الماتىدا «كەك» اتتى جاڭا رومان باسپادان شىقتى. «Bilge» باسپاسىنان شىققان توعاناعى مول تومنىڭ اۆتورى اسقاپ جانقارا. كىتاپتىڭ ايقارا (تيتۋل) بەتىندە مىناداي انىقتاما بەرىلگەن:
وتكەن عاسىردىڭ ورتا شەنى قاي ەلدەگى قازاققا دا وڭاي سوققان جوق. ىلگەرىندى-كەيىندى اسپان استىن قىرعىنشىلىققا ۇشىراتقان ەكى رەتكى جاھاندىق سوعىستىڭ جاسىل شاردىڭ استىندا شارپىماعان ايماعى قالمادى. الپاۋىت ەلدەر اراسىنداعى بۇل قيان-كەسكى ارپالىستىڭ شالىعى شاعىن ەلدەرگە، اسىرەسە، تولىققاندى تاۋەلسىزدىك الماعان ۇلتتارعا اۋىر ءتيدى. قازاق حالقى دا قايماعى كەتىپ، قايماناسى قالعان قاسىرەتتى عاسىر بويى تارتتى. شىعىستاعى تاريحي كورشىمىز عالامدىق تەكەتىرەسكە توتەپ بەرۋمەن بىرگە ءوز ەلىنىڭ ىشىندەگى ساياسي قايشىلىقتارىمەن ارپالىسىپ جاتتى. قىتايداعى بيلىك باسىنا تالاسقان ەكى پارتيا – گومينداڭ مەن گونچانداڭ (جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى) اراسىنداعى مۇددە قاقتىعىسىنان بولعان قانتوگىستەر شىعىس تۇركىستانداعى قازاقتاردى اۋىر قىرعىنعا ۇشىراتتى. شىعىس تۇركىستان رەسپۋبليكاسىن قۇرۋ مەن قۇرتۋ جولىنداعى ىشكى-سىرتقى كۇشتەردىڭ ءدۇمپىتۋىنىڭ اسەرىنەن ونداعى قازاقتار اۋىر جاعدايدا قالدى. ەلدىڭ بىلىكتى باسشىلارىن، بيلەرىن، كوزى اشىق ەل اعالارىن ۇستاپ تۇرمەگە تىقتى. سول كەزدە ەركىندىك پەن ەسە تەڭدىك ءۇشىن اتقا مىنگەن التاي قازاقتارى باستاعان ۇلى كۇرەس كۇللى شىنجاڭدى شارپىپ، ءتىپتى شەكارا سىرتىنا دەيىن القىپ ءوتتى.
بابادان قالعان بايتاقتى جات قولىنا بەرمەۋ جولىندا شايقاسقان قازاقتاردىڭ ءبىربولىمى شىنجاڭنىڭ شىعىسىنداعى باركول وڭىرنىدە قونىستانعان بولاتىن. باركولدەگى ەل اعاسى ءالىپ ۇكىردايدىڭ اۋىلىن جاۋ شاۋىپ، جازىقسىز جۇزدەگەن ادام قىرىلدى. ءالىپتىڭ ۇلى قىزىل قىرعىن ىشىنەن ەلىن باستاپ، اكە كەگىن، بابا جەرىن قايتارۋعا بەل شەشە سوعىس اشتى. بىرنەشە جىل ەسەپسىز جاۋمەن شايقاسىپ، قىرعىننان امان قالعان ەلدى باستاپ، قۇرباندىق بەرە ءجۇرىپ، سوعىس سالىپ، الەمنىڭ جوتاسى اتانعان گيمالاي تاۋىنان اسىپ، پاكىستان جەرىنە ەل قوندىردى. كەيىن بۇل ەلدىڭ كوپ ءبولىمى تۇركيا جانە ەۋروپا ەلدەرىنە جەتتى.
اسقاپ جانقارا وسى قيىن تاعدىردى باستان كەشكەن ەلدىڭ تۋماسى. قاندى تاريحتىڭ كونەكوز كۋاگەرلەرى ايتقان اڭگىمەلەر مەن كىتابي دەرەكتەر نەگىزىندە، ەلىسحان باتىر ءالىپ ۇلى باستاعان قاۋىمنىڭ كەككە تولى كۇرەسىن تاقىرىپ ەتىپ، وسى روماندى جازىپ شىققان. عۇمىرىنىڭ جارتى ءبولىمىن وسى روماندى جازۋعا ارناعان اۆتوردىڭ بۇل كىتابىنداعى تاريحي وقيعالار شىندىققا جاقىندىعىمەن قۇندى. «كەك» تۇتاس قازاق تاريحىنىڭ ءبىر قاناتىنان سىر شەرتەتىن، وقىرمانعا بەرەرى مول، ايتارى اقيقاتقا تولى رومان.
كىتاپ جالپى كوپشىلىك وقىرمانعا ارنالادى.
ءيا، وتكەن عاسىر باسىندا توركىل دۇنيەنى شارپىعان الاپات ساياسي تولقۋلار قازاق بالاسىنا دا اۋىر سىن بولدى. اسىرەسە، التاي مەن ەرەنقابىرعا ەتەگىنەن ەسەتەڭدىك جولىندا بۇلاناي تاۋىن باعىندىرىپ، پاكىستان مەن ءۇندىستان ارقىلى ەۋروپاعا جەتكەن ەلدىڭ قارالى كوشى جونىندە دە قالام تارتقان جازۋشىلار مەن تاريحشىلار بار. قازاقتىڭ تۇتاس تاريحىنىڭ قاندى بەتتەرىنىڭ پاراعى سىندى ەل باستاعان ەلىسحان توڭىرەگىندەگى شىندىق نەگىزىندە جازىلعان ءىرى كوركەم شىعارمانىڭ ومىرگە كەلگەنى قۋانىشتى جاڭالىق سانالادى. ال، كىتاپتىڭ قاي دەڭگەيدە جازىلعانى جونىندە باعا الداعى ۋاقىت پەن كەلەر ۇرپاقتىڭ ەنشىسىندە.
ون جىل بويى وسى تاقىرىپتى قاۋزاعان اۆتور كىتابىنىڭ العاشقى نۇسقاسىن قولىنا العاندا كوزىنەن قۋانىش تامشىسى سىرعاناپ ءتۇستى دەيدى باسپا قىزمەتكەرلەرى. الداعى ۋاقىتتا اتالعان جاڭا رومان – «كەكتىڭ» تۇساۋكەسەرى الماتىدا وتەدى.
ميراس التاي
