مۇزتاۋ. ورالحان بوكەيەۆ شىعارماسىنىڭ باستى تاقىرىبى بولعان وسى ءبىر شىڭ قازاقستان رەسرۋبليكاسىنداعى التاي تاۋىنىڭ تورىنە ورنالاسقان. جالپى پوشىمى تۇيەنىڭ وركەشىندەي بولىپ جاتقان قوس شوقىنىڭ شىعىس جاقتاعى ءبىر بولىگىنىڭ بيىكتىگى 4506 مەتر دە، باتىستاعى ەكىنشىسىنىكى 4435 مەتر. مۇزتاۋدى الەمدەگى بيىك تاۋلار قاتارىنا كىرمەگەنىمەن ونىڭ قاۋىپتىلىگى باسقا شىڭداردان اسىپ تۇسپەسە، كەم ەمەس. سەبەبى، مۇنداعى سۇڭگىلەنگەن مۇز قاتپارلارىنىڭ كوپتىگى سونشالىق، جوعارىعا ورمەلەيتىن جەردىڭ ءون بويى وڭشەڭ سىرەسكەن مۇز داقتاردان تۇرادى. اتالمىش تاۋ باسىنا اپاراتىن جالعىز عانا جول بار. ال قالعانىنىڭ بارلىعى الپينيستەرگە تىڭعىلىقتى دايىندىقتى تالاپ ەتەدى.
ونىڭ اشىق بولاتىن كۇندەرى سيرەك. كوبىنەسە ول كيىزدەي ۇيىسقان جاباعى بۇلتپەن تۇمشالانىپ جاتادى. بۇل شىڭ ۇنسىزدىكتى، ءولى تىنىشتىقتى بويىنا بۇقتىرىپ جاتقان جۇمباق نۇكتە. وسىعان قاراپ ونى مۇنداعى اۋا رايى عانا ەمەس، جەر جاعدايى دا ءار ءسات سايىن وزگەرىپ تۇراتىن جاندى تابيعات قۇبىلىسى كەيپىندە كوزگە ەلەستەتكەندەي بولاسىڭ. ونىڭ بەتكەيىندەگى كۇنىنە الدە نەشەرەت قايتالانىپ تۇراتىن تاس كوشكىنى مەن قاركوشكىنى ءبىز ءسوز ەتىپ وتىرعان شىڭنىڭ بۇلجىماس ەرەكشەلىكتەرىنىڭ ءبىرى.
ءوزىنىڭ بولمىسىنا جۇمباقتىقتى، ءتىلسىمدىقتى، قۇپيالىقتى ۇستاپ تۇرعان وسى ءبىر نۇكتەگە الەمنىڭ تالاي ساياحاتشىلارى تاڭدانىس بىلدىرگەن. ماسەلەن، XXعاسىردىڭ باسىندا اتاقتى سۋرەتشى نيكولاي رەريح ءبىز ءسوز ەتىپ وتىرعان تاۋ تۋرالى: «ورتالىق ازيانىڭ كەڭ بايتاق كەڭىستىگىندەگى ۇلى دالا مەن اسقارالى التايدىڭ شىرقاۋ شىڭى – مۇزتاۋ. عارىشتان قۇدىرەتتى قۋات الاتىن جەر بۇل. مىناۋ عالامداعى بارلىق اۋليەلەردىڭ ارۋاقتارى باس قوساتىن، كيەلى شامبالانىڭ قاسيەتتى دە ارداقتى ەلى ول» دەسە، ودان كەيىن مۇندا ات باسىن بۇرعان اعىلشىن الپينيسى ساميۋەل تەرنەر بىلاي دەيدى: «قارسى الدىمنان سۇلۋلىعىن سۋرەتتەۋگە ءتىل جەتپەيتىن تابيعاتتىڭ تاماشا كورىنىسى اشىلدى. سوعان قاراپ تۇرىپ، بۇل تاۋ تۋرالى ءالى كوپ ءسوز زەرگەرلەرىنىڭ قالام تارتپاعانى، كوركەمدىكتىڭ وسى كەلبەتىن فوتو كامەرانىڭ ءجون-جوسىقسىز قورلاي قويماعاندىعى جانە مۇنداي مۇمكىندىكتى كورۋدىڭ ادام ومىرىندە ءبىر-اق كەزدەسەتىنى تۋرالى سانامداعى ويدىڭ جىلت ەتۋى مۇڭ ەكەن، جولشىباي باستان وتكەرگەن قيىندىقتاردىڭ ءبارى ۇمىتىلىپ سالا بەردى».
ءيا، بۇل تاۋ قاسيەتتى، كيەلى ورىن. عىلىمي پايىمداۋلارعا قاراعاندا، عارىش ساۋلەلەرى مۇندا سىنباي، شاشىراماي، ەش وزگەرىسسىز تازا كۇيىندە كەلىپ جەتەدى. كوكتەن كەلگەن قۋاتتار وسى تاۋ شىڭىنا وزىنىڭ تولىققاندى كۇيىندە كەلىپ جەتىپ، جەر بەتىنە تارالادى. جەر مەن عارىش اراسىنداعى كوزگە كورىنبەس بايلانىس دەگەنىمىز وسى شىعار، ءسىرا.
اۆتورى: جانبولات اۋپبايەۆ
فوتو: ەربولات شادراحوۆ
6alash ۇسىندى
