىرىق جەتىنى الدىن الا جىلقىشىسىنا الدىرتىپ، ماتاۋعا قويادى. ماتاۋداعى جىلقىنى، مالدى جينالعان جۇرت كورىپ شىعادى. قىز اكەسىنىڭ ارنايى الىپ كەلگەن مالتانۋشىسى ماتاۋداعى مالدىڭ قىرىق جەتىگە جارامدى-جارامسىزدارىن، بالاماعا جۇرەتىن-جۇرمەيتىنىن، بۇكپەگە جاتاتىنىن-جاتپايتىنىن انىقتايدى. ال اۋىلدىڭ جىلقىشىسى جىگىت اكەسىمەن كەلىسە وتىرىپ، الۋشى جاق جاراتپاعان مالدى باسقاسىمەن اۋىستىرادى. قىرىق جەتىنىڭ قۇرامىنداعى بالاما، بۇكپە مالدى اۋىستىرۋعا مال جايىن جاقسى بىلەتىندىكتەن بايدان گورى ونىڭ جىلقىشىسى ەپتى كەلەدى. قالىڭعا بەرىلەتىن مالدى تاڭداۋعا جاردەمدەسكەن جىگىت اۋىلىنىڭ جىلقىشىسىنا قىز اكەسى قۇرىقباۋ كادەسىن بەرىپ اتتانادى. قولىنىڭ اشىقتىعىنا قاراي قۇرىقباۋعا كوبىنە تاي نەمەسە جاباعى بەرەدى.
«انا ءتىلى» ۇلتتىق گازەتى
