مىڭ ەستىگەننەن ءبىر كورگەن ارتىق
كۇندەلىكتى داعدىم بويىنشا ۇيىقتار الدىندا تەلەفونعا تاعى ءبىر قاراعانىمدا، دوسىمنىڭ «مەن كاتونقاراعايعا بارۋعا بيلەت الىپ قويدىم»-دەگەن جازباسىن كوردىم دە ىزگى تىلەكتەرىممەن قوسا سمايليكتەردى جاۋدىرىپ جىبەردىم. ەرتەسى ۇيقىدان ويانا سالىپ، دوسىمنىڭ «بىزبەن بىرگە ءجۇر، ۇلگىرەسىڭ! گرۋپپا بولۋعا ءبىر ادام كەم بولىپ تۇرمىز» دەگەن ءسوزىن وقي سالا، سايتتان سول ۇشاققا بيلەت الدىم. بالا-شاعا جانە سان مىڭ تىرلىكتى قايىرا سالىپ،، بىردەن بيلەت الۋداعى سەبەبىم، كوپتەن كوكەيدە جۇرگەن تاڭسىق تا تاڭعاجايىپ مەكەن – كاتونقاراعايدى كورۋ ءۇشىن ەدى.
تامىزدىڭ ەكىنشى جۇلدىزى تاڭ سارىدەن استانا اۋەجايىنان ۇشقان ەكەۋىمىزدى وسكەمەن اۋەجايىندا تاعى ءبىر دوسىمىز كۇتىپ تۇر ەكەن. شاعىن اۋەجاي شۇلەن شۇعىلاعا مالىنىپ، قوناقتاردى مامىراجاي قارسى الىپ تۇرعانداي.
قارت ەرتىستىڭ بويىنداعى ءساندى قوناق ۇيگە دوسىمىزدىڭ ءبىراز زاتىن الۋعا بولا بۇرىلدىق. قوناق ءۇيدىڭ كىرەبەرىسىندە داڭعىرلاپ سويلەپ ەلدىڭ نازارىن اۋدارعان ءبىر شوعىر اسپان استى ەلىنىڭ قوناقتارى كەزدەستى.
كاتون مەن وسكەمەننىڭ اراسىن «قاۋىندىقتىڭ جولىنا» ايلاندىرعان مايتالمان شوفەر اپ-ساتتە كولىگىن جۇيتكىتىپ، قالانىڭ شەتىنە ءىلىندى.
ساپاردىڭ دايىندىعىمەن ءتۇنى بويى كوز ىلمەگەن بىزدەردىڭ شارشاعان جانارىمىزعا ۇيقى قانشا تىعىلعانىمەن، اسپانى نۇرعا ، دالاسى دانگە تۇنعان، ساف اۋاسى تانگە داۋا بولعان مۇعجيزا تابيعات وزىنە ەرىكسىز باۋراپ بارادى…
جول بويى شوفەردەن ەلدىڭ ، جەردىڭ ءجايىن سۇراي وتىردىم. ىشتەي تاڭىرىمە سىيىنىپ، قازاعىما وسىنشاما دارقان دالا، قۇت مەكەن سىيلاعانىنا العىس جاۋدىرىپ كەلەمىن. ارعى بەتتەن كەلگەن 9 جىلدان بەرى تەك تۇسىمدە كورەتىن تۋعان جەرىمدى وڭىمدە كورىپ تۇرعاندايمىن. مەنىڭ تۋعان جەرىم - ىلە وبلىسىنىڭ جاراتىلىسى دا وسىنداي كوركەم. وبلىس ورتالىعى - قۇلجا قالاسىنان شىعىپ اۋدان ورتالىعىنا، ودان ءتور جايلاۋعا بارعانشا ۇقساس 5 ساعات ۋاقىت كەتەدى، جول بويى دا ءدال وسىنداي جازيرالى دالا، جىرا-جىقپىت، تاۋ-وزەن…
گرۋپپامىزداعى ءتورتىنشى سەرىگىمىز - ينديرا حانىم ءبىزدى كاتونداعى قارا شاڭىراعىندا كۇتىپ الدى. قاراعايدان سالىنىپ، عاسىرعا جۋىق ۋاقىتتى ەڭسەرگەن ەڭسەلى ءۇي سىرى كەتسە دە سىنى كەتپەگەن جيھازدارىمەن، سارعايىپ كەتكەن كىتاپتارىمەن كىسىنى باۋراپ، ءۇي يەلەرىنىڭ تەكتىلىگىن اڭعارتقانداي… ءقازىر وسى ءۇيدى ۇستاپ وتىرعان، ۇلاعاتتى ۇستاز ، قۇرمەتتى زەينەتكەر - اينۇر حانىممەن تانىسىپ اڭگىمەلەسە كەلە تۇيسىگىمىزگە ءتىپتى دە كوز جەتكىزدىك. اينۇر تاتەنىڭ قۋىرداعى، كاتونقاراعايدىڭ جەرلىك ونىمدەرىنەن دايىنداعان ءدامدى اسى تاڭدايىمىزدا، ايتقان ادەمى اڭگىمەسى جادىمىزدا قالدى.
ساناۋلى كۇندەرىمىزدى ءماندى دە ءساندى وتكىزۋ ءۇشىن جول جوبامىزدى تاستاي ەتىپ العامىز. ەكىنشى كۇندى كيەلى قاراكولدى سەرۋەندەۋگە ارنادىق. ءارقاشاندا باعالى زاتقا قول جەتكىزۋدىڭ ميحىناتى مول بولادى ەمەس پە! قاراكولگە باراتىن جول دا سونداي ەكەن. كەيدە وسىلاي بولعانى دا دۇرىس شىعار دەپ ويلايسىڭ، ويتكەنى ەكى اياقتى ماقۇلىقتىڭ جۇرگەن جەرى ءبۇلىنىپ كەتەدى عوي….
قاراكول اتى زاتىنا ساي ەكەن. تەڭىز دەڭگەيىنەن 1656 مەتر بيىكتىككە ورنالاسقان كولدىڭ ۇزىندىعى 7 كم، ەنى 0.7 كم، تەرەڭدىگى 6-7م، جان-جاعى ورمانمەن كومكەرىلگەن تاۋ جوتالارىمەن قورشالعان. كوز الدان قازاقستان، رەسەي جانە جۇڭگو شەكاراسىنا ورنالاسقان دوستىق شىڭى مەنمۇندالايدى. ايبارلى مۇزتاۋ ۇنەمى بۇلت جامىلىپ جاتاتىندىقتان، ساياحاتشىلارعا ارەدىكتە ءبىر كورىنۋىمەن سىرلى دا سىيلى بولىپتى. ءبىز بارعاندا دا تابيعات سان قۇبىلىپ، بىردە اسپان-اكە كوز جاسىن توكسە، بىردە كۇن-كۇيەۋ شۇعىلاسىن شاشىپ، پەندەلەرىن ءتانتى ەتتى. كۇن سالقىنداۋ بولسا دا ايناداي ءمولدىر كول سۋىنا شومىلىپ، سۋ يەسى سۇلەيمەنگە سىيىنىپ، ەرەكشە ءلاززات الدىق.
ءۇشىنشى كۇنى ەنەرگيامىز اسىپ-تاسىعان ءتورت جەلەكتى كولىگىمىز بەن جۇرگىزۋشىمىزدى شىت-جاڭادان سايلاپ، ودان دا قيىن ساپارعا اتتاندىق. بەتالىسىمىز - راحمان اراسانى. تابيعاتتىڭ ءتىل جەتكىسىز سۇلۋلىعى جولدىڭ قيىندىعىنان تۋاتىن ۇرەيىمىزدى جەڭدى. جول بويى قارا ولەڭگە سالىپ، شوفەر اعامىزدىڭ كوڭىلىن كوتەردىك. پەيىلدەنىپ كەتكەن اعامىز اراسان جايلى اڭىزدى ايتىپ بەردى: «بۇرىن راحمان اتتى اڭشى وسى تاۋدا اڭ اۋلاپ ءجۇرىپ، ساداقپەن اتقان مارالدارىنىڭ قاشىپ بارىپ ، كولشىك سۋعا ءتۇسىپ جاراقاتىنان ايىعاتىنىن بايقاعان. اڭشى بىرتىندەپ اراسان سۋىنىڭ ەمدىك قاسيەتىن ادامدارعا ۇگىتتەپتى، سودان راحمان اراسانى اتانىپتى».
ءتۇس اۋا دىتتەگەن جەرىمىزگە جەتىپ،اينالا تابيعاتقا كوز مەيىرىمىزدى قاندىردىق. كەڭەس وداعى كەزىندە سالىنعان اراسان قۇرىلىسىن كوزدەن كەشىردىك. كەزىندە بىرەگەي ساياحات ورنى بولعانى كورىنىپ تۇر. ءبىزدى قۋانتقانى جول بويى كەزدەستىرگەن اۋىر تەحنيكالارمەن جولدىڭ جوندەلىپ جاتقان ءجايى بولدى.
قارنىمىز اشىپ، تۇسەلحاناعا كەلگەنىمىزدە شوفەر اعامىز اراسان وزەنىنەن اۋلاعان شاباق بالىقتاردى الدىمىزعا تاستاپ، تازالاپ كەشكى اس ازىرلەۋدى بۇيىردى. باستابىندا كىرپيازدانىپ، مۇرنىمىزدى شۇيىرسەك تە اعانىڭ ەركەك مىسى باستى، ەندى ءبىر جاعىنان شۇرىلداعان قارنىمىز ەرىكسىز استىڭ قامىن جاساۋعا ماجبۇرلەدى. تەك تۇزبەن عانا دامدەندىرىلگەن بالىقتى قۇشىرلانا جەپ، اعانى اڭگىمەگە تارتىپ وتكىزگەن كەش تە ماڭگى ەستە قالدى…
قاراكولدىڭ سالقىن سۋىنان كەيىن، اراساننىڭ شيپالى جىلى سۋىنا ءتۇسىپ، ءتانىمىز دە جانىمىز دا كوپتەن كورمەگەن راحاتتى سەزىندى! قيماستىقپەن اراساننان اتتاندىق. اراسان، اقبۇلقاق، بۇقتىرما وزەندەرىن جاعالاي ەڭىستەپ، اتى ايگىلى بەرەل قورىق-مۋزەيىنە بۇرىلدىق. ب.ز.د ەكى جارىم مىڭ جىل بۇرىنعى ساق ءداۋىرىنىڭ جادىگەرلەرىن زيارات ەتىپ، كوڭىل كوكجيەگىمىز كەڭەيدى. تاريحىمىزعا قانىعىپ، اردا التايدىڭ تەك قازاقتىڭ عانا ەمەس، كۇللى ادامزاتتىڭ كىندىگى ەكەندىگىنە تاعى ءبىر مارتە كوز جەتكىزدىك.
ءۇشىنشى قوناقتا كاتوننىڭ ورتالىعىن ارالاپ، جەرلىك ونىمدەرىنەن بازارلىق الدىق. تۇسكى تاماعىمىزدى ينديرا حانىمنىڭ ورنالاسترۋى بويىنشا ارعى بەتتەن كەلگەن قانداس باۋىرلارىمىزدىڭ ءدامحاناسىنان ىشتىك. سىرنە پىسكەنشە كيىز ۇيدە جاتىپ ،ورالحان بوكەي تۋرالى تاماشا ەستەلىكتەر جازىلعان كىتاپتى اۋدارىپ-توڭكەرۋگە مۇرسات بولدى. ايتپاقشى ساپاردا جۇرسەك تە ارتتا قالعان بالا-شاعادان حال سۇراۋدى ۇمىتپادىق. سول ارادا بىرگە جۇرگەن دوسىمىزدىڭ بالاسى ن.نازارباي ۋنيۆەرسيتەتىنە وقۋعا تۇسكەنى ءجايلى ءشۇيىنشى حابار كەلىپ، قۋانىشتى تويلاپ تا ۇلگەردىك.
كەشكىسىن اۋىل ورتالىعىنداعى شيپالى اراسانعا تاعى ءبىر رەت ءتۇسىپ الدىق تا ەرتەسى تاڭسارىدەن وسكەمەنگە جول تارتتىق. كوزگە تانىس بەلدەر ارتتا قالىپ بارا جاتىر. بەس كۇن جاتىپ ءدام-تۇزىن تاتىپ، بازارلىق العانىمىزبەن، كۇللى كاتوندى الىپ قايتا المايتىنىمىزدى ايتىسىپ، كورگەنىمىزدى، تۇيگەنىمىزدى جارىسا اڭگىمەلەپ، كيەلى مەكەننەن الىستاپ بارامىز.
ارينە ءبىراز وكىنىشتەر دە بولدى. قاسيەتتى مۇزتاۋدىڭ ەتەگىنە دەيىن بارا المادىق، سول مۇزتاۋدىڭ قىرانى-مۇزبالاق جازۋشى ورالحان بوكەيحاننىڭ مۋزەيىنە جول تۇسپەدى. وسىلاردى ايتا كەلە: «اللا قالاسا كەلەر جىلى تابيعات تۇلەگەندە بالا-شاعانى الىپ، كيەلى ولكەگە قايتا ات باسىن بۇرامىز»- دەپ جوسپار قۇردىق.
تىلەگىمىز ورىندالعاي، ءاۋمين!
زينات تولەۋ قىزى
