استانادا بەلگىلى جۋرناليست قالياكبار ۇسەمحان ۇلىنىڭ «اڭساپ كەلدىم اتا جۇرت» كىتابىنىڭ تۇساۋ كەسەرى ءوتتى
شاراعا جازۋشى قويشىعارا سالعارا ۇلى، تۇرسىنحان زاكەن ۇلى، قارجاۋباي سارتقوجا ۇلى، ەركىن قىدىر باستاعان زيالى قاۋىم وكىلدەرى قاتىستى.
«وي تۇبىندە جاتقان ءسوز»، «ءسوز سىرىنا قۇشتارلىق»، «تىلدەستىرمەك تىلشىدەن» سىندى ءۇش بولىمنەن قۇرالعان بۇل ەڭبەكتە اۆتوردىڭ سوڭعى جىلدارى ۇلت تاعدىرىنا، ەل جاعدايىنا، ءتىل ماسەلەسىنە قاتىستى جازعان ماقالالارى مەن عالىم، زەرتتەۋشى، جازۋشى، ماماندارمەن ءار تاقىرىپتا وتكىزگەن سۇحباتتارى، سونداي-اق ۇلتتىق دۇنيەتانىم تۇرعىسىنان جازىلعان ەڭبەكتەرى ەنگىزىلگەن. ەل تاريحى مەن جەر تاريحىنا قاتىستى شاعىن زەرتتەۋلەرى دە كىتاپ مازمۇنىنان كورىنىس تاپقان.
«ءوز باسىم ءۇش تاراۋعا توپتاستىرىلىپ، ەلۋ ءتۇرلى تاقىرىپتى قامتىعان قولجازبانى تۇگەل وقىپ شىققاندا ءار ءتۇرلى وقيعالاردان قۇرالعان ۇزىك-ۇزىك شاعىن اڭگىمەلەردى ەمەس، قازاق حالقى باستان كەشىرگەن تىرلىكتىڭ بەلگىلى ءبىر كەزەڭىنىڭ بار بولمىسىن كوز الدىڭا اكەلەر باس-اياعى ءبۇتىن، تولىققاندى تۇتاس ءبىر كوركەم شىعارمانى وقىعانداي كۇي كەشتىم. جيناققا ەنگەن ەڭبەكتەردىڭ قاي-قايسىسىنىڭ دا اقپاراتتىق ماعلۇماتىنان تانىمدىق تاعىلىمى باسىم. وسىعان وراي بۇلاردى گازەت ماقالالارى دەگەننەن گورى «ەتنوگرافيالىق تانىمدىق شاعىن اڭگىمەلەر جيناعى» دەپ قابىلداساق تا ارتىق بولمايتىن سەكىلدى.
مۇنداعى تاعى ءبىر ەرەكشەلىك – ءار اڭگىمە قوزعالعان تاقىرىبىنا قاتىستى قورىتىلعان جەكە ادامنىڭ وزىندىك پايىمداۋىنىڭ ءتۇيىنى بولعانىمەن، سول تۇيىندەۋلەردىڭ قاي-قايسىسىنىڭ دا اۆتوردىڭ ءوزىنىڭ جۇڭگو مەن قازاقستاندا كورگەنى مەن بىلگەنىندەرىن ءوزارا سالىستىرۋ ارقىلى پايىمدالىپ، ناقتى تۇجىرىم جاسالىناتىندىعىندا، باسقاشا ايتقاندا، تۇرمىس تىرشىلىگى، تانىم-تۇسىنىگى، ءسالت-داستۇرى بىر-بىرىنە ۇقسامايتىن ەكى ەلدە قازىرگى تاڭدا ءومىر ءسۇرىپ جاتقان قازاق حالقىنىڭ بۇگىنگى ۇرپاقتارىنىڭ ەلدىك تىرلىگىندەگى جەتىستىگى مەن كەمشىلىگىن سالىستىرا سارالاپ كورسەتۋ ارقىلى جاستاردىڭ ويلاسۋىنا، ىشتەي وزىندىك ءبىر بايلامعا كەلۋىنە، باستان كەشىپ جاتقان جاعدايلارىنىڭ ءمان-مازمۇنىن جەتە تۇسىنۋىنە مۇمكىندىك جاساۋى.
وسى ورايدا شىعارما ءتىلىنىڭ شۇرايلىلىعىن دا ەرەكشە اتاي كەتكەن ءجون. ءار اڭگىمەنى وقي وتىرىپ، وتكەن زامانداردا ءومىر سۇرگەن اتا-بابالارىمىزدىڭ وي ورامىمەن، سويلەۋ مانەرىمەن قايىرا ۇشىراسقانداي كۇي كەشەسىز. بوداندىق بۇعاۋىندا عاسىرلار بويى وتارلاۋشىلار جيىنىنىڭ قاۋلى-قارارلارىن، پلەنۋمدارى مەن سيەزدەرىنىڭ ماتەريالدارىن اۋدارۋ ارقىلى ءوزىنىڭ بۇرىنعى كوركەمدىك كەلبەتىنەن، اۋەزدى ۇندىلىگىنەن ايىرىلىپ، كالكالىق اۋدارما ومىرگە اكەلگەن جاساندى ءسوز تىركەستەرىن قالىپتاستىرىپ ۇلگەرگەن قازاق ءتىلىنىڭ قازىرگى احۋالىن دا انىق اڭعارعانداي بولاسىڭ. وكىنىش وزەكتى ورتەيدى. وسى اۋدارما ءتىلدىڭ سالدارىنان قولدانىسقا ەنبەي، قازاقتىڭ قانشاما قۇنارلى سوزدەرى ۇمىتىلىپ، بۇگىنگى ۇرپاققا جەتپەي قالدى. ءبىر قۋانارلىعى - قالياكبار وسى ەڭبەگىندە سونداي سوزدەردىڭ ءبىرازىن قايتا ءتىرىلتىپ، ۇيىرىنە قوسىپتى. ءار اڭگىمەدەن وسىنداي سوزدەردى كەزدەستىرگەن سايىن، بەينە بوتەن ەلدە جۇرگەندە ويدا جوقتا ەسكى تانىسىڭدى كەزدەستىرگىندەي قۋانىپ، ەرەكشە ءبىر سەزىمگە بولەنەسىڭ»، -دەيدى تاريحشى، عالىم-جازۋشى قويشىعارا سالعارا ۇلى.
قالياكبار ۇسەمحان ۇلى 1979 جىلى 18 قىركۇيەكتە قحر شىڭجاڭ ولكەسىنىڭ بوعدا باۋرايىنداعى شونجى اۋدانىندا دۇنيەگە كەلگەن.
1999-2004 جىلدارى شىڭجاڭ ۋنيۆەرسيتەتىندە «الەۋمەتتانۋ» ماماندىعىن وقىدى. 2018 جىلى اتاجۇرتقا ورالعان ول 2020-2021 جىلدارى «تۇران-استانا» ۋنيۆەرسيتەتىندە «قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى» ماماندىعى بويىنشا ءبىلىم الىپ، پەداگوگيكا عىلىمدارىنىڭ ماگيسترى اتاندى.
قالياكبار ەڭبەك جولىن جۇڭگو قازاقتارى ءباسپاسوزىنىڭ قارا شاڭىراعى – «شىڭجاڭ» گازەتىنەن باستادى. اتالعان گازەتتە ءتىلشى، ءفوتوتىلشى بولىپ 14 جىل قىزمەت اتقارعان قالياكبار جۇڭگو قازاقتارىنىڭ جۋرناليستيكا سالاسىندا وزىندىك ءىز قالدىردى. قحر شىڭجاڭ اقپارات سىيلىعىنىڭ ءى ورنىن 9 مارتە، ءىى ورنىن 8 مارتە، ءىىى ورنىن 14 مارتە الدى. جۇڭگو تەرىستىگىندەگى بەس ولكەنىڭ «از ساندى ۇلتتار اقپارات سىيلىعىمەن» 8 مارتە ماراپاتتالدى.
«كوش» فوتوسى ولكەلىك فوتوبايقاۋدا ءىى ورىن الدى.
2020 جىلى اباي قۇنانباي ۇلىنىڭ 175 جىلدىق مەرەيتويىنا ارنالعان ستۋدەنتتەر مەن ماگيسترانتتار اراسىندا وتكەن «اباي الەمى» عىلىمي بايقاۋىندا ءىىى دارەجەلى ديپلوممەن ماراپاتتالسا، 2021 جىلى «نۇر سۇڭقار» رەسپۋبليكالىق بايقاۋىندا «ۇشقىر قالام» نوميناسياسىن جەڭىپ الدى.
قالياكبار ۇسەمحان ۇلى ءقازىر «استانا اقشامى» رەسپۋبليكالىق قوعامدىق-ساياسي گازەتىندە شولۋشى بولىپ قىزمەت اتقارادى.
ريزابەك نۇسىپبەك ۇلى
