قامشى — ات-كولىك، مال ايداۋعا ارنالعان جابدىق. قامشى — قورعانۋعا، قارسىلاسىن الىپ جىعۋعا ارنالعان سۋىق قارۋ. قامشىگەرلىك — قورعانا بىلەتىن ءجانە جاۋىن جايراتىپ سالاتىن ماشىق (ماماندىق).
قازاق حالقىنىڭ كوشپەلى مال شارۋاشىلىق، تىرلىك سالتىنا بايلانىستى تەپكىشەككە اياعىن سالعان بوبەكتەن باستاپ، ەڭكەيگەن كارىگە دەيىن ات-كولىك مىنەتىن ەر-ايەل تۇگەلىمەن قامشى ۇستايدى. ءاركىمنىڭ وزىنە لايىق، وزىنە ءتان قامشىلارى بولادى. ات كولىككە مىنگەندە قامشىسى قولىندا، قونىشىندا، بىلەگىندە، بەلىندە، تاقىمىندا، ەرىنىڭ الدى-ارتىندا، ۇستىندە ءىلۋلى تۇرادى. كەيدە ءتىپتى قاربالاستىقتان اۋىزعا دا كولدەنەڭ تىستەلەدى. ال ۇيدە وتىرعان كەزدە كەرەگەنىڭ باسىندا، كوگىندە، ۋىق قارىندا، سىرتقى دادەگە مەن بەلدەۋگە نەمەسە اشادا قىستىرۋلى تۇرادى. قاربالاس كەزدە جابىق كيىز-سىرماق استىندا، ءتىپتى، تىزەسى استىندا جاتادى. ءومىر تالابىنا وراي، اركىمنىڭ قامشىسى ءوزى قويعان جەرىندە تۇرۋعا ءتيىستى.
قامشى — اركىمنىڭ قولىندا جۇرەتىن جابدىق جانە ەلەۋسىز سۋىق قارۋ. ءبىراق قولىندا قامشى جۇرگەنىمەن، ونى قارۋ رەتىندە پايدالانۋ كورىنگەننىڭ قولىنان كەلە بەرمەيدى. قامشىلى ادام — سىرتتاي قاراعاندا قارۋلى ادام. ال قامشىگەرلەر وزدەرىن «ەلەۋسىز قارۋعا يەمىن» دەپ سانايدى. حالىقتىڭ سالت-زاڭىندا قامشىگەرلەرءدىڭ قاراپايىم ادامدى قامشىمەن ۇرۋىنا تيىم سالىنعان. قامشىگەرلەر دە مۇنداي قىلىقتان ءوزىن-وزى تىيادى. ەرتەرەك داۋىردە قازاق حالقىنىڭ سالتى بويىنشا قامشىنى قولعا ۇستاپ، ۇيگە كىرۋ ءبىر پالەنىڭ باسى سانالاتىن بولعاندىقتان، سىرت ادامدار قاشاندا قامشىنى ءۇي سىرتىندا، ات ۇستىندە قالدىرىپ كىرەتىن بولعان. وسى سالت موڭعول حالقىندا ءالى كۇنگە دەيىن ساقتالعان. ولاردا ۇيگە كىرەءتىن ادام قامشىلارىن سىرتقا قالدىرادى. ماقساتسىز بولسا دا قامشىمەن ۇيگە كىرگەن ادام اۋىر سوگىس ەستيدى نە ايىپقا تارتىلادى.
قامشى ارقىلى جاۋىنان قورعانا الاتىن نە جايراتىپ سالاتىن ادامدار قامشىگەر اتانادى. قامشىگەرلىك تۋما قابىلەت ەمەس دەسەك تە، ادام تابيعاتىنداعى تەزدىك، ەپتىلىك، ورالىمدىلىق، دالشىلدىك، مەرگەندىك، قاراقتىلىق، سەزىمتالدىق، ءوتكىرلىك، باتىلدىق، قارۋلىلىق، قاتتى قولدىلىق، سەسكەنبەيتىن سەرتتىلىك سياقتى ءىشكى قاسيەتتەرمەن ۇشتاسىپ جاتاتىن ماماندىق.
جاستايىنان قامشىگەرلىككە قۇمارتۋ نە جاستايىنان قامشىگەرلىككە باۋلۋ، تاربيە الۋ، قامشىگەر مامانداردان ۇيرەنۋ، قامشىنى ۇستاي ءبىلۋ، قامشىمەن ۇرا ءبىلۋ، قارسىلاسىن قاي جەرىنەن قالاي ۇرعاندا ەستەن تانادى، اتتان تۇسەدى، جارالانادى، مۇنىڭ ءبارىن قولمەن قويعانداي قاپى جىبەرمەيتىندەي ءبىلۋ شارت. قامشى — كوپ ساتتە ات ءۇستى شايقاستىڭ قارۋى. قامشىنى ءبىر-اق رەت ۇرعان، ءبىر ۇرعاندا ءدال تيگىزگەن جانە ايتىلعان شارتتاردى بۇلجىتپاي ورىنداعان ادام قامشىگەر بولا الادى.
جابدىق جانە قارۋ رەتىندە ۇستالعان قامشىنىڭ ۇرىلۋى مەن تيۋىنە قاراي — قامشى ءۇيىرۋ، قامشىلاي ءبىلۋ، قامشىمەن جاسقاۋ، سيپاي قامشىلاۋ، باتىرا قامشىلاۋ، وراي تارتۋ، شىقپىرتىپ جىبەرۋ، كوسىپ جىبەرۋ، باسا تارتۋ، سەرپە تارتۋ، سالىپ جىبەرۋ، تارتىپ جىبەرۋ، تىلە تارتۋ، كوستيتە سالۋ، شەكەسىن شەرۋەن اتتاندىرۋ سياقتى سوزدەر ارقىلى قامشىنىڭ قالاي ۇرىلىپ، قالاي تيگەن زاردابىن بىلدىرەدى. قاي جەردەن قالاي ۇرۋعا بايلانىستى قامشى — تەسەدى، تىلەدى، سىزادى، وسادى، كوگەرتەدى، ەزەدى، جارالايدى، سىندىرادى، ولتىرەدى. جان-جانۋارلاردىڭ، ادامنىڭ تالماۋ جانە وسال جەرلەرى بولادى. ادامدا شەكە، ساماي، قۇلاق شەكە، ماڭداي كوز، قاستىق، توعىز تاراۋ شىنتاق، قىزىل اسىق، اياقتىڭ ءۇستى (باسى). يت پەن قاسقىردا — قارا تۇمسىق، بۋرا، ايعىر، بۇقالاردا — قاسقاماڭداي، وراي تۇسى تالماۋ جانە وسال جەرلەرى سانالادى. قاي جەرىنەن ۇرۋدى قامشىگەرلەر ءوزى تاڭداپ الادى نەمەسە قاربالاس ساتتە قاي جەرى ورايلى كەلسە، سول جەردەن ۇرادى.
قازاق ەلىنە وتتى قارۋ تاراماي تۇرعان كەزدە ادامدار قىلىش، نايزا، سۇڭگى، سويىل، شوقپار، بوسمويىن، قايتىپكەل، ساداق سياقتى سوعىس قارۋلارىن پايدالانعان. سولاردىڭ قاتارىندا ءارى جابدىق، ءارى قارۋ رەتىندە قامشى دا بار. توي-تومالاقتا، اس-جيىندا، ەل-جۇرت جينالعان ۇلىستىڭ ۇلى كۇندەرىندە بايگە اتتى جارىسقا، جورعانى سالىسقا، بالۋاندى كۇرەسكە، مەرگەندى قاراعا، قامشىگەردى باسەكەگە شاقىرىپ، جيىلعان جۇرت الدىندا توپتان وزعاندارىنا جۇلدە بەرىلگەن، ماداقتالعان. سولاردىڭ ىشىندە قامشىگەرلىك تە ەرتەدەگى سپورت تۇرىندە سايىسقا، باس-باسەكەگە، ەگەس-نامىسقا تۇسەتىن ماماندىقتىڭ ءبىرى بولعان.
ارنايى جاسالعان قامشىنى قامشىگەرلەر وزدەرىن قارۋلى ادام رەتىندە سەزىنەدى. وڭاي وسپاق، تاپبەرمە شابۋىلعا العىزا قويمايدى. اياق استىنان ۇمتىلعان يت پەن قاسقىردى، بۋرا، ايعىر، بۇقالاردى قامشىمەن ۇرىپ، بەتىن قايتارعان نەمەسە مەرتىكتىرىپ، جارالاپ، ءولتىرىپ كەتكەندەرى دە كەزىگەدى.
قازاقستاندا قامشىگەرلىك سپورت ۇمىت قالعان. ال قىتايداعى جانە موڭعولياداعى قازاقتاردا ءالى بار. جوڭعار قالماقتارىنىڭ ويماۋىت رۋىنان شىققان جوندىن اتتى ادامدى قازاقتار قايموللا اتاپ كەتكەن. 1954 جىلدارى 60 جاس شاماسىندا ەدى. ءبىزدىڭ اۋىلىمىزعا تۇراقتاپ، مۇسىلمان ءدىنىن قابىلداپ، ءبىزدىڭ اعامىز قۇسايىن بابالىقۇلىمەن دوستاسىپ كەتكەن ادام ەدى. سول سەبەپتى، جوندىن اعامىز تۋرالى جاقسى بىلەمىز. جوندىن اعامىز ءوزى قامشىگەر، ءوزى كاسىبي شەبەر ءورىمشى بولاتىن. قامشىگەرلىكپەن ورىمشىلىك ءبىر قولدا بولۋىنان، ول كىسىنىڭ قولىنان شىققان قامشىلار تالاي-تالاي قامشىگەرلەردىڭ قول قىشۋىن قاندىرعانى ەل ىشىندە ايتىلىپ جۇرەتىن. ويتكەنى، سول كەزدەگى قامشىگەرلەر جوندىن قولىنان شىققان قامشىنى ات-تۇيەدەي قالاپ، سۇراعانىن بەرىپ، الىپ جاتاتىن ەدى. ودان باسقا ەرەنقابىرعانىڭ ماناس وزەنى ءوڭىرىن مەكەندەگەن كەرەي ەلىنەن شىققان اتاقتى باتىر حامزا ءشامشىباي ۇلى (بالا حامزا، 1981 جىلى تۇركيادا قايتىس بولدى) سياقتى قامشىگەرلەردى ءوزىمىز كوردىك. تارباعاتايدىڭ وڭ تۇسىندا جايىر تاۋىن مەكەندەگەن كەرەي ىشىندە اتاقتى قامشىگەر لاق دەگەن ادام ءارى نايزاگەر بولعان ەكەن. جاۋگەرشىلىك زاماندا لاق پەن سارجان دەگەن ادامداردىڭ باتىرلىق داڭقى بىرگە شىققان. ءارى نايزاگەر، ءارى قامشىگەر لاقتىڭ تۋعان بالاسى بالەل دە اتاقتى قامشىگەر ەدى (1945 جىلدارى 50 جاس ءمولشەرى).
قىس كۇندەرى بۇركىت سالىپ جۇرگەندە، ءورىستەس جاتقان قالماقتىڭ جاراعان بۋراسى تۇرا ۇمتىلادى. وڭ قولىندا قوندىرعان بۇركىتى بولادى دا، اۋىز سالا بەرگەن بۋرانى قاسقا ماڭدايدان قامشىنى سول قولىنا ۇستاعان كۇيى تارتىپ جىبەرەدى. تۇيە ەتپەتىنەن تۇسەدى. بۋرانىڭ يەسى داۋ كوتەرىپ: «سەن باسقا قارۋمەن ۇردىڭ، تۇيەمنىڭ قۇنىن تولە»، — دەگەندە، بالەل سوندايعا بارىپ، قايتا ورالادى دا، شاۋىپ وتە بەرىپ، وڭ قولىمەن ولگەن تۇيەنىڭ باسىن قامشىمەن ۇرىپ، سۇيەگىن تەسىپ جىبەرەدى. قامشىگەرلىگى ارقىلى داۋدان قۇتىلادى. جايىر تاۋىن مەكەندەگەن ەل ىشىندەگى اتاقتى باتىر ءقاليدىڭ ۇلكەن اكەسى جۇماعۇل اتقا قارعىعان ءيتتى قامشىمەن تارتىپ جىبەرگەندە، ءيتتىڭ قاڭق ەتۋگە شاماسى كەلمەي، سۇلاپ تۇسكەنىن كورگەن اكەم بابالىق ايتىپ وتىراتىن. ءتولەباي قامشىگەر مەن ىبىراي مازاقبايۇلى باستەسىپ قالادى. سوندا ىبىراي: «ەگەر سەن مەنىڭ بالۋانىم «قاراتوبەلدى» قامشىمەن ءبىر ۇرىپ جىقساڭ، استىمداعى اتىمدى مىنگىزەم. ءبىر ۇرىپ جىعا الماساڭ، مىنا كوپتىڭ الدىندا قامشىگەر اتاعىنان قۇلادىم دەپ مويىندا»، — دەپتى.
سوندا تولەباي: «جوق، ول جازىقسىز ادام عوي، وبال بولادى، قۇنعا جىعىلارىم جوق. وگىز اكەل»، — دەيدى. ەگەس-باسكە قاتىناسقان جۇرت قامشىگەردىڭ دە، ىبىرايدىڭ دا شاشباۋلارىن كوتەرىپ، ارادان اتان وگىزدى ايداپ وتكىزەدى. تولەباي وگىزدى بەلدەن تارتىپ جىبەرگەندە، وگىز وكىرىپ بارىپ، جاتا كەتەدى دە، پىشاققا ىلىنەدى. وگىزدىڭ وسىلعان جەرى تەسىلىپ، بەل ومىرتقانىڭ باسى كەتكەن دەسەدى. ىبىراي زاڭگى ءوزى ءمىنىپ جۇرگەن تاڭداۋلى قاراكەر اتىن باسكە اتاعانى ءۇشىن مويىن بۇرماستان، قامشىگەرگە جەتەكتەتەدى. وقيعا 1939 جىلى تارباعاتاي مەن ساۋىر تاۋى اراسىنداعى قوتاناشى — قوجىردىڭ كوكمويناق دەگەن جايلاۋىندا وتكەن.
نايمان ىشىندە قاراكەرەي، ونىڭ ءىشىندە مامبەت، توعالاق اتاسىنان ءارىپ اتتى جاس جىگىت 1940 جىلى جازدا جوق قاراپ، ەل ارالايدى. كەزدەيسوق، تويدا تارتىلعان لاققا ارالاسادى دا (كوكپار)، لاقتى الىپ، دودادان ۇزاپ شىعا جونەلەدى. سوڭىنا تۇسكەن ءۇش جىگىت قۋىپ جەتەدى دە، اي-شايعا قاراماي، ءارىپتى ساباي باستايدى. ءۇش بىردەي دويىر قامشى جانىنا باتقان ءارىپ ىزاعا بۋلىعادى دا، ءۇشتىڭ ءبىرىن جاۋىرىن ورتادان قامشىمەن تارتىپ جىبەرەدى. قامشى تيگەن جىگىت اتتان ۇشىپ تۇسەدى دە، ءتىل تارتپاي ولەدى. قامشى-بەشپەتتى، كويلەكتى جىرتىپ، قابىرعانى سىندىرىپ، وكپەگە تيگەن. كىسى ءولىمى بولسا دا، ەل-جۇرت «ءارىپتى ساباعاندار كىنالى» دەپ تاۋىپ، ەل سالتى نەگىزىندە قۇن تارتتىرادى.
1952 جىلى وكىمەت وزگەرگەندە، ولگەن جىگىتتىڭ تۋىستارى قايتادان داۋ قوزعايدى. جەرگىلىكتى جۇڭگو وكىمەتى ءىستى بايىپتاي كەلىپ، ءارىپتى تاعى دا اقتايدى. ءبىراق قىتايلار «قامشىگەرلىك» دەگەن ۇعىمعا كوڭىل اۋدارادى دا، ءارىپتىڭ ونەرىن بايقاۋدان وتكىزەدى. ءارىپتىڭ قامشىسىمەن ءبارى دە ۇرىپ كورىپ، بولدىرا المايدى. ارىپتەن قامشىگەرلىك سىرىن سۇراعاندا، «مەن سول ساتتە ۇراتىن زاتىمدى عانا كورەم. ال قامشىنى قالاي جۇمساعانىمدى بىلمەيمىن» دەپتى. سوعان قاراعاندا، قامشىگەرلىك ءارى ىشكى دارىندىلىق، ءارى ماشىق بولۋى دا مۇمكىن. نەمەسە زەردەلى ازامات ءارىپ قازاق حالقىنىڭ ۇلتتىق ونەر سىرىن قىتايلارعا ايتقىسى كەلمەۋى دە ىقتيمال. (وقيعا قحر-دا ىلە قازاق اۆتونوميالى وبلىسىنىڭ شاعانتوعاي اۋدانىندا بولعان). اتىشۋلى قامشىگەر سارقوجاق دەگەن ادام سۋ تالاسى جانجالىندا ءتورت ادامدى ولمەيتىن جەرىنەن قامشىمەن ۇرىپ، اتتان ءتۇسىرىپ كەتكەن. بۇل وقيعا 1940 جىلدارى بولعان.
قازاقتىڭ سالت زاڭى بويىنشا ىشكى قايشىلىق كەزىندە ادامدى ءولتىرىپ، قۇن تارتۋدىڭ ورنىنا قارسىلاستارىن ولمەيءتىن جەرىنەن اتىپ كەتۋ، نايزا-سۇڭگى شانشىپ، اتتان ءتۇسىرىپ كەتۋ، سويىلمەن ۇرىپ ءتۇسىرىپ كەتۋ، قامشىمەن ۇرىپ اتتان قۇلاتۋ دا جەڭىسكە جاتادى.
قازاق حالقى ەرتەرەك كەزدە قامشىگەرلىك ونەرىن ەل-جۇرتقا ۇيرەتۋ جانە ءدارىپتەۋ، ءارۋاقتاندىرۋ ماقساتىندا ارنايى جارىس وتكىزىپ وتىرعان. سوڭعى كەزدەگى كەيبىر باسەكەدە سيىردىڭ تەرىسىن ءتورت پۇشپاعىنان ءتورت قازىققا كەرىپ تاستاپ، شاۋىپ كەلىپ ۇرىپ وتكەندە، تەرى تەسىلەدى، جىرتىلادى، ءتىلىنىپ تۇسەدى دەسەدى. تورتكە بۇكتەلگەن سيىردىڭ جاس تەرىسىن جەرگە تاستاپ قويىپ ۇرعاندا، تەرىنىڭ ءبىر قاباتىن، نە ەكى قاباتىن تەسىپ نەمەسە جىرتىپ، ءتىلىپ كەتەتىن كورىنەدى. قامشىگەرلەر ماشىعىنىڭ سالتاناتىن كورسەتەتىن تولىپ جاتقان مىسالدار بار.
ادام بالاسىنىڭ ات-كولىك ءمىنۋ، ايداۋ تاريحىن ەڭ جاقىن دەگەندە 10 مىڭ جىل مولشەرىندە ايتۋعا بولادى. مال ايداۋ، جاسقاۋ، جىرتقىشتاردان قورعانۋ سياقتى تۇرمىس قاجەتتەرىنەن تۋعان بۇل قارۋدىڭ العاشقى تۇرلەرى تابيعي زاتتاردىڭ — قۋراي، شىبىق، بالعىن، بۇتا-بۇتاقتان باستالىپ، قامشى مەن بيشىككە دەيىن جەتىلدىرە كەلىپ جەتكەن عوي.
ءارى مىقتى، ءارى شىپ ەتپە وتكىر، قولعا ۇستاۋعا قولايلى، جەڭىل قامشى مەن بيشىك كوپ. قامشىنىڭ: ات قامشى، دىراۋ قامشى، دويىر قامشى، دۇرە قامشى، كۇدەرى قامشى، جورتۋىل قامشى، ۇزىن قامشى، شولاق قامشى، بىلەۋ قامشى، سارالا قامشى، بارباس قامشى، وراما ساپتى قامشى، ءمۇيىز ساپتى قامشى، «سايتان» قامشى ، «كيەلى» قامشى، «قاسيەتتى» قامشى، جىلانباۋىر قامشى، وزەكتى قامشى، شاشاقتى قامشى، توبىلعى ساپتى قامشى، بالا قامشى، شىبىرتقى قامشى سياقتى كوپتەگەن تۇرلەرى بار.
ات-كولىكتى ايداۋ جابدىقتارىنىڭ ءبىر ءتۇرى — بيشىك. تۇرلەرى — جالعىز تاسپا شىبىرتقى بيشىك، ەكى تاسپا، ءۇش تاسپا، ءتورت تاسپادان ەسىلگەن، شيراتىلعان ۇشتارىنا تاسپا جالعانعان ۇزىن جانە قىسقا ساپتى بيشىك ءتورت تاسپا، بەس تاسپا، التى تاسپا، سەگىز تاسپادان ورىلگەن، ۇشتارىنا تاسپا جالعانعان قىسقا تۇرلەرى كوپ كەزدەسەدى. قامشى ءتورت تاسپا، التى تاسپا، سەگىز تاسپا، ون ەكى تاسپا، ون التى تاسپا دەپ اتالادى. تاسپانى ءتىلىپ قىرناپ، سىدىرىپ وڭدەۋىنە قاراي جۋان-جىڭىشكە بولادى. قامشى دا تاسپانىڭ وڭدەلۋىنە وراي جۋان، جىڭىشكە بولىپ ورىلەدى. كوپ تاسپالىلار مەن ىشىنە وزەك سالىپ ورگەندەرى ادەيى جۋانداتىلادى. ورىلگەننەن كەيىنگى ۇلگىسى — جۇمىر، ءتورت قىرلى، التى قىرلى بولىپ شىعادى. ساپتالماي تۇرىپ، ءتۇرلى-تۇرلى ىسقىدان وتكىزىلەدى. قامشىنىڭ سابىنان ءورىمى قىسقا تۇرلەرى دە بار. ەرلەرگە ارنالعان، ايەلدەرگە ارنالعان، بالالار مەن شال-شاۋقانعا ارنالعان تۇرلەرى مولداۋ كەزىگەدى. جاستار مەن جىگىت اعالارى ۇستايتىن قامشىلار التى تۇتام ات قامشى، جەتى تۇتام جەر قامشى دەپ اتالادى. وتكىرلىك جاعىنان ولشەمى سابى التى تۇتام، ءورىمى جەتى تۇتام قامشى دۇرىسىراق سانالادى.
قامشى ولشەمى مۇنىمەن شەكتەلمەيدى. تەرىنىڭ يلەنۋى، تاسپانىڭ ءتىلىنۋى، تەرى مەن تاسپانىڭ ەرەكشە قاسيەتتەرىنە بايلانىستى اتاۋلارى بار. قالاي ءورىلۋى، ءورىم مەن ساپتىڭ ءوزارا ۇزىن-قىسقالىق سالىستىرماسى، قامشىنىڭ الاقانى، الاقاننىڭ ۇزىن-قىسقالىعى، قاتقىل نە جۇمساقتاۋلىعى شارت بوپ ايتىلادى.
قامشىگەرلەر ءوز داعدىسى، ءوز ەسەبى بويىنشا قالاعانىن وزدەرى جاساپ الادى نەمەسە ورىمشىلەرگە ارنايى تاپسىرما بەرىپ ورگىزەدى. قولايىنا جاققان قامشىلارىن ۇستاعان قامشىگەرلەر وزدەرىن قارۋلى ادامداي سەزىنەدى.
قامشىگەرلىك ماشىعىن (ماماندىعىن) ەگجەي-تەگجەيلى ەسەپتەگەندە جۇڭگودىڭ، جاپونيانىڭ «ۋ-شۋ»، «كاراتەسى» سياقتى دەۋگە بولادى. ال «ۋ-شۋ» مەن «كاراتە» دامىتىلىپ، ۇستەمەلەنىپ، مامانداردى جەتىلدىرىپ، تاريحي ءتاجىريبەلەرى قاعازعا ءتۇسىرىلىپ كەلەدى. ال قامشىگەرلىك ۇمىتىلىپ، جوعالىپ بارادى. ءالى دە حالىق اراسىندا بار جۇرناعىن قايتا تىرىلتۋگە، قالپىنا كەلتىرۋگە بولار ەدى.
مەنىڭ اكەم بابالىق — 1860-1937 جىلدار ارالىعىندا ءومىر سۇرگەن كىسى. ال ونىڭ زامانداسى لاق اتتى ادامنىڭ قامشىگەرلىك ونەرى تۋرالى ماقالا ىشىندە ايتىلدى. سوعان قاراعاندا، ءحىح-حح عاسىر ءون بويىندا قازاقتىڭ قامشىگەرلىك ماماندىعى ونەر رەتىندە دامىعان كەزى دەۋگە بولادى.
قامشىگەرلىكتى مىندەتتى تۇردە حالىقتىق سپورت ءتۇرىنىڭ ءبىر سالاسى دەپ تانۋ كەرەك، بەكىتۋ كەرەك. سىرى، سيپاتى، عاجابى ءالى تانىلماعان، اشىلماعان عىلىم رەتىندە قاراعان ءجون. قامشىگەرلىك ماشىققا، قامشىگەر ادامعا سۋىق قارۋ رەتىندە تانىلعان قامشىعا تالداۋلار، زەرتتەۋلەر جۇرگىزۋ قاجەت. سونان سوڭ ونىڭ سپورتتىق ءمان-ماعىناسىنا، ەرەكشەلىكتەرىنە وراي، باعىت-باعدار، ءتارتىپ-قاعيدا جاساۋعا بولادى.بارلىق قۇقىقتار ساقتالعان.
«تۇركىستان»
6alash ۇسىنادى
