دينا نۇرپەيىس كەلىنى (1861-1955) – قازاقتىڭ ايگىلى كۇيشى كومپوزيتورى. تۋىپ وسكەن جەرى باتىس قازاقستان وبلىسىنىڭ جاڭاقالا اۋدانىنا قاراستى بەكەتاي قۇمى دەگەن جەر. توپىراق الماتى قالاسىنان بۇيىرعان. قازاقستاننىڭ حالىق ءارتىسى (1944). حالىق ونەرپازدارىنىڭ 1937 جىلى وتكەن رەسپۋبليكالىق بايقاۋىنا قاتىسىپ 75 جاسىندا حالىق اسپاپتارىن تارتاتىن ونەرپازداردىڭ موسكۆادا وتكەن بۇكىلوداقتىق ءبىرىنشى بايقاۋىندا، ودان كەيىن 1944 جىلى 83 جاسىندا ورتا ازيانىڭ بەس رەسپۋبليكاسىنان ونەرپازدار قاتىسقان تاشكەنتتەگى ون كۇندىكتە دينا تاعى دا جۇلدەلى ورىنداردى جەڭىپ الادى. اكەسى بەلگىلى دومبىراشى ادام ەكەن، قىزى ديناعا 8 جاسىنان باستاپ-اق سول ونەردىڭ قىر-سىرىن ۇيرەتە باستاعان. ونىڭ ۇلى كۇيشى قۇرمانعازىمەن العاش كەزدەسۋى دە وسى كەز. 8-9 جاسار دينا ۇستازىنىڭ كۇيلەرىن ۇيرەنىپ قانا قويماي، ونىڭ كۇيشىلىك-ورىنداۋشىلىق ونەردەگى ەرەكشەلىكتەرىن، ءداستۇرىن جالعاستىرادى. دينانىڭ تىرناقالدى «بۇلبۇل»، «بايجۇما»، «كوگەنتۇپ» اتتى كۇيلەرىندە حالىقتىڭ كۇيشىلىك ءداستۇرى ايقىن سەزىلەدى. 1916 جىلعى وقيعاعا شىعارعان «1916 جىل» كۇيىندە قۇرمانعازىنىڭ يساتاي مەن ماحامبەتكە ارناعان «كىشكەنتاي» كۇيىنىڭ اسەرى بايقالادى. دينا اتا-انا شاڭىراعىندا بۇلاڭداپ وسكەن جاس كەزىنىڭ وزىندە اق داۋلەتكەرەي، ءمۇسىرالى، الىكەي، تۇركەش، ۇزاق، ەسجان، بايجۇما، بالامايساڭ سياقتى كۇشىلەردىڭ كۇيىن ناشىنە كەلتىرە تارتىپ، توڭىرەگى «دومبىراشى قىز» دەپ اتاعان. قارشاداي قىزدىڭ داڭقىن ەستىپ، ايگىلى قۇرمانعازى ارنايى ىزدەپ كەلگەن. ول دينانىڭ دومبىرا تارتىسىنا ءسۇيسىنىپ، بولاشاعىنان ۇلكەن ءۇمىت كۇتىپ، باتاسىن بەرگەن. وسىدان كەيىن دينادان كوز جازباي، ۇنەمى اينالىپ سوعىپ، دودالى كۇي ايتىستارىنا ەرتىپ بارىپ، دومبىرا تارتۋدىڭ تەرەڭ سىرلارىن ۇيرەتەدى. دينا توعىز جاسىنان باستاپ ون توعىز جاسىنا دەيىن، قاشان ۇزاتىلعانشا قۇرمانعازىنىڭ باۋلۋىندا بولادى. قۇرمانعازىداي داۋلەسكەر كۇيشىنىڭ ۇستاز بولۋى دينانىڭ عانا باقىتتى بولىپ قويعان جوق، ءيسى قازاقتىڭ كۇي ونەرىنىڭ باقىتى بولدى. دينا 1880 جىلى بەرىش ىشىندەگى بەسقاسقا رۋىنان شىققان تۇرمان ۇلى قاناس دەگەن جىگىتكە تۇرمىسقا شىعادى. قاناس پەن دينادان نۇرپەيىس اتتى ءبىر ۇل تۋعان. الايدا، العاشقى پەرزەنتى دۇنيەگە كەلگەن سوڭ قاناس كوپ كەشىكپەي قايتىس بولادى. دينا اتا سالتىمەن قايىن ءىنىسى شاپەككە قوسىلادى. كۇيەۋىنىڭ اتىن اتامايتىن ءداستۇر بويىنشا دينا كۇيەۋى شاپەكتى «جاپەك» دەپ اتايتىن بولعان. كەيبىر دەرەكتەردە «جاپەك» دەپ جازىلۋى سودان. دينانىڭ العاشقى كۇيەۋىنەن كورگەن پەرزەنتى نۇرپەيىس 14 جاسىندا قايتىس بولادى. كەيىن ەل ىشىندە ساناق پا، سايلاۋ ما، ايتەۋىر ءبىر ءتىزىم الۋ اتاي الماعان دينا فاميلياسىنىڭ ورنىنا قايتىس بولعان تۇڭعىشى نۇرپەيىستىڭ ەسىمىن اتاعان. مىنە، دينانىڭ نۇرپەيىس كەلىنى اتانۋىنىڭ سىرى وسىندا. جاپەك پەن دينا باقىتتى عۇمىر كەشىپ، بەرەكەلى جانۇيا قۇرعان.
6alash ۇسىندى
