داناگوي ابايدىڭ اكەسى قۇنانباي وسكەنباي ۇلى اتالى سوزگە قۇرمەتپەن قاراپ، تاعاتىن دا، تاۋبەسىن دە ءوز ۋاعىندا ىستەپ، ادامدىق پارىزىن ادا قىلىپ ورىنداعان. بارلىقتى ماقتان تۇتپاي، قولىنداعى مالىن ادامدىق جولىنا اماناتتاپ، حالىقتىڭ يگىلىگى ءۇشىن قارقارالىعا مەكتەپ سالدىرعان. جاسى جەتپىستەن اسقان شاعىندا موينىنداعى قاجى پارىزىن وتەۋ ءۇشىن عارابات تاۋىنا بارىپ، ءوز قارجىسىنان قۇربان شالىپ، مىندەتىن ادا قىلعان.
سالاۋاتتىلىق پەن ىزگىلىك جولىنا بەكەم بەل بۋعان جان ەل ىشىندەگى يگى جاقسىلارمەن ۇنەمى توننىڭ ىشكى باۋىنداي جاقسى قارىم-قاتىناس ورناتا بىلگەن. ونىڭ ءون بويىندا رەتتى جەرىندە ساليقالى دا سالماقتى پىكىر ايتاتىن وت اۋىزدى، وراق تىلدىلىك قاسيەت دە بولعان.
بىردە جارقىنباي قۇداسىنىڭ قولىندا قىران قۇسى بار ەكەنىن ەستىپ، قۇنەكەڭ ارناۋلى كىسى جىبەرىپ قۇستى سۇراتادى. قۇس ءبىر تۋىسى اينابايدىڭ قولىندا ەكەن. جارقىنباي بي كەلگەن كىسىگە: «الدىم دەپ قايت. ءوزىم جەتكىزدىرتىپ بەرەمىن»، - دەپ ۋادە ەتىپتى. ارادا ءبىراز ۋاقىت وتكەننەن كەيىن ومىربەك دەگەن كىسىنى شاقىرىپ الىپ، بۇركىتتى قۇنداقتاپ، قۇنەكەڭە اپارىپ بەرۋگە جۇمساپتى. بۇل كىسى بيلىكتى ءادىل ايتاتىن بولعاندىقتان حالىق «بايلاۋ» دەپ اتاپ كەتكەن ەكەن. قىستىڭ كۇنى بولسا كەرەك. بايلاۋ قوناعا ساعىندىق اۋىلىنا كەلىپتى. ساعىندىق قوناعىنىڭ ءجونىن سۇرايدى.
– اتىم – بايلاۋ. جارقىنبايدىڭ بەرگەن قۇسىن قۇنانبايعا اكەتىپ بارا جاتىرمىن، - دەپتى.
– قانە، قۇسىڭدى كورەيىكشى، مىناۋىڭ قالجىر عوي (قۇستىڭ ءبىر تەگى). بەكەر بەينەت ارقالاپ ءجۇر ەكەنسىڭ. مىنا مەنىڭ قۇسىمدى كور، - دەپ ماقتانىپتى ول.
سوندا بايلاۋ:
– سەن اسپاندا ۇشىپ جۇرگەن ەكى قانات، ءبىر قۇيرىقتى ءتۇز تاعىسىنىڭ جاقسى-جامانىن، قادىرىن قايدان بىلەسىڭ؟ جەردەگى ەكى اياقتى، ءبىر باستى قۇنانبايدىڭ قادىرىن بىلمەي وتىرعاندا... ۇستاعانىڭ كۇشىگەن، قۇسبەگىڭ ەسىم، باپتاۋشىڭ قاراكۇشىك بالتاي بولسا، يەسى كەرمە قولتىق سەن بولساڭ، قۇسىڭنان نە شىعادى؟ - دەپتى.
– بالەم، اياعىڭا كىسەن سالىپ بايلاپ تاستايىن با؟ - دەپتى ساعىندىق كىجىنىپ.
– نە قىلساڭ دا ءوزىڭ ءبىل. اۋزىمنان شىققان ءسوزدى قايتىپ الا المايمىن! - دەيدى قارسىلاسى.
بۇل ۇيدە بايلاۋدان باسقا ەكى مەيمان بار ەكەن. ءبىراق ولار تاڭ اتىسىمەن ەرتە قامدانىپ ءجۇرىپ كەتىپ، وزدەرىنىڭ جەكە باسىنىڭ شارۋالارى جايىندا قۇنەكەڭ اۋىلىنا بارىپ اڭگىمەلەسىپ وتىرعاندا بايلاۋ مەن ساعىندىقتىڭ قاعىسقانىن ايتادى. قۇنەكەڭ ەزۋ تارتىپ، كۇلىمسىرەپ: «ايتقان جەردەن تابىلۋ دەگەن وتە قيىن عوي. جاقاڭ مەنىڭ ءبىر اۋىز ءسوزىمدى سىيلاپ، ۋاعداسىن ورىنداعان ەكەن»، - دەپتى. سول كۇنى كەشكە سالەم بەرىپ، بايلاۋ دا قۇنەكەڭنىڭ ۇيىنە كەلەدى.
– تورلەت، جوعارى شىق، - دەدى قۇنەكەڭ. تورلەپ، جايلاسىپ وتىرعاننان كەيىن بايلاۋ ەل اماندىعىن سۇراسىپ، قۇستىڭ جايىن، جارقىنبايدىڭ سالەمىن ايتىپ، اڭگىمەلەسىپ وتىرعاندا ءسوزىن جالعاپ: «مەن وسى قۇستى وردەگى نايمان تەرىستاڭبالى ەلى امان، كوشەردەن اكەلگەنمىن. بۇل – التايدىڭ اقيىعى. قىران قاباق، قايقى ءتوس. سۋدىر قانات، جۋان توپشى. كورگەنىن جىبەرمەي ءىلىپ تاستاپ، وتكىر تۇياعىمەن ءبۇرىپ، وتىرا قالاتىننىڭ ناق ءوزى. يەسى كەلگەندە عانا ولجاسىن بەرەدى. توياتىن تانىعاندا دا الباتى جەمتىككە كوز سالمايدى»، - دەپ قالادى.
– ناعىز قىران قۇستىڭ سيپاتى وزىندە ەكەن. نايماننىڭ تورىنە، التايدىڭ شىڭىنا قولىڭ جەتىپ وتىرعان ساعان قىرانىنا تالاسىپ ساعىندىقتىڭ ايتقانى اناۋ. ساعىندىقتىڭ سەنى بايلاپ تاستاۋعا دا شاماسى كەلەدى. ءبىزدىڭ ەل تەنتەكتىكتى قولىنا ۇستاعان حالىق قوي. سەنىڭ وتكىر ءسوزىڭنىڭ اجارىنان جانە جارقىنبايدان جاسقانعان عوي. راحمەت سىزگە، مەن جۇك اۋعان تۇيەگە بايلايتىن بايلاۋ ما دەسەم، سەن انىق التىن ءسوزدىڭ، اقىل ويلاۋدىڭ بايلاۋى ەكەنسىڭ، - دەپ قۇنانباي مەيمانىن كۇتىپ، شىعارىپ سالىپتى.
6alash ۇسىندى
