بۇقار جىراۋ:
سادىر قايدا باراسىڭ
سارى سۋدى كوبەلەپ
سەن قاشساڭدا مەن قويمان
ارعىماعىمدى جەبەلەپ
ەندى الدىڭنان شىعايىن
قار جاڭبىرداي سەبەلەپ
اقمىرزامدى ءولتىردىڭ
اق سويىلمەن توبەلەپ
ۋا سەن تانىماي كەتىپ باراسىڭ
مەن ارعىن دەگەن ارىسپىن
اۋزى كەرە قارىسپىن
سەن بۇزاۋ تەرىسى شۇنشىكسىڭ
مەن وگىز تەرىسى تالىسپىن
ابىلاي الدىندا سەن بىتسەڭ
قۇداندالى تانىسپىن
ابىلاي الدىندا بىتپەسەڭ
اتاسىن بىلمەس الىسپىن .
ءىلياس ەسەنبەرلين «كوشپەندىلەر»، 477بەت
اتاقتى بۇقار جىراۋ بابامىز كەرەيلەرگە ايتىپتى مىس دەپ كەلەتىن وسى ءبىر جىرىن العاش وقىعاندا، ەە... بابالارىمىز نە كورمەگەن ،اعايىنمەن ارازداسىپ ارقادان كەتىپتى-اۋ دەگەن كوڭىلگە كۇپتى تيەتىن ءبىر وكىنىشتى ويدىڭ شىرماۋىندا جۇردىك، ءبىراز عۇمىر ءوتتى. سوڭىندا ءبىر اعالارىمىز ءىلياس ەسەنبەرليننىڭ اتاقتى «كوشپەندىلەر» تريلوگيا رومانىنان ءتۇپ نۇسقاسىن تاۋىپ، بۇل جىر «سادىر قايدا باراسىڭ؟ دەپ نايماننىڭ سادىر رۋىنا ايتىلعانىن جازعان بولاتىن. ءبىراق قاي قاسكۇنەم بىرەۋدىڭ جالاسىن وزگەرتىپ كەرەيگە بۇرىپ جىبەرگەنىن ءيتىم ءبىلسىن .العاشقى ءسوز قالاي بۇرمالاندى سولاي تاريحتا بۇرمالانىپ كەتە باردى .ال سول جالا اق تاباندى شۇبىرىندى القا كول سۇلامادا ەلگە جاۋ ءتيىپ، كەرەيدىڭ التى رۋى جاۋعا شابىلىپ توز – توز بولىپ تەرىستىك سارى ارقادان اۋىپ قازىرگى قورگالجىن كولىنەن قاراعاندىعا دەيىنگى ارالىقتا جينالىپ، اباق كەرەي بولىپ بىرىگىپ اراعا ۋاقىت سالا شىعىسقا التايعا اۋىپ كەتكەن كەرەيلەرگە ايتىلىپتى،- دەپ تاريحقا جازىلىپ تاراپ كەتتى. جاس بالا كەزىمدە وقىعان كوشپەندىلەر رومانىن ەلۋ جىلدان كەيىن قايتا قولىما الىپ وقىپ وتىرىپ وسى بۇقار جىراۋدىڭ سادىرعا ايتقان جىرىن وقىعاندا تاڭ قالعانىم قازاقتا وتىرىكتىڭ وزىنە ەمەس قيسىنىنا سەن-دەيدى عوي .جالانى بۇرمالاۋشىلار قاي كەزدە ايتىلعان ءسوز ەكەنىن قانداي وقيعاعا بايلانىستى، كەيىپكەرلەرىنىڭ سول كەزدە قانشا جاس شاماسىندا بولعانىندا ەسكەرمەپتى، ايتەۋىر سۇيەككە تاڭبا بولعان وسى اۋىر ءسوزدى ءوز اتالارىنان باسقا بىرەۋگە اۋدارىپ جىبەرۋگە اقىلدارى جەتىپتى .جىردا مىنانداي سوزدەر بار :
-اقمىرزانى ءولتىردىڭ
اق سويىلمەن توبەلەپ،
- بۇل سادىر رۋىمەن ارعىندار اراسىنداعى ەسكى داۋ، ول تۋرالى ءى.ەسەنبەرلين انىق جازىپ كەتكەن. لەپسى وزەنى بويىنداعى ون مىڭ ءۇي سادىر رۋلى ەل جۇڭگو اسكەرى شەكارا اسىپ كەلەدى دەگەندى ەستىپ، قوقان جاعىنا ءوتىپ ءانديجانعا كوشىپ بارماقشى دەگەن حابار ابىلايعا جەتەدى ، مىنە سول كەزدە بۇقار جىراۋدىڭ ولاردى توقتاتۋعا بارعاندا ايتقانى:
-ابىلاي الدىندا سەن بىتسەڭ
-قۇداندالى تانىسپىن
-ابىلاي الدىندا سەن بىتپەسەڭ
-اتاسىن بىلمەس الىسپىن،
- بۇل جەردە ەگەر كونبەسەڭ شاۋىپ الامىن دەپ تۇر. ءبىراق سادىر ەلىنىڭ باسشىسى تاسبولات باتىر ابىلايدىڭ سالەمى بۇقاردىن توقتاتۋىن قابىلداپ ەلدەن كەتپەي قونىسىندا قالادى .بۇل كەزدە ابىلاي ۇلكەن وردا حانى بولعان كەز. ال اباق كەرەي ارقادان اۋا كوشكەن كەزدە 1723-1728-جىلدار ارالىعى.ول كەزدە ابىلاي بۇقار جىراۋدىڭ ايتۋىنشا:
-اي ابىلاي ،ابىلاي!
مەن سەنى العاش كورگەندە،
سەن قارشاداي عانا ۇل ەدىڭ
ءۇيسىن تولە ءبيدىڭ تۇيەسىن باققان قۇل ەدىڭ،-دەيدى
مىنە بۇقار جىراۋ ول ۋاقىتتا جاس جىگىت ءابىلحايىر ەكەۋى سابالاق پەن وراز قۇلدى كورگەن كەز. كەرەيلەر ارقادان شىعىسقا التايعا اۋىپ جاتقاندا ابىلاي بالا بولعاندىعى وسىدان بەلگىلى. ال بۇقار جىراۋ سارىسۋدى كوبەلەپ كوشكەلى جاتقان سادىرلارعا بارعاندا قارتايعان كەزى ابىلاي ەلۋگە كەلىپ قالعان.ءسوز سوڭىندا وسى وقيعانى «كوشپەندىلەر» تريلوگياسىنىڭ 477 بەتىنەن وقۋلارىڭىزعا بولادى. ءبىزدىڭ ماقسات كەلەشەكتە بابالارىمىزدىڭ اتىنا تاڭىلعان جالعان جالا ۇرپاعىمىزدىڭ بەتىنە شىركەۋ بولماسىن دەگەن نيەت ،ادامنىڭ ءبارى بىردەي ەمەس تالاي جەلدى اۋىز كەزدەسەدى .سەندەر قاشىپ كەتكەنسىڭدەر بۇيتكەسىڭدەر دەگەندى بىرنەشە رەت ەستىدىك .نەگىزىندە ارعىن مەن كەرەي كىسى ءولتىرىسىپ كەك قۋىسپاعان اعايىن .اتاقتى قوجابەرگەن جىراۋ بابامىز «ەلىم-اي» داستانىندا «كەرەيلەر ارقادان اۋىپ كەتكەن سوڭ يەن قالعان ەرەيمەنتاۋعا شىڭعىستاۋدان قانجىعالى رۋىن، قاراتاۋدان اتىعاي-قاراۋىل رۋلارىن كوكشەتاۋعا اكەلىپ قونىستاندىردى»،- دەپ جازىپ كەتكەن . سوندىقتان ەندىگى تاريح جازاتىن شىعارما شىعاراتىندار وسىنداي دەرەكتەردى نەگىزگە الا وتىرىپ اعاتتىققا جول بەرمەي جازسا ەكەن دەگەن تىلەكپەن اڭگىمەمىزدى ايااقتايمىن.
حايرولدا حاۋان
ارقاۋ ۇسىندى
