قازانشىنىڭ ءوز ەركى قايدان قۇلاق شىعارسا.
تولىعى:
قازانشىنىڭ ەركى بار،
قايدان قۇلاق شىعارسا.
ءتاڭىرىنىڭ ەركى بار،
تاستان بۇلاق شىعارسا.
ءبىر قارىن مايدى ءبىر قۇمالاق شىرىتەدى
تولىعى:
جالعىز تۇسكەن قۇمالاق،
ءبىر قارىن مايدى شىرىتەدى.
ناسىلىندە بولسا جاماندىق،
اعايىندى ىرىتەدى.
ءبىز شىنىندا ماقالداردىڭ جارتىسىن عانا ايتىپ ءجۇرمىز. بۇل تۋرالى ءتىل زەرتتەۋشى عالىمداردىڭ زەرتتەۋلەرىنەن بىلۋگە بولادى. ال، ءبىز مۇنى سيرەك كىتاپتاردى پاراقتاپ وتىرىپ ونان ارى تەرەڭىرەك تۇسىندىك. بۇگىنگى تاڭدا ۇلى ابايدىڭ ءار ولەڭ جولدارى ماقال-ماتەلگە اينالىپ كەتكەنى سياقتى، قازىرگى قولدانىستاعى ماقال-ماتەلدەر دە ءبىر كەزدە الدەبىر ءسوز سۇلەيلەرىنىڭ ايتقان ءتورت تارماعى تولىق ولەڭدەرى ءيا كەمەلدى قاناتتى سوزدەرى بولۋى مۇمكىن. نەمەسە ءبىر تاريحي وقيعانى بەينەلەيتىن تۇراقتى تىركەستەر كەيىن كەلە قىرلانىپ، وڭدەلىپ، بۇگىنگى بىزگە ماقال كۇيىندە جەتكەن. ءبىزدىڭ بۇگىنگى جازبامىزعا تۇرتكى بولعان جادىگەر – مەيرام ىسقاق ۇلى دەگەن كىسىنىڭ 1914 جىلى قازانداعى كاريموۆتار باسپاحاناسىنان شىعارعان «قازاق ماقالدارى» اتتى 40 بەتتەن تۇراتىن شىعىن كىتابى.
كىتاپتى وقىپ تىرىپ، بۇعان دەيىن حالىقتىق جىرلاردا، جىراۋلاردىڭ تۋىندىلارىندا كەزدەسەتىن ولەڭدەردىڭ تارماقتارىن حالىق ماقال دەڭگەيىنە دەيىن ءسىڭىرىپ جىبەرگەنىنە كوزىمىز جەتتى. اسانقايعى، اقتامبەردى، بۇقار جىراۋلاردىڭ ولەڭدەرىندەگى «جار باسىنا قونباڭىز»، «جال-قۇيرىعى قابا دەپ...»، «اعايىنىڭ جامانداپ...» دەپ باستالاتىن جىرلارىنىڭ بىرنەشەۋى ماقال رەتىندە بەرىلگەن.
ورتالىق عىلىمي كىتاپحانانىڭ سيرەك كىتاپتار مەن قولجازبالار قورىندا ساقتالعان شاعىن عانا كىتاپشا قالاي دەگەن كۇندە دە وسىدان 106 جىل بۇرىنعى تۋعان جۇرتىمىزدىڭ ءسوز ساپتاۋ ونەرىنەن از دا بولسا حابار بەرەدى. كىتاپحانا قورىندا وسى ماقالداردى جيناقتاۋشى مەيرام ىسقاقۇعلى تۋرالى وسى شاعىن كىتابىنان باسقا دەرەكتەر كەزدەسپەيدى. كىتاپتا ماقال جيناۋشى اۆتور رەتىندە ىسقاق بالاسى مەيرام ىرساي دەگەن تولىق ءاتى-جونى بار جازارمان تۋرالى زەرتتەۋ جاساعان دۇرىس. دەگەنمەن، وقىرمانعا اڭداتپا رەتىندە بەرگەن العىسوزىنە قاراعاندا اتالعان قالام يەسىنىڭ دە ءوز ورتاسىنىڭ وزىق ويلى ازاماتتارىنىڭ ءبىرى بولعان بايقالادى.
ءبىز تومەندە وسى كىتاپتان وقىعانىمىز بويىنشا ءبىرقانشا ماقالداردىڭ تولىق نۇسقاسىن جازدىق.
ۇرلىق ءتۇبى - قورلىق.
تولىعى:
ۇرلىق.
ۇرلىق ءتۇبى – قورلىق .
پاقىرعا قىلما زورلىق،
قيامەتتە الار تەڭدىك.
ءبىرىنشى بايلىق – دەنساۋلىق،
ەكىنشى بايلىق – اق جاۋلىق،
ءۇشىنشى بايلىق– ون ساۋلىق.
تولىعى:
اۋەلگى بايلىق – يمان بايلىق،
ەكىنشى بايلىق – دەنساۋلىق.
ءۇشىنشى بايلىق – اق جاۋلىق.
ءتورتىنشى بايلىق – ون ساۋلىق.
وشاقتىڭ ءۇش بۇتى وتتان تۇسپەسە،
ات بەلدەۋدەن كەتپەسە،
ەر جىگىتكە بۇ ءبىر حاندىق.
كورمەس تۇيەنى كورمەس.
تولىعى:
سوقىر تۇيەنى كورمەس،
ءتاڭىرى اسىراعان توقتىنى ءبورى جەمەس.
جىلى-جىلى سويلەسە، جىلان ىنىنەن شىعادى.
تولىعى:
جىلى-جىلى سويلەسە،
جىلان ىننەن شىعادى.
قاتتى-قاتتى سويلەسە،
مۇسىلمان دىننەن شىعادى.
زامانىنا قاراي امالى.
تولىعى:
تاۋىنا قاراي تۇلكىسى،
زامانىنا قاراي كۇلكىسى.
اداسقاننىڭ ايىبى جوق،
قايتىپ ءۇيىرىن تاپقان سوڭ.
تولىعى:
اداسقاندى سوكپەڭىز،
قايتىپ ءۇيىرىن تاپقان سوڭ.
ۇرلاعاندى كەشىڭىز،
توعىز الىپ، جاپقان سوڭ.
ءالىن بىلمەگەن الەك.
تولىعى:
ءالىن بىلمەگەن الەك،
قۇر وكپەلەپ نە كەرەك.
تالاپتى ەرگە نۇر جاۋار.
تولىعى:
تالاپتى ەرگە نۇر جاۋار،
ىرىستى ەرگە مال تۇرار.
قالعان كوڭىل – شىققان جان.
تولىعى:
داۋسىز دەگەن اجال جوق،
كارىلىككە جالا جوق.
قايتقان كوڭىل – شىققان جان،
جامان تۋعان كەز بولسا،
دۇنيەدە ونان ارتىق پالە جوق.
ءبىر سىناعان جاماندى ەكىنشى قايتا سىناما.
تولىعى:
ءبىر سىناعان جاماندى ەكىنشى قايتا سىناما.
جۇرمەيتۇعىن شاباندى جۇرگىزەم دەپ قيناما.
باسقا پالە تىلدەن.
تولىعى:
جوبالاڭ جولدان،
پالە تىلدەن.
اۋىرۋ استان،
داۋ قارىنداستان.
اتالعان قۇندى كىتاپتى مىنا سىلتەمەدەن وقي الاسىز:
«قازاق ماقالدارى» جيناعان ىسقاقۇعلى مەيرام. - 1-باسىلۋى. - قازان : كاريموۆتار باسپاحاناسى، 1914. - 39 ب. - ءماتىن اراب شريفتىمەن بەرىلگەن
ادىلەت احمەت ۇلى
اقىن، ورتالىق عىلىمي كىتاپحانانىڭ سيرەك كىتاپتار، قولجازبالار ءبولىمىنىڭ قىزمەتكەرى
6alash ۇسىنادى
