ون سەگىز كۇزدەن كەيىن سارالا كۇزدىڭ سوڭىنا الا تۋعان توپىراعىما ورالىپ كەلدىم. جارىقتىق تۋعان جەرىم وزگەرگەن-اق ەكەن. ءتورت شوقى مەن جەتىم قىزىلدىڭ اراسىنداعى اڭعارعا ورنالاسقان، تاستان قالانعان تاۋلى قىستاقتىڭ اڭىراپ جۇرتى عانا قالىپتى. ەلى سوناۋ ويداعى نەشە ءجۇز شاقىرىم شالعايعا، قاتىناسى قولايلى ورتالىق قالالارعا جاقىن ءتۇرلى ۇلتتار قونىستانعان وڭىرگە ءتۇپ قوتارىلا كوشىپ كەتكەنىن ەستگەنىمىن. قالتاسىنا اسىق تولتىرعان، قاسىنا «اققويان» اتتى الجىعان توبەت ەرتكەن قايران بالالىق شاعىم وتكەن؛ ون سەگىز جىل الىستا جۇرگەندە كۇندىز ەسىمنەن، تۇندە تۇسىمنەن شىقپايتىن تاۋلى قىستاق بوتاسى ولگەن ارۋاناداي اڭىراپ تۇر. اجەممەن ەرىپ ەسىگىنەن كىرىپ تورىنەن شىعاتىن قۇتتى مەشىن ۇيلەردىڭ، ساباقتاستارمەن بىرگە تالاي جاسىرىنباق ويناعان مال قورالاردىڭ توبەسى بۇزىلىپ اكەتىلىپتى. يەن قىستاققا الا بوتا مەن ەرمەن ەركىن كوكتەپ، مىنا كۇز سوڭىندا قۋرايلانىپ جەل سوقتى بولدى زارلاپ سالا بەرەدى ەكەن.
ادامى قۇرىپ جوعالعان الدە ءبىر جۇلدىزعا جالعىز كەلگەندەي بولدىم. جۇرەگىم شىمىلداپ اۋىرىپ، كوزىمە جاس كەلدى. و، ءتاۋبا! يەن قىستاقتا ابدەن ارىقتاعان، كارتەيگەن، نەشە جىلعى ءتۇبىتى تۇسپەگەن البا-جۇلبا اق توبەت ءجۇر.
ياپىراۋ! مىناۋ اققويان عوي. ءدال ءوزى. اجەم قايتىس بولىپ مەن وسى قىستاقتان كەتكەندە مەن وتىرىپ كەتكەن استىق تيەگەن جۇك ماشيناسىنىڭ ارتىنان قىڭسىلاي جۇگىرىپ شاڭعا كومىلىپ قالا بەرگەن. سول كەزدىڭ وزىندە الجىعان اققويان- عوي.
– اققويان، اققويان، دەپ ايعايلادىم. يت اڭىرىپ ءبىراز تۇرىپ جان- جاعىنا جالتاقتاي قارانا باستادى.
– اققويان، اققويان، كوشىك، كوشىك، يتاياعىڭا اس قۇيدىم. وسىدان ون سەگىز جىل بۇرىن ونى شاقىرعاندا ايتاتىن سوزدەرىم ەدى.
اققويان قىڭسىلاپ ماعان قاراي جۇگىردى. قاسىما كەلىپ تەلىمرىپ ءبىراز تۇردى دا قىڭسىلاپ اياعىما ورالا كەتتى. ەكى كوزىنەن اققان جاس جەرگە تامشىلادى. وتىرا قالىپ ونى قۇشاقتادىم. مەنىڭ ءجۇزىمدى جۋعان جاس اققوياننىڭ البا-جۇلبا ارقا جۇنىنە تاما باستادى. اققويان قۇيرىعىن بۇلعاپ قىڭسىلاپ ءبىراز جاتتى دا ورىننان سۇيرەتىلە تۇرىپ، ءتورت شوقىعا قاراپ ارسىلداپ ۇرە باستادى. ءتورت شوقىنىڭ باۋىرىنداعى قارا جولدىڭ شاڭىن بۇرقىراتىپ، وسىناۋ يەن تاۋعا مەن وتىرىپ كەلگەن، ءتورت شوقىنىڭ تۇبىنەن تەمىر وندىرەتىن زاۆود سالاتىن سايمان تاسىعان جۋان جۇك ماشيناسى كەتىپ بارادى. اققويان قارلىققان، جارقىشاقتانعان داۋىسىمەن ارسىلداپ ءبىراز ءۇردى دە شوڭقايىپ وتىرا قالىپ اسا ءبىر ايانىشتى زارلى داۋىسپەن اسپانعا قاراپ وزانداتا ۇلىدى. باياعىدا، بالا كۇنىمدە قىستاقتا يت ۇلىسا اجەم مارقۇم باقان الا قۋالاپ، قارعاپ-سىلەيتىن: «ءوز باسىڭا كورىنسىن وڭباعان، سۋماقى، تەگى جامان، بۇرالقى. بورىگە جەم بولعىر...»
مەن ولاي دەمەدىم. اققوياننىڭ جەلكەسىنەن، ماڭدايىنان سيپالادىم. وعان جانىم اشىدى، ايادىم. ءبىر كەزدە دۇرىلدەگەن تىرشىلىككە تولى مالى مامىرلاي ءورىپ، ءشول ءبيدايى جايقالا وسكەن تاۋلى قىستاقتىڭ يەن جۇرتىندا ابدەن كارتەيگەن شاعىندا، ەگىن سالىنباعان تۋ اتىزداردان تىشقان اۋلاپ اشتان-اش قالسا ۇلىماي قايتسىن. اپىر-اۋ، وسىدان ون سەگىز جىلدىڭ الدىندا اجەم: «اققويان الجىپ ءجۇر، مۇنىڭ دا ولەر شاعى بولدى...» دەپ وتىراتىن. سودان بەرى قالاي ءتىرى ءجۇردى ەكەن. ءوزى كارتەيگەنشە مەن باستاۋىش مەكتەپتى ءبىترىپ ەسەيگەنشە قاسىمنان قالمايتىن. بالكىم، مەنى ساعىنىپ سونشا جىل ءتىرى جاساعان بولار. مەندە وسى جىلداردا وت اربانىڭ استىندا قالدىم. اسۋ اتتان جىعىلدىم. بالكىم مەنى دە مىڭ ءبىر اتتى پالەدەن، اجالدىڭ الىپ تىرناعىنان امان ساقتاپ جۇرگەن قىرىق شىلتەنىم – وسى تۋعان جەرگە دەگەن، الدە كىمگە دەگەن سارعايعان ساعىنشىم شىعار.
وزىمەدە ءوزىمنىڭ جانىم اشىدى. تۋ الىستان اڭساپ جەتكەندە، تۋعان قىستاعىم باياعىداي بولسا قانداي جاقسى بولار ەدى. اجەمدى كورە قالعان كاريالاردىڭ كوزى تىرىلەرى باسىمنان سيپاپ، باۋىرىنا باسار ەدى عوي. قۇلىن- تايداي تەبىسىپ وسكەن قۇربىلارىمنىڭ ەسكى سىرماق توسەلگەن تورىنە شىعىپ، باياعى باعزور بالا كۇننىڭ قيقۋ-قيقۋ قىزىقتارىنا كەتەر ەدىك عوي.
اق توبەت قىڭسىلانىپ سۇيرەتىلە ورنىنان تۇردى دا ارتىنا جالتاقتاي قاراپ قىستاقتىڭ شىعىس جاعىنداعى تۇمسىقتاعى قابىرىستانعا بەتتەدى، مەن ارتىنان ەردىم. قابىرىستاندىق نەداۋىر ۇلكەيىپ قالانىپتى. بۇل قىستاقتاعىلار كور توپىراقتىڭ سىرتىن ءتورت قۇلاقتى قورعان ەتىپ جينايتىن. كور توپىراقتىڭ باس-اياعىنا كوكەبۇلاقتىڭ تەمىر قۇرامداس زىلدەي اۋىر قارا تاسىنان ۇزىنشاعىن تاۋىپ اكەلىپ ورناتىلاتىن. ورناتىلعان وسى ۇزىنشاق تاستار وسى وڭىردەن كەزىگەتىن بايىرعى قورىمدارعا ورنالعان بالبالداردىڭ سارقىنشاق سالتى سياقتى ەدى.
قابىرىستاننىڭ شەتىنە ىلىنە جاڭاعى اڭىراعان كوڭىلىم ورنىنا ءتۇسىپ، اۋىزىما تىعىلعان جۇرەگىم ارى شەگىنىپ، قاڭعىرىعىم تۇتەپ ايدالادا اداسىپ ءجۇرىپ رۋلى ەلدىڭ ۇستىنەن تۇسكەندەي كوكىرەگىم كەڭىپ سالا بەردى. اۋىل الىسقا كوشكەنىمەن اۋىلداسىمنىڭ كوبى كوشتەن قالىپ مەنى وسى ارادا توسىپ جاتىپتى مارقۇمدار.
بەيىت قورعاندارىن ارالاپ اجەمنىڭ باسىنا بەتتەدىم. انە، اجەمنىڭ اباجاداي ءتورت قۇلاقتى بەيىت قورعانى. و، ءتاۋبا، الگىندە مەنەن وزا جونەلگەن اق قويان بەيىت تۇبىندە ءولىپ جاتىر. ءىشى-باۋىرى بەلدەمەسىنە جابىسقان، قابىرعاسى ارسا-ارسا، بوزامىق قىزىل ءتىلى توپىراققا ءتيىپ، اۋىزى ارانداي اشىلىپ، كوزى اقشىرايعان كۇيىندە جان تاپسىرىپتى. قورعاننىڭ تاقتاي ەسىگىنىڭ قايىس توپساسى ءۇزىلىپ جەردە اقسوڭكە بولىپ شاشىلىپ جاتىر. قورعاننىڭ ىشىندەگى كور توپىراعى جايداقتالىپ قاۋلاپ الابۇتا وسكەن. قورعاننىڭ تاس قابىرعاسىنا قۇس ساڭعىرىپ اقجاعالدانعان. ون سەگىز جىلدىڭ جاۋىن-شاشىنى ءتىسىن باتىرا الماپتى. مىزباقپاي سۋىق سازارادى. اباجاداي قورعاننىڭ ىشىندە جالعىز ادام – اجەمنىڭ بەيىتى. قالعان جەرى قاڭىراپ بوس تۇر. ەل اۋماسا، مەن كەتپەگەن بولسام ءبىر كۇندەرى جاميعات جينالىپ، اق تىلەكتەرمەن ارۋلاپ، اق كيىزگە وراپ مەنى دە وسىندا اكەلىپ سالار ەدى عوي. ونداي باقىت قايدا ەندى؟! اۋىلداستارىمنىڭ ارۋاقتارى عانا قالعان. تىرىلەرى تىرلىك ءۇشىن الىسقا اۋىپ كوشىپ كەتكەن(بەت العان جاقتارىنان جارىلقانسىن).
اققوياننىڭ ولەكسەسىن اجەمنىڭ قورعانىنىڭ تۇبىندە قالدىردىم. جىرا- جىقپىلدارعا سۇيرەپ مازالاعىم كەلمەدى. مىناۋ كۇز سوڭى. ەندى بىر-ەكى جۇمادان كەيىن كوكەبۇلاق ءوڭىرىنىڭ – قارا ەرتىس جاعاسىنىڭ بورانسىز قىز مىنەزدەس قىسى باستالادى. تورعايباستاپ قار جاۋادى. اققوياندى تابيعات اق كورپەسىمەن قىمتايدى. سوسىن، كوكتەم كەلىپ تالدىباستاۋعا باياعىداي سارالا قاز قونعاندا تابيعات انا ءموپ-مولدىر قار سۋىمەن ارۋلايدى. جىلجىپ جىلدار وتكەن سايىن ءجيدىپ تۇسكەن جاباعى ءجۇنىن جەل ۇشىرىپ، سارعايعان سۇيەگى عانا قالادى. ونى دا ۋاقىت وزا اڭ كەمىرىپ، قۇس اكەتىپ كوزدەن عايىپ بولادى. بۇدان كەيىن «اققويان» اتتى يت بولعانىن ەشكىم دە بىلمەيدى. باياعىداي كۇن باتىپ، تاڭ اتىپ باس-اياقسىز ۇلى ۋاقىت ۇمىتىپ كەتە بارادى.
اجەمنىڭ قورعانىنا ارقامدى سۇيەپ «اققوياننىڭ» ولەكسەسىنىڭ قاسىنا شوقايىپ وتىردىم. ەلى كەتىپ، ەلگى قالعان تۋعان جەردىڭ تۋسىعان دالاسىنا قاۋلاپ وسكەن مىڭ ءتۇرلى ءشوپ ابدەن پىسىپ، سارعايىپ ساعىنشتىڭ سارى تەڭىزىنە اينالعان. الىستان قارا ەرتىستىڭ سارىلى ەستىلەدى. وسىدان ون سەگىز جىلدىڭ الدىنداعى سارىلىنان ءبىر اۋمايدى. ءيا، وسىدان ون سەگىز جىل بۇرىن...
كوزىمە اجەمنىڭ مەيىرلى ءجۇزى ەلەستەدى. بۇكىرەيىڭكىرەپ جۇرەتىن، بيىك قاباقتى دەنەلى... انە ول كىسى قاباعى قارىس ءتۇيىلىپ كورشى كەلىنشەككە رەنجىدى.
«قارعىس اتقىر ساۋدايى، التىن كوكىرەك ەر ازاماتتى قورلاپ سەندە وڭباسسىڭ، جەتى جارعىمەن ەل باسقارعان باعىزى زامان بولسا ۇستىڭىنەن قوي ايداپ ولتىرەتىن ەدى سەنى».
ءالى ەسىمدە ءبىزدىڭ ەسىك كورشىمىزدىڭ ۇيىندە ءبىر كەلىنشەك بار بولاتىن. بۇرالا باسىپ بۇلاقتان سۋ اكەلە جاتاتىن. اجەمەدە ماعان دا سۋ تاسىتپايتىن. ءبىزدىڭ ءۇيدىڭ سۋىن دا سول اكەلەتىن. ەسىمدە قالۋىنشا، قانشالىق قۇراق ۇشىپ اجەلەسەدە ايتەۋ اجەمە ءبىر جاقپايتىن. ول بۇرالا باسىپ سۋ اكەلە جاتسا؛ جول جاعاسىنداعى «باقبايدىڭ قىرماننىڭ» تاس قابىرعاسىنا سۇيەنىپ، تەمەكىلەرىن بۇرقىلداتىپ ىشىندە ءالىم اعاي بار ءبىر نەشە جىگىت تۇراتىن.
– شىركىن قولاڭ شاشىن-اي.
– بۇراڭ بەلىن...
– وڭ جاق ەزۋىن تارتا ءبىر جىميعانىنىڭ ءوزى شىن سۇيگەن ماعان تۇتاس ومىرىمە جەتەتىن ازىق عوي.
– سوندا سەندەر قايتەتىن بولدىڭدار. مىناۋ انا موندىباسىنان شىنىمەن اجىراسا الاما؟!
– باياعىدا اجىراستى ەمەس پە؟ ۇكىمەت ورىندارىنان بىتپەگەنى بولماسا بىرگە جاتپاعالى جىلدان استى. اۋەلى ءبىز ونىڭ التىن قۇرساعىنداعى بالامىزعا ات قويىپ تا ۇلگىردىك.
– وي، نە دەيدى مىناۋ. قايىرلى بولسىن. بالىق بالتىرلى قىزعا قاراماعاندا ەسىك كورگەن، بەسىك كورگەن مىناۋىڭ... ءاي، ءبىراق، مىناۋ پالەكەتىڭ لاۋلاپ جانىپ جاتقان ءورت عوي. جالىنداپ بارىپ قۇزعىندىدان باتقان كۇن بە؟ قياعىنان ءسۇت تامشىلاپ ءتورت شوقىدان تۋعان جازدىڭ ايى ما؟
– اتىن كىم قويدىڭدار دۇنيەگە كەلەتىن سابيلەرىڭنىڭ؟
– اياكوز
- ءۇي، بۇل قىزدىڭ اتى عوي، ەگەر ۇل بولسا-شى؟
– جوق، ول ءسوزسىز قىز بولۋى كەرەك. جانە شەشەسىنە تارتقان سۇلۋ، سۇڭعىلا... مەن ونى كوكەبۇلاقتىڭ كۇزگى اق سەلەۋىندەي جەلكىلدەتىپ وسىرەمىن. شەشەسىنە ۇقساپ قيىنشىلىقتىڭ قۇلىنا اينالىپ، قايداعى ءبىر ءوزى سۇيمەيتىن بىرەۋگە ءتيىپ وكسىكتى ءومىر كەشۋىنە استە جول بەرمەيمىن. عاشىق بولىپ قايىرشىعا باس قوسسا ۋىعىن التىنداعان اق وتاۋ كوتەرىپ بەرەمىن،- وسىنى ايتقان شارداق قارىن توقاشتىڭ ۇلكەن اعاسىنىڭ كوزىنەن ەكى تامشى جاس دومالاپ ءتۇستى.
وسى كەزدە تالدىباستاۋدىڭ سىناپتاي مولدىرەگەن سۋى لەپىلدەي تولعان ەكى شەلەكتى ءيىن اعاشپەن سولقىلداتا كوتەرگەن كورشى كەلىنشەك ءبىزدىڭ تۇسىمىزدان بۇرالا باسىپ ءوتىپ بارا جاتىپ بىزگە (ىشىندە قىرماننىڭ تاس قابىرعاسىنا سۇيەنىپ قولىنا اسىق ۇستاپ، قاسىنا «اققويان» اتتى الجىعان توبەت ەرتكەن، اڭىرا اڭگىمە ەستىپ تۇرعان ون ەكى جاسار ۇل بالا مەندە بار ءبىر توپ جىگىتكە) بۇرىلا قاراپ ءبىر جاق ەزۋىن اقىرىن تارتا جىميىپ مارجان تىستەرىن جارقىراتا باسىن يزەپ اماندىق يشاراسىن جاسادى.
سودان قانشا زامان وتكەننەن كەيىن ەكەنىن بىلمەيمىن. كوكەبۇلاق قىستاعىنىڭ كاريالارى اۋىزىنىڭ سۋى قۇرىپ اڭگىمەگە قوساتىن ساعىنعان كوكتەم دە كەلدى. ساي سالانىڭ بارىنەن قاردىڭ سۋى سەل بولىپ اقتى. قىراتتاردىڭ بارىنە قىزعالداق كوكتەدى. ەشكىلەردىڭ ءبارى وزدەرىنىڭ سابالاق- سابالاق جۇندەرىنە ۇقسامايتىن ادەمى لاقتار ەمىزدى. ءتورت شوقىنىڭ توبەسىنەن ساپ تۇزەپ اينالا ۇشقان قالىڭ تىرنانى كاكىش، توقاش، مەيىراتقان، ايقىن بەسەۋىمىز قانشا ساناساقتا دۇرىس سانىن شىعارا المادىق. بىردە ءتورت ءجۇز قانشا بولسا، بىردە ءۇش ءجۇز قانشا بولدى.
– اي، شىراقتارىم-اي، قايدان ساناتسىن. ءبىر شەتى كوكجيەككە ءسىڭىپ جاتقان ۇلى كەرۋەن،- دەدى ساقان موللا تاياعىنا سۇيەنىپ بۋىندارى سىقىرلاي قاسىمىزدان ءوتىپ بارا جاتىپ.
ال ءالىم اعاي، قاسىنداعى بىرەۋگە ءبىزدىڭ كورشى كەلىنشەكتىڭ قىزعالداقتاي قۇلپىرىپ العانىن ايتىپ بارا جاتىپ:- قازىر ناق ساناڭدار، كۇزدە قايتقاندا قانشالىق كوبەيەر ەكەن،- دەدى كۇلىپ.
سول كۇننىڭ ەرتەڭىندە اجەم ەكەۋىمىز تاڭەرتەڭگى شايىمىزدى ءىشىپ وتىر ەدىك بالاسىن كوتەرىپ كورشى كەلىنشەكتىڭ كۇيەۋى كىردى. ءوڭى وتە سىنىق، كوزدەرى قىزارىپ كەتىپتى.
– امان قوندىڭىزبا، اجە.
– امانشىلىق بالام، امانشىلىق. كانە تورلەت، شايعا كەل.
ول بالاسىن الدىنا الىپ ءتوردىڭ الدىنا جايعاستى. بالاسى بىلدىرلاپ الدە نەنى ايتىپ سويلەي باستادى.
– اجە شايدى از قۇيىڭىزشى. كەڭىردەگىمنەن وتەتىن ەمەس. اكە-شەشەم ولگەلى مەيىرىمىڭىزگە بولەنىپ قۇيعان شايىڭىزدى شەشەم قايناتقان شايداي كورىپ ءىشۋشى ەدىم. مىنە ەندى الىسقا اتتاناردا قولىڭىزدان ءبىر شىنى ءدام تاتايىن، سىزگە قوشتاسىپ كەتەيىن. مىنا جامان باۋىرىمنىڭ ماڭدايىنان يىسكەپ كەتەيىن دەپ كەلىپ تۇرمىن. ءبىر كەزدە بالا-شاعاسى جاس ءوزى ناۋقاس كەزدە مەنىڭ ەڭبەگىمنەن پايدالانىپ، سالت باس ساباۋ قامشىلى كۇيىمە قىزىعىپ اتامىز ۇلكەن قىزىن بەرىپ ۇيىنە كىرگىزىپ العانىن بىلەسىز. باۋىرلارى ەرجەتكەن سوڭ كەلىنشەگىم «مەنىڭ بۇرىنعى عاشىق ادامىم بار» دەپ باسقامەن كوڭىل قوستى. مەنىڭ ەل-جۇرتتىڭ الدىندا كەۋدە كوتەرىپ جۇرەتىن بەتىم قالمادى. سوناۋ الىس بوعدا تاۋىندا باياعىدا التايدان اۋىپ كەتكەن ناعاشى جۇرتىم بار ەكەن. سولارعا بارىپ جان باعامىن. ال، اجە ساۋ بولىڭىز. مىناۋ جامان سارىڭىز كەلىنشەك العانشا امان جاساڭىز. كەلشى باۋىرىم ماڭدايىڭنان يىسكەيىن. تۋعان جەرىمدى، اجەڭ ەكەۋىڭدى ساعىنامىن عوي، مەن. ءبىراق، ات ءىزىن سالماسپىن كوڭىلىم قالعان «قايران جەرگە».
– اللا، جارىعىم-اي، تۇڭىلە سويلەمەشى. «ات باسپايمىن دەگەن جولىن ءۇش اينالىپ باسادى» دەيدى. سەنىڭ دە باقىتىڭ اشىلار. اي ماڭدايلى ارۋمەن باس قۇراپ تۋعان اۋىلعا ورالارسىڭ. مىنا قورجىندى كەتەتىنىڭدى، كەتەردە ماعان قوشتاسا كەلەتىنىڭدى ءبىلىپ دايىنداپ قويدىم. ارتىڭا بوكتەردە كەت. ءبىر باسىنا ازىق-تۇلىك، سوناۋ ادىرا قالعان كەزدە توركىنىمنەن كەلگەن مىس شاۋگىمدى سالدىم، جولدا ىستىق سۋ ىشەرسىڭ. كەيىن كەلىنشەك العانىڭدا كوزىمدەي كورىپ كەلىنگە شاي قايناتقىزىپ ءىشىپ ءجۇر. ءبىر باسىنا شال جارىقتىقتىڭ تۇيە ءجۇنى شەكپەنىن سالدىم. ەلسىز يەندە دالاعا قونساڭ بالاڭا جابارسىڭ. ال ەندى، كەتپەك بولساڭ اتتان. جولاۋشىنىڭ جولىن توسپا دەگەن...
ءبارىمىز دالاعا شىقتىق. ول جالباس ۇزىن تورى اتىنىڭ ايىلىن مىقتاپ تارتتى. اجەم بەرگەن الا قورجىندى ەرىنىڭ ارتقى قاسىنا سالىپ قانجىعامەن شىڭعىرتا بايلادى. «ءبىسسىمىللا» دەپ اتىنا لىپ ەتىپ ءمىندى. اجەم ۇستاپ تۇرعان بالاسىنىڭ بەتىنەن ءسۇيىپ «ال، بالام جولدارىڭ بولسىن، قىرىق شىلتەن عايىپ ەرەنگە تاپسىردىم» دەپ كەمسەڭدەي جىلاپ الدىنا بەردى.
«قوش بولىڭىزدار اجە. قيامەت قايىمدا كەزدەسەيىك» جالباس تورىنى تەبىنىپ قالىپ جەلدىرە جونەلدى. «كەشىر مەنى» دەدى ارتىمىزدان ءبىر ايەل داۋىسى جارقىشاقتانىپ شىقتى. جالت قارادىم، كورشى كەلىنشەك ەكەن. «مەن كەشىرەرمىن، جۇرەگىم كەشىرمەس. مىناۋ ەكەۋىمىزدىڭ ورتامىزدان دۇنيەگە كەلگەن ءسابي كەشىرمەس، سىلەسى اتار سەنى» دەدى. جالباس تورىنى جەلدىرتىپ بارا جاتىپ ايتتى، اسپانعا قاراپ بارا جاتىپ ايتتى. اسپانداعى تىرنالار تىزبەگىنە ايتقانعا ۇقسادى. «سەركە ساندى ات ءمىنىپ سەرگەلدەڭ بولعان ەردىڭ وبالى سەنى دە تەگىن جىبەرمەس. بۇگىننەن باستاپ ءبىزدىڭ ۇيگە سۋ اكەلۋشى بولما» دەدى اجەم. ءبىراق، سودان كەيىن دە كورشى كەلىنشەك ءبىزدىڭ ۇيگە سۋ اكەلۋىن توقتاتقان جوق. اجەم دە ونىڭ اكەلگەن سۋىن دالاعا توگىپ تاستامادى.
سودان قانشا زامان وتكەنىنەن كەيىن ەكەنىن بىلمەيمىن. ءبىزدىڭ قىستاقتىڭ بارلىق جىگىتى ماس بولعان ۇلكەن ءبىر توي ءوتتى. ماس بولعان جىگىتتەر «باقباي قىرماننىڭ» تاسىنان جينالعان قابىرعاسىنىڭ تۇبىنە ۇمىت قالدىرعان ءبىر نەشە بوتەلكە اراقتى ءبىزدىڭ بەسىنشى كلاستىڭ وقۋشىلارى تاۋىپ الىپ ءىشىپ بىرنەشەۋى ماس بولىپ وگىزدەي وكىرىپ جىلادى. مەكتەپ بويىنشا جيىن اشىلىپ الدىعا تۇرعىزىلدى. اق باستى ابىزالقان ءمۇعالىم ولاردى جىميا تۇرىپ سىندادى. ءبىراق ولاردىڭ بىرەۋى دە سىن جەگەن وقۋشىعا ۇقساپ مۇسەۋرەگەن جوق. قايتا ولار ماعان مەنەن گورى ەرتە ەسەيىپ جىگىت قاتارىنا ەرتە قوسىلىپ كەتكەنگە ۇقسادى دا ءجۇردى. سودان كەيىن كورشى كەلىنشەك گۇلدەي جايناپ توقاشتىڭ ۇلكەن اعاسىنىڭ كەلىنشەگى بولىپ كەتتى.
سودان ءبىر ىقىلىم زامان وتكەنىنەن كەيىن، مەيراتقان ۇرداپ تەمەكى شەگىپ ءجۇرىپ شوپتەرىن ورتەپ جىبەرگەنىنەن كەيىن، عانيبەكتىڭ قارا قۇنانى سەلگە كەتكەنىنەن كەيىن، كااكىش ەكەۋىمىز ءتورت شوقىنىڭ كۇنگەيىن كەزىپ ءجۇرىپ ارەڭ تاۋىپ اكەلگەن تىرنانىڭ ەكى جۇمىرتقاسىن اسىپ پىسقانىنان كەيىن، ارشىعاندا ىشىنەن ابدەن جەتىلگەن بالاپان شىعىپ كاكىشتىڭ اعاسىنان تاياق جەگەنىنەن كەيىن... تاعى نەدەن كەيىن ەكەنىن بىلمەيمىن كورشى كەلىنشەك ءبىر قىز بالاعا بوساندى. قالجا تويىنا اجەممەن ەرىپ مەندە باردىم. بالانى اجەم بەسىككە سالدى. «اياكوز» دەگەن ات قويىلدى. كورشى كەلىنشەك باسىنا قىزىل جاۋلىق بايلاپ، وتتاعى تەمىردەي البىراي قىزارىپ تورعىن كورپەگە ورانىپ وڭ جاقتا وتىر ەكەن.
– اجەسىنىڭ بالاسىنا ءتاتتى الىپ بەرشى،- دەدى ول ادەتىنشە ءبىر جاق ەزۋىن تارتا اقىرىن جىميىپ.
مەن ول كەزدەر ەرەسەكتىككە بەتتەپ ۇلكەندەردىڭ بەرگەن ءتاتتىسىن الباتى الا بەرمەيتىن بولعامىن.
– ءتاتتى جەمەيمىن،- دەدىم.
– وي، بۇل كىشكەنە قارىنداسىڭنىڭ ارناۋلى ساعان قويعان ءتاتتىسى،- دەپ بەسىكتى نۇسقاپ توقاشتىڭ ۇلكەن اعاسى قالتاما كۇشپەن سالىپ بەردى.
سودان كەيىن كوپ وتپەي ءبىز باستاۋىش مەكتەپتى بىتردىك. اق باستى ابىزالقان ءمۇعالىم ناتيجەمىز جازىلعان كورسەتكىش قاعازدى بەرىپ تۇرىپ باسىمىزدان سيپادى. ناتيجەسىنە قۋانعان دا مۇڭايعان دا ەشكىم بولمادى. كەيبىرەۋ كورسەتكىش قاعازدى جۇمارلاپ سول جەردىڭ وزىنە تاستاي سالدى.
– سەن تاعى وزات كوشتىڭ. كۇزدە قالاداعى اكەڭنىڭ ۇيىنە بارىپ ورتالاۋ مەكتەپ وقىعانىڭدا جالعاستى جاقسى وقى،- دەدى ماعان.
– وي، ابە ءسىز قالاي سويلەيسىز، ول اعاسى ەمەس پە؟،- دەدى قابىلاحات ءمۇعالىم قۋلانىپ.
ءسۇيتىپ كوكەبۇلاق قىستاعىنىڭ كۇزى دە كەلىپ جەتتى. سارالا كۇز بۇل وڭىرگە ەڭ ءبىر قاربالاستىقتى الا كەلەتىن. بىرەۋ ەگىن وراتىن، بىرەۋ جالبىز ءيسى بۇرقىراعان پىشەن تاسيتىن. بىرەۋ وتىن اكەلەتىن. سول ءبىر قاربالاس ادامدارعا ادەتىنشە ءبىر جاق ەزۋىن تارتا اقىرىن جىميىپ قاراپ قۋرشاقتاي عانا «اياكوزىن» الدىنا كوتەرىپ كورشى كەلىنشەك جۇرەتىن. ءتورت شوقىنىڭ توبەسىندە تىرنالار تىزبەگى تىراۋلاپ نە كەتپەي، نە قونباي اينالاتىن دا جۇرەتىن. كۇن وتكەن سايىن تىزبەگى ۇزارىپ، ساقان موللا ايتقان «الىسقا اتتاناتىن ۇلى كەرۋەنگە» اينالا باستاعان ەدى. ءبىراق، ءبىز ولاردى كوكتەمدەگىدەي ساناي المادىق. بىردە توقاش پەن مەيراتقان اعالارىنا ءشوپ تاسىسىپ كەتسە، بىردە كاكىش پەن ايقىن ەشكى جايىپ كەتىپ باسىمىز ءبىر قوسىلمادى. انە سانايمىز، مىنە سانايمىز دەپ ءجۇرىپ ورايى ءبىر كەلمەدى. ول – اسىق اۋىسىپ اندالاسىپ دوس بولعان بەسەۋىمىزدىڭ بالالىق بازارىمىزدىڭ تاراي باستاعانى ەكەنىن مەن كەيىن تۋعان جەرىمنەن الىستا ءجۇرىپ ءبىلدىم.
بيىل باستاۋىش مەكتەپتى تاۋىسقان ون سەگىز بالادان ورتالاۋ مەكتەپكە «جوعارلاپ» وقيتىن مەن عانا كورشى كەلىنشەكتى كۇزەتكەندەي ۇيكۇشىكتەپ قىستاۋدان شىعا المادىم. ءبىز ءتۇسىپ قالاعا باراتىن استىق تاسيتىن ماشينا انە كەلەدى، مىنە كەلەدى دەپ اجەم كۇندە ءبۋىنىپ-تۇيىنىپ ابدەن ابىگەرلەندى. مەنى قالاعا اپارىپ ءۇش جىل وقىتىپ قايتا ەرتىپ كەلىپ، كەلىنشەك الىپ بەرمەكشى ەكەنىن كورشى كەلىنشەككە ايتىپ وتىردى.
– بۇل بالاڭىز قىستاقتاعى ەڭ ادەمى قىزعا ۇيلەنەدى،- دەيدى كورشى كەلىنشەك ماعان مەيىرلەنە قاراپ.
ءبىز ءتۇسىپ قالاعا باراتىن استىق تاسيتىن ماشينا كەلگەن كۇن كەشكە اجەم تۇتقيىل اۋىرىپ جىعىلىپ ءتۇستى. «باسىم سىنىپ اۋىرىپ بارادى» دەدى دە لوقسىپ قۇسا باستادى. يەگى سول جاعىنا قيسايىپ ءتىلى كۇرمەلە سويلەدى: «بالام، اجەڭ سەنىڭ قىزىعىڭدى كورە المايتىن بولدى. قاڭعىرىعىڭ تۇتەسەدە، قايدا جۇرسەڭدە امان ءجۇر قارعام. ەرجەتكەن سوڭ جاقسى كەلىنشەك ال، تويىڭدى وسى قىستاقتا ىستە... وسى جەردەن كەت-پە... اما-نا-ت...».
اجەم جەرلەندى. «اۋىرتپالىعىن ەشكىمگە سالماعان بۇل ءبىر جاقسى ءولىم» دەدى، تولەۋ شال. «بەيۋاقىتتىڭ ۇشىعى جابىسىپ اكەتتى...» دەدى، ساقان موللا. قابىرىن تولەۋ شالدىڭ ايتۋى بويىنشا قىستاقتىڭ شىعىسىنداعى تۇمسىقتاعى قابىرىستانىنان قىستاقتىڭ جىگىتتەرى «جان اقىم» شىعارىپ قازدى. مەن ەڭىرەي تۇرىپ اجەمدى توپىراقپەن كومگەندەرمەن بىرگە توپىراق سالدىم. سالعىم كەلمەسە دە تولەۋ شال الداپ سالعىزدى. «اجەڭ قۋانادى» دەدى. «قىستا توڭباي جاتادى» دەدى. ساقان موللا كۇڭىرەنتە قۇران وقىدى. جاميعاتپەن بىرگە مەندە كىشكەنە الاقانىمدى جايىپ بەتىمدى سيپادىم.
قۇرانىنان كەيىن ءولى تىنشتىقتى «ءبىز ەندى كەتەيىك، ماشينا توسىپ قالدى» دەپ ماعان قاراعان اعامنىڭ سۇيكىمسىز داۋىسى بۇزدى.
– شەشەڭنىڭ باسىنا تىگىلىپ، ارۋلانىپ ءمايتى شىققان كيىز ءۇيدى جەتىسى وتكەنشە جىعۋعا بولمايدى. تۇندە ىشىندە شىراق جاعىلىپ تۇرۋ كەرەك،- دەدى ساقان موللا.
– ەندى ول ءۇيدىڭ قاجەتى جوق. جىعىپ، جيىپ اۋىرە بولۋ كەرەك ەمەس تۇرا بەرسىن ءوزى توزىپ جوعالادى،- دەدى اعام.
– باباڭنان قالعان قارا شاڭىراقتى قاڭسىتىپ دالاعا تاستاپ كەتپە، كيەسىنە جولعاسىڭ. ءالى-اق انداعى اجەسىنىڭ بالاسى وسى جەردە باس قۇراپ، باۋىرىنا قازان اسادى.
– بۇل ەندى يت بايلاسا توقتاعىسىز تاۋ اراسىنا نە ىزدەپ كەلەدى؟! جىگتتەر انا كيىز ءۇيدى جىعىپ تاس ۇيگە كىرگىزىپ، ەسىگىن بەكىتە سالىڭدار، ءبىز جۇرەيىك جاي بولىپ بارا جاتىر.
– بولادى مەن ءبۋىپ-تۇيىپ كىرگىزىپ ەسىگىن قۇلىپتارمىن،- دەدى توقاشتىڭ اعاسى.
جاميعات ورىندارىنان تۇرىپ تىزەلەرىن قاققىشتاپ قايتا باستادى. ساقان موللا اقساڭداي باسىپ مەنىڭ قاسىما كەلىپ باسىمىنان سيپادى:
– بالام، بالام سەن بۇل جەردەن تۇبەسىلى كەتپە. وقۋىڭ بىتكەن سوڭ قايتىپ ورال. اجەڭنىڭ ءتۇتىنىن تۇتەد. سەندەر – جاستار تۋعان جەردى جامانسىنىپ بىردەن، ەكىدەن كەتە بەرەسىڭدەر. ءبىز كارىلەر كەلمەستىڭ كەمەسىنە تۇسە بەرسەك، وندا مىنا قىستاقتا كىم قالادى. ارۋاقتارعا كىم قۇران وقىپ ەسىنە الادى، تۋعان جەردىڭ كيەسى اتپاي ما؟
وسى بەيىت باسىنا كەلگەن جالعىز ايەل زاتى – بەيىت قورعانىن جيناعان جىگىتتەرگە ءشاي قايناتىپ بەرىپ جۇرگەن كورشى كەلىنشەك مەن ماشيناعا شىعاردا ءۇن سالا كورسە جىلاپ مەنى باۋىرىنا باستى. «مىنگەندە اتىم قاراگەر...»
اققويان قىڭسىلاپ اياعىما ورالدى.
مىنە ءسۇيتىپ اتتانعان اۋىلىما ون سەگىز جىلدان كەيىن ورالىپ وتىرمىن. الىستا جۇرگەندە ديدار عايىپ كەزىككەن اۋىلداستارىمىنان ەل جاعدايىن سۇرايىمىن. كاريالاردىڭ كوبى وزدەرى اجەمدى اپارعان قابىرىستاندا قالعان. اۋىل تۇپ قوتارىلا الىسقا كوشىپ كەتكەن. كورشى كەلىنشەك تۋرالى سۇرايمىن. اياكوز كوكەبۇلاقتىڭ كۇزگى اق سەلەۋىندەي سولقىلداپ اسا كورىكتى بولىپ ەرجەتىپتى. ءبىراق، جارىم ەس، اسىرەسە تىرنالار كەرۋەنى ءتورت شوقىنىڭ اسپانىن اينالعان كۇز بەن كوكتەمدە كۇرەسىندەگى ەسكىنى كيىپ، بالاعىنان قان تامشىلاپ، اسپانداعى تىرنالارعا سويلەپ جۇرە بەرەتىن بولعان. شەشەسى – كورشى كەلىنشەك بۋىنىپ ولگەن. ەل ونى بۇرىنعى كۇيەۋىنىڭ سىلەسىنە جولىققان دەيدى ەكەن. اكەسى ماسكۇنەمگە اينالعان. ەل: «بالاڭ جۇرتتا قالدى» دەسە «ول قايداعى مەنىڭ بالام؟» دەيدى ەكەن. ال ەكى بەتىنەن نۇر تامعان سۇلۋ اياكوز كوشكە ەرمەي، الىپ كەتەمىز دەگەن ۇلكەندەرمەن دە، قىستاقتىڭ جاۋاپتى باسشىلارىمەن دە قارسىلاسىپ يەن قىستاقتا قالىپ قويعان.
قىستاقتى ارالاي باستادىم. و، ءتاۋبا! ءبىر كەزدەگى ءبىزدىڭ تاس ءۇيدىڭ الدىنداعى جەر وشاقتا وت مازداپ جانىپ تۇر. بەينە ون سەگىز جىلدىڭ الدىنداعىداي. ىرعاي قازىققا بايلانعان بۇزاۋىن جالاپ تارعىل سيىر تۇر. تاس قازاندىقتىڭ ۇستىندەگى قارا باقىرداعى ءسۇتتىڭ بەتى قايماقتانا باستاپتى. ىڭىلداپ عانا «قارا جورعا» كۇيىنىڭ اۋەنىن سالىپ بۇراتىلا «قارا جورعا» بيلەپ ءبىر قىز ءجۇر. بيلەگەنى سونشالىق ەرشىمدى، تالداي مايىسىپ، قۇراقتاي ىرعالادى. كەيىنگى مىناۋ وسى سالانى وقىعان ادامدار تۇزەيمىز دەپ توپالاڭ تيگەندەي توزدىرىپ جىبەرگەن «قارا جورعاعا» مۇلدەم ۇقسامايدى. ول بۇراتىلا بيلەپ كەلىپ ون سەگىز جىلدىڭ الدىندا قوڭىر توبەل تايىم بايلاۋلى تۇراتىن، بۇل كۇندە كۇنگە كۇيىپ اق سوڭكەلەنگەن، شىت-شىت جارىلعان دەرە اعاشقا قاراپ وڭ تىزەسىن بۇگە ءيىلىپ وڭ قولىن الدىعا سوزىپ «مەيرات قايىنىم ساعان ساتتىم» دەدى. سودان تەزەك تولتىرىلا قازاندىقتىڭ قاسىنا قويىلعان الا قاپقا قاراپ «قۇربىم سەن رەنجىمە» دەپ باسىن كوتەرە بەرىپ تارعىل سيىردىڭ قاسىندا تۇرعان مەنى كوردى.
– اا-ا، امانسىز با؟
– امانسىڭ با قارىنداس؟
بۇل اياكوز ەكەنىن ايتقىزباي ءبىلدىم. ءوڭى ءبىر كەزدەگى كورشى كەلىنشەككە – شەشەسىنە اۋماي تارتقان. ءبىراق، ودان بالعىن، ەرەكشە سۇلۋ تۇلعاسىنا قۇپ جاراسقان كەستەلى كۇرمە، ۇزىن كويلەك... قايدان عانا كيدى ەكەن باعىزى عاشىقتىق جىرلارىنىڭ ايەل كەيىپكەرىندەي اسەم تۇلعا. ەسىمە قىزجىبەك جىرى ءتۇستى. «اق ديداردىڭ جامالى ايدان جاۋعان ساعىمداي، كەۋدەسىندە قوس انار نار بۋرانىڭ سانىنداي...»
– امانسىزبا، ءسىز، «اققويان» ەمەسسىز بە، ادامعا اينالىپ كەلىپ تۇرعان؟
– جوق. مەنىڭ اتىم... بالا كۇنىمدە وسى قىستاقتان كەتكەنمىن. الىستا جۇرگەنىمە ون سەگىز جىل...
– ءيا، بىلەمىن،- دەدى ول ءوڭى جايناپ، – ءتىرى كەزىندە شەشەم ايتىپ وتىراتىن ءسىز الىستا ءجۇرىپ ءبىزدىڭ وسى جەردى ساعىنىپ اندەر ايتادى ەكەنسىز. ءسىزدى جاقسى كورەمىن. «اققويان» ەكەۋىمىز ءسىزدى كوپ توستىق. ءيتپىسىڭ دەگەن ول اقىرى كوشكەن ەلدىڭ ارتىنان كەتىپتى.
مەن نە دەرىمدى بىلمەدىم. «اققوياننىڭ» ولگەنىن ايتقىم كەلمەدى.
– «اققويان» ەكەۋىمىز ءسىزدىڭ تۇبىندە ءبىزدى، مىنا تۋعان اۋىلىڭىزدى ىزدەپ كەلەتىنىڭىزگە سەنۋشى ەدىك. ءبىراق، مەن كەيدە ءسىزدى جەك كورەمىن. شەشەم ءتىرى كەزىندە ايتىپ وتىراتىن. ءبىزدىڭ قىستاقتان تىم الىسقا العاش كەتكەن ءسىز ەكەنسىز. مەنەن بۇرىندا بۇل قىستاقتى جەك كورىپ الىسقا، ورالماسقا كەتكەندەر بولعان دەگىم كەلدى.
ول ىزەتپەن يىلە تاس ءۇيدىڭ تاقتاي ەسىگىن اشتى.
– ءجۇرىڭىز، ۇيىڭىزگە كىرىڭىز. تۋ باستا، ەل كوشىپ كەتكەن سوڭ مەن ءوزىمىزدىڭ ۇيدە قونىپ ءجۇردىم. «اققوياندى» قانشا شاقىرسامدا بارمادى. اقىرى امالسىز سىزدەردىڭ ۇيلەرىڭىزگە كوشىپ كىردىم. قۇلىبىن شاققانىما رەنجىمەڭىز، كيىز ۇيلەرىڭىزدى جىلىنان ءتورت رەت قاعىپ-سىلكىپ قايتا جينايمىن. بۇگىن «اققويان» جوق بولىپ كەتكەننەن كەيىن وسى پالە بوزبالا بولىپ تۇندە ورالىپ جۇرمەسىن دەپ ءبىر ءتۇرلى الاقىزدىم. جۇرەگىم اتقالاقتاپ توقتاماي قويدى. سودان شەشەمنەن قالعان ايناعا قاراسام، ۇستىمدە تامتىق قالماپتى. سودان وسى ۇيدە تۇراتىن قارا ساندىقتىڭ قاقپاعىن شاعىپ اشسام ءىشى تولعان كيىم، تۇسكيىز، شىمىلدىق... تۋرا ءبىر قىزدىڭ جاساۋى. شەشەم ايتىپ وتىراتىن ءتىرى كەزىندە ول كىسىنى – اجەمىزدى وتە شەبەر بولعان كوشەلى ادام دەپ.
ول مەنى ۇيگە كىرگىزىپ داستارقان جايدى. باعىزى بالا كۇنىمە قايتقان سياقتىمىن. ءۇي اجەم ءتىرى كەزدەگىدەي جۇپىنى دا جيناقى. سۋ سەۋىپ سىپىرعان توپىراق ەدەننىڭ جۇپار ءيىسى بۇرقىرايدى. قيۋى قاشقان تاقتاي ەسىكتىڭ ساڭىلاۋىنان تەزەك تۇتىننىڭ ءيسى كەلەدى. سىرتتا بۇزاۋ موڭىرەدى. بالكىم ەنەسى قايتا ورىسكە كەتتى مە ەكەن. داستارقاندا اجەم سۇتتەن جاسايتىن ءتۇرلى تاعامدار تولىق جانە تۇكتەپ قۋرىلعان بىتەۋ ءبيداي. دەمەك تۋ اتىزدارعا ءالى بويلاق ءبيداي شىعاتىن بولعانى. قانداي تىنىش تا راحات تىرشىلىك بۇل.
– تويىمىزعا كوكەبۇلاقتىڭ ولى-تىرىسىنەن ەشكىم قالماي كەلەدى عوي،- دەدى ول ءبىر تىزەرلەي ءشاي قۇيىپ وتىرىپ. – قىرمانشى اتانىڭ بەرگەن باتاسى قانداي كەرەمەت. قادىلبەكتىڭ اتاسىن ايتامىن. مەن ەندى وسى قىستاقتىڭ بارلىق ادامىنىڭ اتىن تەرگەۋىم كەرەك. كەشە كەرمارالداي كەلىسكەن قىزى ەدىم وسى قىستاقتىڭ. بۇگىن باتالى سالى جامىلعان كەلىنى بولدىم. اپىراۋ، مەن اجەم جاپقان سالىنى نەگە باسىمنان الىپ تاستاعانمىن. بولدى ەكەۋىمىز وڭاشا قالدىق عوي، ابەس ەمەس.
ول ءبىر جاق ەزۋىن تارتا اقىرىن جىميىپ كۇلدى. كۇلكىسى دە شەشەسىنە اۋماي تارتىپتى. كۇلگەندە اپپاق تىستەرى جارقىراي كورىنەدى ەكەن.
– راس،- دەدىم، – راس قىرمانشى اتا دۇعاعوي قاريا ەكەن.
مەنى دە اياكوز ەكەۋىمىزدىڭ تويىمىز بۇگىن بولىپ وتكەندەي سياقتى سەزىم بيلەدى.
– ءشاي ءىشىپ بولساڭىز ءسىز تارعىل سيردى ايداپ اكەلىپ بايلاڭىز. ول دا تانا كۇنىنەن بەرگى ءورىسىن تاستاپ «اققويانشا» كوشكەن ەلدىڭ ارتىنان كەتىپ جۇرمەسىن. ءاي، ءبىراق، «ادام بالاسى ەمەس حايۋان مال ءتولىن دالاعا تاستاپ كەتپەيدى» دەپ وتىراتىن قىرمانشى اتا. دەسەدە ايداپ كەلىڭىز. جالعىز سيردان ايىرىلىپ قالمايىق. وسى جالعىز سيردا جەتەدى ءسىز ەكەۋىمىزگە.
راس، تىرشىلىككە جالعىز سيىردىڭ ءسۇتى دە جەتپەي مە؟ بۇل وڭىردە كىمدەر وتپەدى. ءۇش مىڭ جىلقى ايداپ قۇسايىن باي ءوتتى. قوراسىنان التى مىڭ قوي ورگىزىپ زاعي باي ءوتتى. ولاردا سونشالىق كوپ دۇنيەدەن ءبىر كىسىنىكىن عانا كيدى. كولدەي قىمىزدان ءبىر ادامدىكىن عانا ءىشتى. ول دۇنيەگە ايداپ تا كەتكەن جوق عوي.
تارعىل سيىر كوپ ۇزاماپتى. قاۋلاپ وسكەن قالىڭ الا بوتانى ارالاتا ايداپ كەلدىم. كۇن اپاق-ساپاققا اينالىپ اسپاننىڭ ءتۇبىن جۇلدىز تەسىپ شىعا باستادى. ءتورت شوقىنىڭ توبەسىنە بۇلت اينالىپ ارعى كوك جيەك جاقتان نايزاعاي جارقىلدادى. قارا شويىن قۇمانعا جىلى سۋ تولتىرعان اياكوز ەسىكتىڭ الدىندا مەنى توسىپ تۇر ەكەن. جەر وشاقتا ءبىر قازان سۋ جانە بۋى بۇرقىراپ جىلىپ تۇر. استىنداعى وتى ازايىپ ايقاستىرا سالعان شالانىڭ باسى جانىپ بولىپ سيراعى عانا جىلتىلداپ جاتىر.
– كانە، كيمىڭىزدى شەشىڭىز. نەكەلى بولعان سوڭ ابەس ەمەس. الدىمەن سىزگە سۋ قۇيىپ بەرەيىن، جۋىنىپ الىڭىز.
مەن كيىمدەرىمدى قىمسىنا تۇرىپ شەشىندىم. سوناۋ ءسابي كەزىمدە مارقۇم اجەمنىڭ جۋىندىرعانى ەمىس-ەمىس ەسىمدە قالعانى بولماسا باسقا ءبىر بوگدە ايەل زاتىنىڭ الدىندا وسىناۋ وتىز جاسىما دەيىن لپاسىز تۇرىپ كورمەگەن ەدىم. ول جۇمساق الاقانىمەن دەنەمدى سيپاپ جۋىندىردى.
– سونشا جىلداردان بەرى سىرتتا جۇرگەندە دەنەڭىز كىرلەمەپتى. ەندى ءسىز بارىپ جاتا بەرىڭىز، توسەك سالىپ قويدىم. مەن مىنا ءبىر قازان سۋمەن جۋىنامىن. كۇنالى ايەل زاتىن قىرىق قازان سۋمەن جۋىندىرادى ەكەن. مەندە كۇنا جوق.
ۇيگە كىردىم. سىرتتا كوز بايلانا باستاعان. توڭمايدان جاسالعان بىلتە شام لاپىلداپ جانىپ تۇر. وڭ جاقتا قىزىل شىمىلدىق، توسەك ورىن. بالكىم اجەم مارقۇم ماعان ارناپ نەمەسە اياكوزدىڭ شەشەسى وعان ارناپ جاساعان جاساۋ. باقىتىن قۇشقان سۇيگەنىمەن ءسۇيىسىپ بىرگە كىرگەن ەر جىگتتىڭ ءبىر ءومىر ەسىندە قالاتىن ءورت قىزىل ۇيا.
دالادان نايزاعاي جارقىلى بارعان سايىن جاقىنداي ءتۇستى. تاس ءۇيدىڭ كىشكەنە تەرەزەسىنەن اۋەستەنە سىرتقا قارادىم. نايزاعاي تاعى جارقىلداپ دالا ءبىر ساتكە كۇندىزگىدەي جاپ-جارىق بولىپ كەتتى. جارىقتا ول دا ءبىر وت بولىپ قۇلاڭ شاشى جوتاسىنان قۇلاپ بوكسەسىن جاپقان اياكوزدىڭ قۇلىن ءمۇسىنى كورىندى. قۇماندى وڭ قولىمەن جوعارى كوتەرىپ، ءسال قيسايىڭقىراپ سۋدى باسىنان قۇيىپ تۇرعان بەينەسى. سۋ بىرەسە قۇلاڭ شاشىن قۋالاپ قارا سانىنان سورعالاسا بىردەن ءدىرىل قاققان الماداي عانا قوس ومىراۋىن جۋا اعىپ جاتقان سياقتى. نايزاعاي جارقىلىندا ءبىر ساتكە عانا كوز الدىمدا قالىپ قويعان ءمارمار مۇسىنگە ماستانىپ توسەك ورىنعا – ءاربىر ادامعا جالعىز رەت عانا بەرىلسە دەيتىن جار توسەگىنە جانتايدىم. مىناۋ نايزاعاي جارقىلى ازدان كەيىن ءتورت شوقىنى باۋرلاپ كەلەتىن سەل جاۋىنىنىڭ نىشانى. ءبىرازدان سوڭ شەلەكتەپ سەل جاۋادى. جاڭىبر ساعىنعان انا جەر راحاتتانا كوسىلىپ بويىن توسەيدى. ەزىلە بالقىعان قارا جەردىڭ ىشكى قاباتىنداعى تىرشىلىك – وسىمدىك تۇقىمىنا جان كىرەدى. سوسىن قىس كەتە ەرتە كوكتەم بولا قار استىنان قىلتيىپ گۇل كوكتەپ شىعادى. مىنە تاۋسىلماس تىرشىلىك دەگەن وسى ەدى.
ءبىر ءتۇرلى ىندىنىم قۇرىپ قىلىعىنا جۇتىندىم. ارۋلانعانداي – ارۋاقتاي تازارىپ، اققۋداي تارانىپ، اق بالتىرى جارقىلداپ اياكوز قاشان كەلەر. ءيا، وسىدان ون سەگىز جىل بۇرىن، بالا كۇنىمدە…
6alash ۇسىنادى
