ابايدىڭ التىنشى قارا ءسوزى (اعىلشىن تىلىندە)
وقىعان كۇنسايىن قۋانىش قىزى
قازاقتىڭ ءبىر ماقالى: «ونەر الدى – بىرلىك، ىرىس الدى – تىرلىك» دەيدى. بىرلىك قانداي ەلدە بولادى، قايتسە تاتۋ بولادى – بىلمەيدى. قازاق ويلايدى: بىرلىك – ات ورتاق، اس ورتاق، كيىم ورتاق، داۋلەت ورتاق بولسا ەكەن دەيدى. ولاي بولعاندا بايلىقتان نە پايدا، كەدەيلىكتەن نە زالال؟ اعايىن قۇرىماي مال ىزدەپ نە كەرەك؟ جوق، بىرلىك – اقىلعا بىرلىك، مالعا بىرلىك ەمەس. مالىڭدى بەرىپ وتىرساڭ، اتاسى باسقا، ءدىنى باسقا، كۇنى باسقالار دا جالدانىپ بىرلىك قىلادى! بىرلىك مالعا ساتىلسا، انتۇرعاندىقتىڭ باسى وسى. اعايىن الماي بىرلىك قىلسا كەرەك، سوندا اركىم نەسىبەسىن قۇدايدان تىلەيدى، ايتپەسە قۇدايدان تىلەمەيدى، شارۋا ىزدەمەيدى. اۋەلى بىرىنە-بىرى پالە ىزدەيدى. نە ءتۇسىن، نە اجارىن، نە وكپەسىن بۇلداپ، ول بولماسا، ءبىر پالە سالىپ، قورعالاتىپ، ايتەۋىر ءبىرىن-بىرى الداۋدىڭ امالىن ىزدەسەدى. مۇنىڭ قاي جەرىنەن بىرلىك شىقتى؟
«ىرىس الدى – تىرلىك» دەيدى، ول قاي تىرلىك؟ ول وسى جان كەۋدەدەن شىقپاعاندىق پا؟ جوق، ونداي تىرلىك يتتە دە بار. ونداي تىرلىكتى قىمبات كورىپ، بۇلداعان ادام ءولىمدى جاۋ كورىپ، احيرەتكە دۇشپان بولادى. جانىن قورعالاتىپ، جاۋدان قاشىپ، قورقاق اتانىپ، ەڭبەك قىلۋدان، قىزمەت قىلۋدان قاشىپ، ەرىنشەك اتانىپ، ەز اتانىپ، دۇنيەدە الگى ايتىلعان ىرىسقا دۇشپان بولادى. ول ايتقان تىرلىك ولار ەمەس. كوكىرەگى، كوڭىلى ءتىرى بولسا، سونى ايتادى. ءوزىڭ ءتىرى بولساڭ دا، كوكىرەگىڭ ءولى بولسا، اقىل تابۋعا ءسوز ۇعا المايسىڭ. ادال ەڭبەكپەن ەرىنبەي ءجۇرىپ مال تابۋعا جىگەر قىلا المايسىڭ.
كەسەلدى جالقاۋ، قىلجاقباس،
ءازىر تاماق، ءازىر اس،
سىرتىڭ – پىسىق، ءىشىڭ – ناس،
ارتىن ويلاپ ۇيالماس، -
بولىپ ءجۇرىپ، ءتىرىمىن دەمە، ونان دا اللا جىبەرگەن اق بۇيرىقتى ءولىمنىڭ ءوزى ارتىق.
1891.
6alash ۇسىنادى
