قازاق پەن جىلقى بىتە قايناسقان ۇعىم. بىرىنەن-بىرىن اجىراتۋ مۇمكiن ەمەس. جىلقى جانۋارىنىڭ ۇستىنە العاش ءبىزدىڭ بابالارىمىز مىنگەنى عىلىمدا دادالەلدەنىپ جاتىر. جاۋگەرشىلىك زاماندا باتىردىڭ جان سەرىگىنە اينالعان ارعىماقتار دا از ەمەس.
سۋرەتتە: تارباعاتاي تاۋىندا ورنالاسقان قۋباس ات ەسكەرتكiشi.
سول سايگۇلىكتەردىڭ بىرەگەيى - قۋباس ات. قاراكەرەي قابانباي باتىرعا سەرىك بولعان، ارۋاقتى تۇلپار -قۋباستىڭ ورىنى ەرەكشە. قابانباي باتىر سوعىسقا اتتانعاندا كوبىنە اتتىڭ بەلى شىدامايدى ەكەن. شەشۋشى شايقاستاردىڭ شەبىن بۇزىپ جۇرگەن قابان باتىرعا، وزىنە ساي تۇلپار كەرەك بولعانى داۋسىز. قالىڭ ەل جىلقىعا باي قازاق دالاسىنان قابانباي باتىرعا ات ىزدەپتى. بۇل ءسوز قابانبايدىڭ ناعاشىسى اتاقتى بي بورانبايعا دا جەتەدi. بي اتا تاڭداپ بەرەدى. جىلقىشى الىپ كەلگەندە تۇلپاردى كورگەن ەل تاڭداي قاعىپ، تاڭىرقاسادى. بيىكتىگى نارداي، كەۋدەلى، كەسەك جىلقىنى باتىر قابانباي بىردەن ۇناتىپتى.
اتىنىڭ ءوزى قۋباس دەپ قويىلۋى دا تەگىن ەمەس، "جۇيرىككە ساي، باسىندا ءبىر قىرىم ەت بولماعان" دەيدى.
قۋباس - اقسۋات جەرىندەگى، تارباعاتاي جايلاۋىندا وسكەن قۇلىن. بوعاس، تالدى-بازار، قارعىبا سۋىن قانىپ ىشكەن قازانات. وكپەتى تاۋلارىنىڭ ەتەگى مەن مايلىشات ماڭايىندا وسكەن دەسەدى. كەزىندە قالماقتاردى ويسىراتا جەڭىپ كەلىپ، قازاقتار ات شاپتىرىپ توي جاساپتى. قابانباي بابامىز قۋباستى تەك جورىقتا عانا ەمەس، بايگەدە دە سىناپ كورمەككە، بۇكiل ءۇش ءجۇزدiڭ حان-قاراسى، يگi جاقسىلارى باس قوسىپ ۇيىمداستىراتىن، قازىرگى كەرەكۋ مەن سەمەيدiڭ ماڭىندا ەكi ءجۇز شاقىرىمدىق بايگەگە قۋباس اتتى دا قوسادى. وسى ۇلى بايگەدە قابانباي باتىردىڭ اتاقتى قۋباس اتى جەكە دارا كەلiپ، باتىردىڭ داڭقىن تاعى بiر مارتە اسقاقتاتىپتى. سوندا باتىر: “مiنگەنiم مەنiڭ قۋباستى، قۋباستاي جىلقى تۋماستى”،-دەپ ريزا بولىپتى.
باتىر بابامىزدىڭ جان سەرىگىنە اينالعان قۋباس اتپەن تالاي جورىقتار جاسالىپ، جەكپە-جەك شايقاستار وتكىزىپ، ەل ءۇشىن ەلەۋلى سوعىستارعا قاتىسقان. تۇران دالا توسىندە قابانبايدى كوتەرىپ ، جەڭىس تۋىنىڭ جەلبىرەۋىنە سەپتىگىن تيگىزگەن قۋباس اتتىڭ دا ەڭبەگى ەرەن. قۋباس اتتىڭ ەلىمىزدىڭ ءتورت بۇرىشىندا تۇياعى تيمەگەن جەرى جوق. دارابوز باتىرعا قانات بولعان داڭقتى تۇلپار جايلى اڭگىمەلەر، داستاندار، جىرلار جەتەرلىك.
قابانباي داستانىنىڭ بۇگىنگە جەتكەن ۇلگىسىنەن التى نۇسقاسى بار ەكەن . التى داستاننىڭ قۇرىلىسىندا حان باتىردىڭ قۋباس اتپەن سەرتتەسكەن جەرى وتە ۇقساس بەرىلگەن:
مەن كەلدىم جەتپىس سەگىزگە،
سەن كەلدىڭ وتىز سەگىزگە.
سەنەن باسقا ات مىنسەم،
مىنگەندەي بولدىم وگىزگە.
سەنى ءمىنىپ شاپقاندا،
تارتىنباي ءتۇستىم تەڭىزگە.
ەي، قۋباسىم، قۋباسىم،
قابانباي ءولدى دەگىزبە!
ءتورت ارىستىڭ بالاسىن،
ەندى ەشكىمگە جەگىزبە!
شابا الماساڭ ساعان سەرت!
قارسى كەلگەن جاۋىما،
قارا تاماق نايزامدى،
قاداماسام ماعان سەرت!
مىنە وسى جولداردى وقىپ-اق، وي تۇيە بەرۋگە بولادى. قابانباي باتىر قۋباس اتىن 40 جىلداي وزىنە جولداس ەتكەن.
قۋباس ات «كىسىنەپ»، «ەلەڭدەپ» جاۋدىڭ كەلە جاتقانىن ءبىلدىرىپ وتىرعان دەسەدi.
قۋباس اتتىڭ سوڭعى كۇندەرى دە تۋعان جەرىندە وتكەن. ابدەن قارتايعان شاعىندا كوز قىرىڭىزدى سالا ءجۇرىڭىز دەپ، امانات ەتىپ بي بورانبايعا اكەلىپتى. قالىڭ جىلقىنىڭ ىشىندە جۇرگەن قۋباس ، ءبىر كۇنى ورنىنان تۇرا الماي جاتىپ قالادى. بۇنى ەستىگەن بي بورانباي: «ەل ءۇشىن تۋعان ەرەن ەردىڭ استىندا ۇزاق جىل سەرىك بولعان ارۋاقتى تۇلپار عوي، قالىڭ جىلقىنى «قابانبايلاپ!» ۇران سالىپ، قيقۋلاپ قاسىنان ايداپ وتىڭدەر. ايعايعا ەلىگىپ، تۇرىپ كەتەر»-دەپتى. جىلقىشىلار اتاقتى ءبيدىڭ ايتقانىن ىستەپ، قيقۋلاپ، "قابانبايلاپ!" ۇران سالىپ، ءبىر توپ جىلقىنى جانىنان قۋىپ وتكەندە، كارى تۇلپار دۇبىرگە ەلىگىپ، ۇشىپ تۇرەگەلىپ، توپقا ىلەسە جونەلىپتى. جاعالبايلى تاۋىنىڭ بيىك اسۋىنا شىعا بەرگەندە، جاتا قالىپ جان تاپسىرىپتى. قايران تەكتى جانۋار-اي! بي اتانىڭ ۇيعارۋىمەن قۋباس اتتىڭ باس سۇيەگى تارباعاتاي تاۋىنىڭ ءبىر سىلەمى، جاعالبايلىنىڭ ەڭ بيىگىنە قويىلعان ەكەن.
بۇگىنگى تاڭدا بۇل ولكەنى قاستەرلەپ «قۋباس ات كەزەڭى» دەپ اتايدى. ەتەگىندەگى باستاۋعا اقتىق بايلاپ، ارى-بەرى وتكەن ەل ايالدايدى. تۇلپارعا قۇرمەت كورسەتىپ، ەل ازاماتتارى قۋباس اتقا ەسكەرتكىش تە ورناتىپ قويعان. قۋباستىڭ ءىز قالعان بۇل ولكەدە تەكتى جىلقىلاردىڭ تامىرى ۇزىلگەن جوق. ءالى تالاي قۋباستاي جىلقىلار تۋادى، ۇستىنە لايىق باتىر بولسا!……….
مەرەي قارت
جازۋشىلار وداعىنىڭ مۇشەسى
6alash ۇسىندى
