دوڭگەلەگىن ساناپ اينالدىرعانداي، كەجەگەسى كەيىن تارتىپ، ءوزىن ءوزى قىستاپ ارەڭ ءجۇرىپ كەلىپ توقتاعان اۆتوبۋس ىشىنە ءيىن تىرەسكەن جۇرتپەن ارالاسىپ كىرگەن بويدا قالتاسىنان ۇيالى تەلەفونىن الىپ ۋاقىتتى قاراپ جاتىپ، «كەشەگىدەي تاعى كەشىگىپ جۇرمەسەم جارار ەدى» دەپ ويلادى. كۇندەگى كورىنىس. بالا كەزدەن تانىس وزىنە. كەيدە جالىقتىرادى، كەيدە ادامداردى سىرتىنان باقىلاۋ ادەتى كوڭىلىن بولەدى. ءبىرىنىڭ اياعىن ءبىرى باسىپ، ءبىرىنىڭ سومكەسىنىڭ شىعىرشىق تەمىرى ەكىنشىسىنىڭ سۋ جاڭا كيىمىن ءىلىپ كەتىپ، قاباق شىتىسقان ايەلدەر ارقاسىنداعى ءداۋ ريۋكزاگىمەن ەلدىڭ ءبارىن ءتۇيىپ ىعىرىن شىعارعان جيرەن جىگىتتىڭ وزىنەن-وزى اينالىپ، ويناقشىعان كوزى مەن اشۋلى جۇزىنە قارايدى دا وعان الدەنە دەۋگە باتا المايدى، ايالدامادان اسىپ بارىپ توقتاعان جۇرگىزۋشىگە ايقاي سالعان قارتتىڭ قالپاعى جەلكەسىنە قاراي ىسىرىلىپ كەتىپتى، ايالدامانى حابارلاۋعا ەرىنىپ، بار ەسى-دەرتى ەلدەن اقشا جيناۋمەن بولعان كوندۋكتورعا دۇرسە قويا بەرگەن كەمپىر بىرەۋ-مىرەۋ ورىن بەرە مە دەپ اينالاسىنا ۇمىتپەن قاراپ تۇر، ەكى قۇلاعىن شۇباتىلعان ۇزىن سىمدارمەن بىتەپ العان جاستار تەرەزەگە قاراپ قالعىعان ءتۇر تانىتادى، كۇندەگىدەي ساپىرىلىسقان تىرلىكتىڭ اراسىندا تەر مەن شۋاشتىڭ يىسىنەن ەكى وكپەسى قىسىلىپ بۇل دا كەتىپ بارادى.
كوپ قاباتتى ءۇيدىڭ كولەڭكەسىندە، كۇن شۋاعىنان تىسقارى قالعان ايالدامادا ۇزاق تۇرعاندا بويى توڭازي باستاپ ەدى، ال ۇلكەن قالانىڭ ءمايىتحاناسىنىڭ اۋلاسى الدەن-اق قاپىرىق ەكەن. قارسى جاقتان جەل سوقسا بۇدان سارايىڭ اشىلىپ جارىتپايدى، كەرىسىنشە، الدەبىر ءيىس كومىپ كەتەدى دە، سول ساتتە اينالانىڭ ءبارى كونەتوز تارتىپ، كىرمەي جاتىپ كەرى بۇرىلىپ شىعا جونەلگىڭ كەلەدى. اۋلانىڭ احۋالى دا قاشانعىداي كوڭىلسىز، ورتاعا قويىلعان ستول عانا و باستا ءوزىنىڭ ەرەكشە مىندەت ءۇشىن جاسالعانىن بىلەتىندەي ۇستىنە قانشا رەت تابىت قويىلسا دا سىنى قاشپاي-اق، ءبارىن كوتەرىپ ۇيرەنگەن سىڭايمەن نىق تۇر. اۋلانىڭ شىعا بەرىس جەرى بۇدان كەڭىرەك. وسى جەردەن كىلەمگە نە اق جايماعا ورالعان مۇردەنى كاتافالكاعا تيەپ الىپ كەتەدى. ادەتتە قالالىق پاتولوگواناتوميالىق ورتالىققا تۇسكەندەر ابدەن قارتايىپ نە جازىلمايتىن اۋرۋدان قايتىس بولعاندار.
ساعات 10 بولار-بولماستان ءىشىنارا قارالى كيىم كيگەن، جۇزدەرى سىنىق ادامداردىڭ جاقىندارىنىڭ دەنەسىن الىپ كەتۋگە كەلىپ تۇرعانىن كوردى. وسى جەردە جۇمىس جاساعان ءبىر جارىم جىلدىڭ بەدەرىندە نەشەتۇرلى ادامدى كوردى، كەيدە بۇعان شىن قايعىراتىندارى ۇيدە قالىپ، تەرىسى قالىڭدارىن ادەيى وسىنداي جەرگە جىبەرەتىن سياقتى كورىنەدى، كۇندە وسى جەردەن ولىك الىپ كەتىپ جۇرگەندەي بەدىرەيگەن سازبەتتەردى دە، ءتىپتى الا تاڭمەن ءىشىپ، قىزعىن كۇيدە كەلىپ شۋ شىعاراتىنداردى دا كورۋگە بولار ەدى. سىرتتاعىلار ساعات قاراعىشتاپ، كۇرسىنىپ، شىدامسىزدانىپ، تەلەفونىن دامىلداتپاستان ونىڭ ار جاعىنداعى اداممەن شارشاعان، تاۋسىلعان داۋىسپەن سويلەسىپ، وزدەرىنەن وزدەرى زىلدەي بولىپ تۇرعان كەزدەرىندە ىشتە سانيتارلاردىڭ قارا تەرگە ءتۇسىپ، جان الىپ، جان بەرىپ جاتقانىن بىلمەيتىن. مۇردەنى اشقاننان كەيىنگى قايتا تىگىپ شىعۋ، جۋىندىرۋ، كيىندىرۋ، ەگەر قاجەت بولسا گريمدەۋ سولاردىڭ موينىندا. وسى كەزدە ساۋلەتى ەسكىرگەن، و باستاعى سارعىش بوياۋى وڭا باستاعان عيماراتتان ءتاۋىر كيىنگەن ورتا جاستاعى ەر ادام شىقتى دا الدەكىمنىڭ فاميلياسىن اتاپ، «تابىتتى اكەلىڭىزدەر» دەدى. ازدان سوڭ ماناعى داۋىستىڭ «الىپ كەتە بەرىڭىزدەر» دەگەنى ەستىلدى. كىرەبەرىستە بۇجىربەت كىسى داۋسى قاتتى-قاتتى شىعىپ، قولدارىن سەرمەلەپ قويادى. وسى تۇرىسىندا بويىن اق حالات كيگەن قىزمەتكەردى ساباپ تاستايتىنداي ىزا كەرنەگەن. ونشا نازار اۋدارماسا دا بۇل شۋدىڭ نەدەن شىققانىن ءىشى شامالايدى. ءوز باسى مۇردەنى اشقىزۋ نە اشقىزباۋ قايتىس بولعان ادامنىڭ ەركىنە، ءدىني سەنىمىنە بايلانىستى شەشىلۋى كەرەك دەگەنگە ميى جەتپەيدى، ميىنىڭ قۋىس-قۋىسى وزدەرىنىڭ جاستاي وقۋعا تۇسكەن كەزدەن ءسىڭىرىپ العان قاعيدالارىمەن تولىپ قالعانى سونداي، مۇردە اشىلىپ، ول ادامنىڭ قايتىس بولۋىنا اكەلگەن نە جاعداي ەكەنىن، قانداي اۋرۋ، قاي ورگاننىڭ جۇمىسىنان اقاۋ كەتكەنىن ءبىلىپ، ءتىرى جۇرگەن باسقا ادامدارعا دياگنوز قويۋدا، ەمدەۋدە وسىنىڭ ءبارى كومەكتەسۋى كەرەك دەپ ەسەپتەيدى. زەرتتەمەسەڭ، بىلمەسەڭ قالاي قورىتىندى جاسايسىڭ؟ تاجىربيە جاسالماعاسىن، ناقتى دياگنوز قويىلماعاسىن مەديسينانىڭ ساپاسى بولا ما؟ تالاي رەت الدىنا كەلگەن مۇردەنى زەرتتەگەندە ونىڭ دارىگەر قويعان اۋرۋدان ەمەس، مۇلدە باسقا اۋرۋدان ولگەنىنە كوزى جەتكەن. بۇنداي كۇندە بولىپ جاتىر. بۇل دا ايقاي شىعارىپ جاتقان ادامنىڭ قاسىنا تۇرا قالىپ، وسىنىڭ ءبارىن ايتىپ تۇسىندىرگىسى كەلدى دە، بۇل ويىنان سو بويى اينىپ شىعا كەلدى، ءوزىنىڭ وسى ءبىرتوعا قالپىن بۇزعىسى كەلمەدى، سويلەمەيتىن «كليەنتتەرمەن» تىنىشتىقتا جۇمىس ىستەپ ۇيرەنگەندىكتەن اڭگىمەدەن بويىن تارتىپ ۇستايدى.
***
سابىلىستىڭ ءبارى ءبىرىنشى قاباتتا، ال ەكىنشى قابات تۇگەلىمەن زەرتحانالاردان، قوسىمشا ورىنداردان تۇرادى. بۇل كىرگەندە سانيتارلىققا جاقىندا كەلگەن ستۋدەنت بالا دا الدىنداعى مۇردەنىڭ باسىنىڭ استىنا كىرپىش قويىپ وزىنە ىڭعايلاپ الىپ، بار ىنتا-شىنتاسىمەن جۇمىسقا كىرىسكەن ەكەن. وسىلاي ەتسە مۇردە دوعا تارىزدەنگەن قالىپقا ءتۇسىپ، ونى سويۋ دا جەڭىلىرەك ەكەنىن بىلەدى. جاس بالانىڭ كەيدە وزىنەن ءوزى مۇڭايىپ قالاتىنىن دا بايقايدى. ستۋدەنت بالا ءۇشىن تىرىسىندە كيىمنىڭ جاقسىسىن كيىپ، باسىنا قۇس جاستىق سالىپ ەركەلەپ جۇرەتىن ادام بالاسىنىڭ كەۋدەسىنەن جانى شىققان سوڭ-اق كىرپىش جاستانىپ، توپىراق قۇشاتىنى ونىڭ ويلاماعان جەردەن جازىم بولعانىنان دا ايانىشتى كورىنەتىن بولۋ كەرەك. دەگەنمەن، ستۋدەنتتىڭ وسى ءبىر اۋىر جۇمىسقا ۇيرەنگەنى جازىڭقى قاباعىنان بايقالادى. دەنەنى كەسىپ، ىشكى مۇشەلەردى شىعارىپ، دارىگەردىڭ تەكسەرىسىنەن كەيىن ولاردى ورنىنا سالىپ، سول تىلگەن جەردى مۇقيات تىگىپ، ارنايى تەحنيكامەن گريم جاساپ، مۇردەدەگى داقتار مەن بوزارعانىن جاسىرىپ، اقىر سوڭىندا ءتىرى ادامداي كيىندىرەتىن ەڭ لاس جۇمىستى اتقارۋ جاس جىگىتكە قايدان وڭاي بولسىن، ءبارى كۇنكورىس ءۇشىن، بۇل جەردىڭ تابىسى دا ماردىمسىز، ءارى جۇمىس بولسىن، ءارى تاجىريبە دەپ جۇرگەنى. باستاپقىدا كەڭسىرىكتى قىسپاسا دا قولايسىزدىق تۋدىراتىن يىسكە جۇرەگى لوبلىعانىن جاسىرا الماي قاباعى كىرجيىپ جۇرەتىن ستۋدەنتتىڭ شىدامى قاي ۋاقىتقا دەيىن جەتەرىن كىم ءبىلسىن، ايتەۋىر، وسىنداعىلاردىڭ قولدارى قالت ەتسە ءالسىن-السىن تەمەكى تارتىپ كەلەتىن ادەتى وعان دا جۇققان.
- تاعى دا اق جايما كەرەك!
ستۋدەنت الدەكىمگە داۋىستادى. اق جايما تەڭ-تەڭىمەن اكەلىنسە دە ۇزاققا جەتپەي قالادى. كىم ەكەنى انىقتالماعان مۇردەلەر ارنايى مولاعا جونەلتىلەدى. تۋعان تۋىسقاندارى مەن ۇي-كۇيى جوقتار ادەتتە كيىندىرىلمەيدى، وعان ارنايى قاراجات بولىنبەگەن. بۇل دۇرىس ەمەس دەپ ەسەپتەيتىن قىزمەتكەرلەر ولاردى قانداي دىندە ەكەنىنە قاراماستان اق جايماعا ورايدى، ولار ارنايى ساندار قاتارىمەن جەرلەنەدى.
جۇمىس بولمەسى قاشانعىداي تازا، اۋادان سپيرت ءيىسى شىعادى. مۇنىڭ پاتولوگواناتوم رەتىندەگى كۇندەلىكتى جۇمىسى اۋرۋدىڭ تاريحىمەن تانىسىپ، ماركالانعان ورگاننىڭ بولىكتەرى مەن تكاندەرىن زەرتتەۋدەن باستالدى. مەكتەپتە جۇرگەندە اناليتيكالىق ەسەپتەردى شىعارعاندى جاقسى كورەتىن، كەيىن اۋرۋ تاريحىن قاراۋ، رەنگتەن قورىتىندىلارىن سالىستىرا وتىرىپ دياگنوز قويۋ ونى شابىتتاندىراتىن بولدى، قۇددى ءوزىن دەتەكتيۆ رەتىندە ەلەستەتەدى. كلينيسيست دارىگەرلەردىڭ مۇنىڭ قويعان قورىتىندىسىن كۇتىپ وتىرعانى وعان شابىت بەرەدى. ءوزى ءبىر كورىنبەيتىن جۇمىس بولسا دا، وسى قيىن جۇمباقتى شەشكەن سايىن ءوز ىشىندە الدەبىر قاناعاتتانۋشىلىق سەزىم پايدا بولادى.
ساشا اعايدى ءجيى ەسكە الادى. وسى جەرگە كەلگەندە جۇمىس جايىن وزىنە ۇيرەتكەن. قاشان كورسەڭ دە قالجىڭداپ، كەيدە ادامنىڭ ويىنا كەلمەيتىن نارسەنى ايتىپ ەرىكسىز كۇلدىرەتىن ساشا اعايدىڭ قالجىڭباستىعىن كەيىن بارىپ ءتۇسىندى. ادام جاعىمسىز اسەردەن قورعانۋدان امال تابۋى كەرەك، ايتپەسە وزىنە قيىن. ال ءوزى مۇردەنىڭ ىشىنە ۇڭىلگەندە باسقا ويدى جيىپ قويىپ، دياگنوز قويۋ كەرەك دەگەندى عانا ۇستانادى. الدىنداعى اۋرۋ تاريحىنىڭ ءوزى قىسقا جازىلعان بولسا دا باسقا ادام ءتۇسىنىپ وقىسا بويى تىتىركەنەر ەدى، ال، ىشكى مۇشەلەرى الىنىپ، وپىرايىپ قالعان دەنەنى كورگەن بەيساۋات ادامنىڭ جۇرەگى ۇستاپ قالۋى ابدەن مۇمكىن، وزىنە ونداي قاڭعىعان قورقىنىش سەزىمى جات، الدىنداعى مۇردەگە بيولوگيالىق ماتەريال دەپ قانا قارايدى. ەگەر الدىنا كەلگەن ءاربىر «كليەنتىنە» قايعىرىپ، ءوزىنىڭ ەموسياسىن بىلدىرەتىن بولسا وندا وزىنەن تۇك قالمايتىنىن بىلەدى.
ماتەريالدىڭ ەزىلىپ-بوساڭسۋىن قايتارۋ ءۇشىن فورمالينگە سالىپ قويدى. وسىلايشا تكاننىڭ قالدىعى بىرنەشە رەت وڭدەۋدەن ءوتىپ، ارنايى پارافينگە قۇيىلادى. بولەك-بولەك شىنىلاردا ءوت، ىسىكتىڭ بولىگى، حيرۋرگ وپەراسيا كەزىندە كەسىپ العان ماتەريالدار سالىنعان. جاسۋشانى ميكروسكوپپەن انىق كورۋ ءۇشىن تكاندەردى ارنايى سۇيىقتىققا سالىپ بوياپ الدى، سول كەزدە قانعا بويالعان ورگان سۇر تۇسكە، ال وتە جىڭىشكە تىندەر اشىق تۇسكە ەنەدى. بىرنەشە شىنىنى بىلاي الىپ قويدى. وسىنىڭ ءبارىن ەشتەڭە ويلاماي وتىرىپ جايباراقات جاساپ جاتتى. بيوپسيانى زەرتتەۋگە ادەتتە 2-4 كۇن بەرىلەدى، ال ناقتى دياگنوز قويۋعا ونشاقتى كۇن كەرەك. ەندى بۇگىنگى جۇمىسى بويىنشا اكت تولتىرىپ، قورىتىندى جاساۋ قالدى. تىنىشتىقتى كلاۆياتۋرانىڭ تىق-تىق ەتكەن داۋىسى عانا بۇزىپ تۇر. پرينتەر شۋلاپ، ءبىرىنشى اكت دايىن بولدى. ول ەكىنشىسىنە كىرىستى. وسى وتىرعاندا ءوزىنىڭ بۇكىل «كليەنتتەرىن» تانيتىن سەكىلدى.
***
بۇگىن دەمالىسى ەدى، بويى توڭازي باستاسا دا كوزىن اشپاي جاتا بەردى. كەزىندە اناسىنا جۇمىس ورنىنان بەرگەن ءبىر بولمەلى جاتاقحانانىڭ ىشىندە كوز توقتاتىپ قارايتىن دا ەشتەڭە جوق. ديپلومىن ەندى الاتىن كەزدە جالعىز قالدى. ەندى بۇل كەشىكسە «بالام، سەنى كۇتىپ وتىرمىن» دەپ تەلەفون شالاتىن دا، پەرزەنتحانانىڭ كۇندەلىكتى ءومىرى تۋرالى اڭگىمە ايتاتىن دا شەشەسىنسىز قالعان جالعىز بولمە قۇلازىپ تۇر. اياق استىنداعى كىلەمشەنىڭ قاعىلماعانىنا دا كوپ بولىپتى، قاقسا قانشا شاڭ شىعار ەكەن. كوز الدىنا كىلەمشەدەن بۇرق-بۇرق شىققان شاڭدى ەلەستەتتى. بۇرىشتاعى ۇستىنە سۋ توگىلە-توگىلە بەتكى قاباتى ءىسىنىپ كوتەرىلىپ كەتكەن ەسكى تۋمبونىڭ ءۇستى دە ۇيگە كەلە جاتىپ جول-جونەكەي ساتىپ العان پيسسانىڭ قورابى، كوكا-كولانىڭ ىدىسى، دونەردىڭ وراما قاعازىنان ىبىرسىپ كەتكەن. ەرتە كەتىپ، كەش كەلەتىن بويداقتىڭ جاتاعى نە وڭسىن. بولمەنى جاقسىلاپ جيناپ الۋ كەرەك دەپ ويلادى. كەشەلى-بەرى ويىنان شىقپاي جۇرگەن شارۋاسىنا دا ۇلگەرۋى كەرەك.
تاعى دا شەشەسىن ويلاپ كەتتى، اناسى قايتىس بولعالى جالعىز بولمە دە بار جىلۋىنان، بار سانىنەن، ءتىپتى جاعىمدى يىسىنەن دە ايرىلعان. اناسى بۇل جۇمىستان قارنى اشىپ كەلەدى عوي دەپ ءيىسىن بۇرقىراتىپ بورشش نە سامسا ءپىسىرىپ قوياتىن، ىشىنە ماحابباتىن سالىپ پىسىرگەن سول استى ءىشىپ وتىرعان بۇعان بۇگىنگى كۇنى قالاي وتكەنىن ايتا باستار ەدى. جۇرەگىم اۋىرادى دەپ شاعىمدانىپ كورمەگەن اناسىن ەندى قايتىپ كورە المايتىنىنا ەش سەنە المايدى، ءالى قاسىندا، ءبىراق قاشانعىداي جۇمىستا ءجۇر دەگەنگە ءوزىن يلاندىرعىسى كەلەدى. رايا اپايدىڭ نە ماشانىڭ كەزەكشىلىگىن اتقارىپ جۇرگەن سەكىلدى. سودان بەرى جانىن مۇڭ قۇرساپ الىپ جىبەرمەيتىن، الدەنەنى كۇتۋمەن، الدەنەگە الاڭداۋمەن ءوتىپ جاتقان كۇندەرىنىڭ نە ءوڭى، نە ءتۇسى ەكەنىن بولجاپ بولماستاي كۇيدە جۇرگەن ومىرىنەن ءوزى دە جالىعا باستاعان. اييا كەزدەسپەسە ءتۇبى قاندى قاراسۋ سەكىلدى تۇڭعيىق وزىنە تارتىپ كەتەر مە ەدى، اييانىڭ كەزدەسكەنى قانداي جاقسى بولدى. ءبارىبىر شەشەسىنىڭ ورنى ۇڭىرەيىپ تۇر. جانى مۇڭنان ابدەن بوساپ، جوعالتۋ سەزىمى كومەسكىلەنگەننەن كەيىن شەشەسىنىڭ نەمەرەلى بولۋ تۋرالى ارمانىن ورىنداسا عوي، كەلەشەكتە كورىنەر بالاسى قىز بولارىنا جانە سول ءسابيدىڭ اجەسىنە ۇقسايتىنىنا ءوزى كادىمگىدەي سەنەدى. شەشەسىنىڭ كىشكەنە قوڭىر كوزدەرىندە مەيىرىم تۇنىپ تۇراتىن. داۋسى ۇنەمى ءبىر قالىپتى. كۇن سايىن شەشەسىن ەسىنە الادى، ونىڭ كۇلگەنى، بىردەڭەگە قاباق شىتقانى، داۋسى، كيىنگەنى ءبارى كوز الدىندا. ميىمەن شەشەسىمەن وتكەن كۇندەردى ورالتۋ مۇمكىن ەمەستىگىن سەزىپ تۇرسا دا، جۇرەگى قاس-قاعىمدا بولىپ وتكەن جاعدايدى قابىلدار ەمەس. كۇن سايىن اناسى سەكىلدى ەرتە تۇرىپ وزىنە بوتقا پىسىرەدى، ءبىراق، ونىسى دا اناسىنىكىندەي ءدامدى ەمەس. شەشەسىنىڭ جاقسى ادام بولعاندىعىنان شىعار، پەرزەنتحانادا بىرگە جاسايتىن ارىپتەستەرى ۇلىنان باسقا ەشكىمى جوق جالعىزىلىكتى ايەلدىڭ اۋىرتپالىعىن كوتەرىستى.
ادامدارى ءار قيىردان جينالعان بۇل قالادا تۋىس دەگەننەن شەشەسىنىڭ جاقىن ءسىڭلىسى عانا بار. ول تۋرالى دا بەرتىندە ءبىلدى ەمەس پە؟ بۇرىن ءوزىنىڭ ءسىڭلىسى بار ەكەنى جايىندا تىسىنەن ءبىر ءسوز شىعارماعان شەشەسى قايتىس بولارىنان ەكى اي بۇرىن عانا «قالايدا سول ناعاشى اپاڭدى تاۋىپ ال» دەگەن. مەكەن-جايىن دا بەرگەن. ءسىڭلىسىنىڭ تۇراعىن بۇرىننان بىلە مە، الدە بىرەۋلەر ارقىلى تاپتى ما، ول جاعى جۇمباق بولىپ قالدى. ءسىڭلىڭ بار ەكەنىن بۇرىن نەگە ايتپادىڭ دەپ تە سۇراپ ۇلگەرمەدى. ينتەرنەتتەن ءاتى-جونىن ىزدەگەندە ناعاشى اپاسىنىڭ جاس كەزدە اۋىزعا ىلىككەن، ەڭ اتاقتى سىنشىلاردىڭ جوعارى باعاسىن العان اكتريسا ەكەنىن ءبىلدى. ءبارى اياق استىنان، تەز بولعانى سونداي، شەشەسى قايتىس بولعاندا ناعاشى اپاسىنا حابارلاسۋ دا ويعا كەلمەپتى. ءوز قايعىسىمەن ءجۇرىپ ول تۋرالى ءتىپتى ۇمىتىپ كەتكەنىن قاراشى. ومىرىڭدە كورمەگەن، ەستىمەگەن ادامدى تۋىس دەپ قابىلداۋ، ىزدەپ تابۋ جالعىزباستى ايەلدىڭ وزىمەن-وزى بۇيىعى وسكەن جالعىز ۇلىنا ۇيرەنشىكتى داعدىعا اينالماعانى تاعى بار... شەشەسىنىڭ قولىمەن جازىلعان تەلەفون نومەرلەرىن تەرە باستاعاندا ىشتەي قوبالجۋ بولدى.
***
ناعاشى اپاسىن ىزدەپ كەلىپ، ەسىكتىڭ اشىلۋىن ءبىراز كۇتتى. جالعىزباستى ادام قانشا دەگەنمەن بۇرىن كورمەگەن ادامىنا ەسىك اشۋعا قورقاسوقتايتىن شىعار دەپ ويلادى. جاسى ەلۋدەن اسقان بويشاڭداۋ، تولىقشا كەلگەن ايەل ءبىرازدان سوڭ بارىپ ەسىكتى اشتى دا مۇنى كىرگىزىسىمەن تەز جاۋىپ، بىرنەشە جەردەن سارت-سۇرت ەتكىزىپ كىلتتەپ جاتتى. «سىرت كيىمىڭدى مىنا جەرگە ءىل. قالتاڭدا نە بار؟ وسى جەردە بول». ۇيگە كەلگەن ادامدى بۇلاي قارسىلاعاندى ءبىرىنشى كورۋى. قالتاسىنا قارۋ سالىپ جۇرەتىن كۇماندى بىرەۋگە ۇقساپ تۇر ما ەكەن؟
قالانىڭ شەت جاعىنداعى ۋاقىتىندا جالعىزباستىلارعا بەرىلگەن جاتاقحانادان باسقانى كورمەگەن ادام ءۇشىن ۇلكەن اپپاق ديۆان قويىلعان كەڭ حولل تىم اباجاداي بولىپ كورىندى. تور كوزدەرى كوپ ۆيتراجدى تەرەزەنىڭ قاسىنداعى اپپاق كرەسلودا اداممەن بىردەي اپپاق ايۋدى وتىرعىزىپ قويىپتى. تىق-تىق ەتكەن دىبىس شىققان جاققا بەتىن بۇرعاندا قوينىندا سابالاق ءجۇندى اق ءيتى بار ناعاشى اپاسى باسقا بولمەدەن كەلە جاتىر ەكەن. ءۇيدىڭ ىشىندە جۇرسە دە اياعىندا اق تۋفلي. وسى تۇرعاندا ءبىر جاقتان كەلىپ نە ءبىر جاققا جينالىپ جاتقان ادامعا ۇقسايدى. شاشىن ىشىنە قاراي بۇيرالاپ، قاسىن ساندەپ بوياپ، قۇلاعىنا ۇلكەن دوڭگەلەك سىرعا تاعىپتى. ۇستىندەگى بلۋزاسىنىڭ ءاپپاقتىعى ايەلدىڭ تازا كيىنەتىندىگىن بايقاتادى. ەتەگى جەر سىزعان ۇزىن گۇلدى يۋبكاسى قوزعالعان سايىن تەربەلىپ، قىمبات ءاتىردىڭ ءيىسى مۇرىنعا كەلەدى. «اكتريسا ەكەنىن ۇمىتپايدى ەكەن» دەپ ءسۇيسىندى جاس جىگىت ىشىنەن. ءوزىنىڭ اناسىن ەسىنە الدى. «ول قاراپايىم ەدى، ىڭعايلى دەپ شالبار مەن فۋتبولكاسىن تاستامايتىن. مۇمكىن، باسقا كيىم الۋعا اقشاسى دا جەتپەگەن شىعار، قاس قىلعانداي مۇنىڭ مەديسينانى تاڭداعانىن قاراسايشى، باقانداي جەتى جىل وقىتتى. سويتكەن شەشەسى مۇنىڭ ديپلوم العانىن دا كورە الماي كەتتى». ءبىر ساتكە شەشەسى ەسىنە ءتۇسىپ مۇڭايىپ قالعان جىگىت ناعاشى اپاسىنا قاراپ وتىرىپ، مۇنىڭ شەشەسىنە مۇلدە ۇقسامايتىنىن بايقاپ ىشتەي قاتتى تاڭعالدى. سالىستىرۋدىڭ ءوزى ارتىق، قيىننان قيىستىرىپ ۇقساتايىن دەسەڭ دە ەش ۇقسامايتىن. ناعاشى اپاسى مۇنىڭ قاسىنا كەلىپ وتىرار، امان-ساۋلىق سۇرار دەپ كۇتىپ وتىر.
قايدا قاراسا دا اپپاق ءتۇستى كوردى، ناعاشى اپاسى اق ءتۇستى ەرەكشە ۇناتادى ەكەن، ءتىپتى يتىنە دەيىن اق ەكەن، كورمەيمىسىڭ! تۇمسىعى ۇشكىر، ۇزىن قۇلاقتارى سالبىراپ تۇرعان ءاپپاق پۋدەلدىڭ جۇندەرى جاتىڭقى، جۋىندىرعان سوڭ مۇقيات تاراعانى كورىنىپ تۇر. ءيتتىڭ كوزى قارا تۇيمە سەكىلدى، تۇيمەدەي كوزدەرىن بۇعان سەنىمسىزدىكپەن قاداپ ۇرە باستادى.
ناعاشى اپاسى بۇعان ءبىرتۇرلى سۋىق، ادامعا ونشا نازار سالمايتىنداي كورىندى. ءتىپتى ءوزىنىڭ اپكەسىنىڭ قايتىس بولعانىن ەستىگەندە دە كوزىنە جاس الماي بەدىرەيىپ وتىرا بەردى. سۇراعى دا وعاش كورىندى.
-راكتان كەتتى مە؟
-جۇرەكتەن.
-پەرزەنتحاناداعىلار تۇگەل كەلدى مە؟
-يا. ءبارى كەلدى. جەرلەۋىنە دە كومەكتەستى.
-كوپ اۋىردى ما؟
-جوق. ءتىپتى اۋىرماعان سياقتى. الدە ماعان بىلدىرمەدى مە...
-تەز كەتسە ماماڭ باقىتتى ەكەن.
جىگىت توسىلىپ قالدى. ول نە دەگەنى، ومىردەن ەرتە كەتۋ باقىت پا؟ جالعىز بالاسىن ءوسىرىپ، وقىتىپ، ەندى قىزىعىن كورەم دەگەندە ءبىر تۋىسى جوق ۇلكەن قالادا جالعىز تاستاپ كەتە بارعانىن قالاي باقىتقا بالايدى؟ مىنا كىسى ءبىرتۇرلى ەكەن.
ناعاشى اپاسى باسقا ەشتەڭە سۇرامادى. اس ءۇي جاقتا ىدىستاردىڭ شىلدىرى ەستىلدى. بۇل وتىرعان ۇلكەن بولمەنىڭ ءبىر قابىرعاسىن ناعاشى اپاسىنىڭ جاس كەزىندەگى سۇلۋ بەينەسى الىپ تۇر. مۇنداي سۇلۋلىق كوپ كەزدەسە بەرمەيدى اۋ! ناعاشى اپاسىنىڭ كوركى راسىمەن دە اقىندار جىر جازىپ، سۋرەتشى قىلقالامىن ىڭعايلايتىنداي-اق ەكەن. جيەگى شىلتەرلى اق شلياپا كيگەن ارۋ اق كويلەگىنىڭ ەتەگى جەلبىرەپ كوك شالعىندى جالاڭ اياق كەشىپ بارادى. ۇشتارى قايىرىلا تولقىندانعان شاشىن جەل الىپ قاشىپ ويناعان ەرەكشە اسەرلى ءساتتى كانىگى فوتوگراف مۇلتىكسىز كوشىرگەن. جانارى قانداي ايالى ەدى! ءومىردى بەتىنەن قاقپاي ەركەلەتەر اكەسىندەي كورىپ بارىنشا سەنىپ، ەركەلەگەن ءتۇر. بولار-بولماس اشىلعان ەرىندەرىندە سول ءوزى سەنگەن دۇنيەگە ىڭكارلىك تۇنىپ قالعان. جايمەن عانا ناعاشى اپاسىنا كوز سالدى. انا سۋرەتتەگى قاسى قيىلعان تالدىرماش ارۋ مەن الدىنداعى ەتجەڭدى، كوزىنىڭ استى كۇلدىرەگەن، شارشاڭقى ايەلدى ءبىر ادام دەگەنگە كوزى جەتىپ تۇرسا دا كوڭىلى سەنۋى قيىنداۋ. ءبىراق، شىندىق سول، ۋاقىت ايامايدى، ادام بەيشارا وزگەرمەيمىن دەپ ەرەگىسە تىرمىسقان سايىن ايتسا نانعىسىز تۇرگە ەنەدى.
ناعاشى اپاسى سىرتىندا ءوزىنىڭ سۇلۋ بەينەسى تۇسكەن بوكالعا قۇيىپ قارا كوفە بەردى. كوفەنى قايناتىپ جاتقان كەزدە اۋاعا تارالعان جاندى ەلىكتىرەر يىسىنەن-اق كۇندە وزدەرى جۇمىستا ءىشىپ جۇرگەن ارزان كوفە ەمەسىن شامالاعان. بەتى كوپىرشىگەن كوفەگە ءبىر شاقپاق قانتتى سالىپ، التىن جالاتقان قاسىقپەن بۇلعاپ وتىرىپ كەتكەنشە اسىقتى. ناعاشى اپاسى ۇستەلگە ىستىق تاماق تۇگىلى باسقالاي تىسكەباسار ەشتەڭە قويمادى، مۇنىسى شەتەلدەن ۇيرەنگەن ادەتى مە، بولماسا ءوزىن جاراتپاعاننان قۇر كوفە قايناتتى ما، ول جاعىن بىلە المادى. ءتىپتى كەلگەن قوناققا مەزىرەتى ءۇشىن قاسىندا وتىرماعانى دا ءبىرتۇرلى كورىندى. «كەش تۇسپەي كەتەيىن» دەپ جيناقتالا باستاعان. باسىن ۇلكەن جاسىل سۇلگىمەن تۇمشالاپ بايلاپ تاستاعان ناعاشى اپاسى بەتىنە ءاپپاق قىلىپ الدەنەلەردى جاعىپ الىپ، اق ديۆاننىڭ ۇستىندە تىرناقتارىن ارلەپ وتىر ەكەن.
-كەتەسىڭ بە؟
-يا، قايتۋىم كەرەك، ەرتەڭ جۇمىس.
-يا، جۇمىسقا كەشىكپەۋ كەرەك. ايتپاقشى، كىم بولىپ ىستەيسىڭ؟
-پاتالوگواناتوم. بىلەتىن شىعارسىز...
ناعاشى اپاسى باسىن كوتەرىپ الدى: – ادام سوياسىڭ با؟
-سولاي دەسە دە بولادى، – دەپ قيپاقتاپ قالدى بۇل. نەگىزگى جۇمىسىمىز زەرتتەۋ. ماتەريالدى زەرتتەيمىز.
-جارايدى، ساۋ بول. كوبىنە ۇيدە بولا بەرمەيمىن. جىلىنا بىر-ەكى حابارلاسساڭ جەتىپ جاتىر.
بۇل تاعى ءبىرتۇرلى بولىپ قالدى. «سوندا بۇل كەلمە، مازامدى الما دەگەنى مە؟ ناعاشى اپاڭدى تاۋىپ ال دەگەسىن كەلدىم عوي، ايتپەسە... نەم بار؟» وكىنىپ تۇرىپ اياق كيىمىن ءىلدى. سوڭىنان سارت-سۇرت ەتكىزىپ ەسىكتى كىلتتەپ جاۋىپ جاتقان دىبىستان تەزىرەك اۋلاق كەتكەنشە اسىقتى. ەندى قايتىپ كەلمەسپىن، بۇيتكەن ناعاشى اپاسى بار بولسىن دەپ كەتكەن. سول وقيعادان كەيىن مۇنى ءبىلىمىن جەتىلدىرۋگە باسقا قالاعا جىبەردى، قايتىپ كەلىپ جۇمىسىنا كىرىسىپ، ءوز تىرلىگىمەن جۇرگەندە بۇل دۇنيەدە ناعاشى اپاسىنىڭ بارى ەسىنەن شىعىپ كەتكەندەي دە ەدى. ءبىر كۇنى مۇنىڭ تەلەفونىنا «كەلىپ كەت، دجەكتەن ايرىلدىم» دەگەن حابارلاما كەلدى. ناعاشى اپاسىنىڭ ۇيىنە بارعاندا ءاپپاق جۇندەرى سابالاقتانىپ تۇراتىن ويىنشىق تەكتەس ءيتىنىڭ اتى دجەك ەكەنىن شامالادى. «دجەك دەپ تۇرقى ۇلكەن يتتەرگە قوياتىن، ال ويىنشىق سەكىلدى يتكە ول ۇيلەسپەيتىنىن ناعاشى اپاسى بىلمەگەن بە»؟
تەلەفونمەن الدىن الا حابارلاپ السا دا، اۋەلى ەسىكتى اشىپ بولمادى. ىشكى جاقتان كوزشەدەن باقىلاپ تۇرعانىن ءىشى سەزەدى. ەسىكتى اشقان بويدا الدىڭعى جولعىداي تەز جاۋىپ، سول بويى كىلتتەپ العان ادەتىنە بۇل جولى ءمان بەرمەدى. «سىرت كيىمىڭدى سول جەرگە شەش، قالتاڭدا نە بار، وسى جەردە بول» دەگەن سوزدەرگە دە تاڭىرقاعان جوق. ءبىر بايقاعانى ناعاشى اپاسى بۇل جولى جىلىۇشىراي قارسى الدى، ءوزى وتكەن جولعىدان گورى قارتايىڭقىراپتى، ۇيىقتاماعان با، كوزى كىرتيىپ، قاباعى ءىسىنىپ تۇر. اياعىن سىلتي باسادى. بۇل جولى تۋفلي كيمەگەن. ويىق جاعالى، ۇستىڭگى جاعى جاسىل، ەتەك جاعى قارا كويلەگى تۋفليمەن ءايبات جاراسار ەدى. ءۇي ىشىنە كيەتىن گۇلدى تاپىشكە كيگەننەن بە، بويى دا الاسارىپ كەتكەندەي. دەگەنمەن، كوڭىل-كۇيى جامان ەمەس كورىندى. ءيتىنىڭ ولەر الدىندا ءومىردى، يەسىن قيماعانىن، ءيتتىڭ كوزى ەرەكشە ايانىشتى بولاتىنىن، ءيتى ولگەلى ءوزىنىڭ دە ەشتەڭەگە زاۋقى جوق ەكەنىن، ءتىپتى ءوزىنىڭ سىرقاتىنا قاجەتتى ءينسۋليندى اكەلۋگە دە كوڭىلىنىڭ حوشى كەلمەي وتىرعانىن مۇڭايىپ ايتتى. «كوپ جىلدان بەرى سەرىگىم ەدى، دجەك دەپ ۇلكەن يتتەردىڭ اتىن قويىپ ەدىم. ءوزى كىشكەنتاي بولسا دا وسى ءۇيدىڭ ازاماتىنداي بولدى. دجەك دەسە دجەك ەدى». ناعاشى اپاسىنىڭ سوزدەرى ءبىر جاعىنان ايانىش سەزىمىن تۋدىرسا، ءبىر جاعىنان شوشىتا تۇسەدى. مۇنىڭ شەشەسىنىڭ قايتىس بولعانىن ەستىگەندە وزىنە ەش قاتىسى جوقتاي بەدىرەيگەن ادامنىڭ قايداعى ءبىر ءيتتىڭ ولگەنىنە سونشاما كۇيزەلگەنىن قابىلداي الماي وتىر. ءومىر بويى جالعىز تۇرىپ كەلە جاتقان ايەلدىڭ ءيتتى بالا قىلىپ العان، وعان باۋىر باسىپ كەتكەن قىلىعى قالا بالاسى ءۇشىن شوشيتىن دا نارسە ەمەس شىعار. ءبىراق، ءدال وسىنداي كەيىپكەرلەر الدەبىر ارزان وقيعاعا قۇرىلاتىن ناشار فيلمدەردە عانا بولاتىن سياقتى ەدى. قالاي بولعاندا دا، ناعاشى اپاسىنىڭ العاشقىداي ەمەس، ءوزىن كادىمگىدەي حابارلاما جىبەرىپ شاقىرعانى، مۇڭىن شاققانى ءىشىن جىلىتتى. ادام ەرتە مە، كەش پە، تۋىستىڭ ءقادىرىن بىلەدى ەكەن عوي...
اپكەسى مۇزداتقىشتان شىعارعان ءتورت جۇمىرتقانىڭ ۇشەۋىن بۇعان قۋىرىپ بەردى دە، بىرەۋىن ءوزى قايناتىپ جەدى. جاتار-تۇرار اسى وسى ەكەنىن ءىشى سەزىپ وتىر. ءوزىنىڭ جاتاعىنا قايتىپ، جولدان سامسا ساتىپ الا كەتۋدى ويلاپ وتىردى.
– سەن ءوزىڭ ۇندەمەيتىن جىگىت ەكەنسىڭ. اڭگىمە ايتساڭشى. ماماڭ مەن تۋرالى نە ايتتى ساعان؟
-ەشتەڭە.
-سولاي ما؟ مەنىڭ اكتريسا ەكەنىمدى، ۇزاق جىل شەتەلدە بولعانىمدى، ول جاقتا بەدەلىم بار ەكەنىن ايتپادى ما؟
-جوق.
ناعاشى اپاسى ءبىر ساتكە اشۋلانىپ قالعانداي كورىندى.
-مەن قايتايىن.
-بار، بار، ۇيىڭە جەتىپ العانىڭ دۇرىس.
شىعا بەرگەندە اپاسى قولىنا ورالعان الدەنەنى ۇستاتتى.
-جولاي قوقىسقا تاستاي سالشى، دجەكتىڭ يتاياعى مەن بوستەگى عوي. كوزىمە تۇسسە كوڭىلىم بوساي بەرەدى.
ناعاشى اپاسىن جالعىزدىقتان قاجىعان ادام دەۋگە اۋزى بارمايدى، كەرىسىنشە كەلگەن ادامنان قۇتىلعانشا اسىعاتىن سياقتى. سوندا مۇنى نە ءۇشىن شاقىرىپ الدى. ءيتتى كومۋ ءۇشىن بە، الدە ونىڭ يتاياعى مەن بوستەگىن قوقىسقا لاقتىرتۋ ءۇشىن بە... ءبىرتۇرلى ادام...
***
جىگىت قىزعا بۇل جولى دا گۇل سىيلادى. گۇل بولعاندا قانداي! وسىنداي ەرەكشە بەزەندىرىلگەن گۇلدى العاشقى ايلىعىن العان كەزدە ءوزىنىڭ اناسىنا سىيلايمىن دەپ ويلايتىن، ەشۋاقىتتا ەشكىمنەن گۇل الماعان (ءوزى كورمەگەسىن سولاي ويلايتىن) اناسى قۋانار ەدى. بۇعان بىلدىرمەي كوزىنە ىركىلگەن جاسىن سۇرتەر ەدى. ءبىراق، شەشەسىنە اقىرى گۇل الۋ بۇيىرمادى. ول ۇلىنىڭ جۇمىسقا تۇرعانىن دا، ايلىق العانىن دا كۇتە المادى.
-سەنىڭ سىيلاعان گۇلدەرىڭدى سۋرەتكە ءتۇسىرىپ ۇلگەرە الار ەمەسپىن. ينستاگرامعا سالسام بولدى، قۇربىلارىم لايك باسىپ ۇلگەرمەي جاتىپ، سەنى ماقتاي جونەلەدى. «ناعىز حانزادا! ناعىز ەر جىگىت» دەپ. «ءبىر كۇنى كولىگىڭنىڭ ۇستىنە گۇلدەن جۇرەك سالادى، ءبىر كۇنى ەڭ ادەمى راۋشانداردى جۇمىس ورنىڭا كۋرەردەن بەرىپ جىبەرەدى. اق راۋشان، قىزىل، القىزىل... وسىنداي جىگىتىڭ بار، قانداي باقىتتىسىڭ»! دەيدى. ىشتەرى كۇيىپ جاتقاندار بار شىعار. ءوزىمدى حانشايىم سياقتى سەزىنەم.
-قىزىقسىڭ. مەنىڭ ورنىمدا باسقا جىگىت بولسا دا سويتەر ەدى. باسقا جىگىت مەنىڭ قولىمنان كەلمەيتىندى دە جاساۋى مۇمكىن.
-باسقا جىگىت؟ ولاي دەۋگە قالاي اۋزىڭ بارادى؟ قىز ەركەلەگەن كۇيى جىگىتتى اپپاق قولدارىمەن ۇرعىلاي باستادى.
-ول مىسال عوي. سەن سياقتى قىزعا بارلىق جىگىت گۇل سىيلاعىسى كەلەدى. ءبىراق،...
-يا، نە ايتقىڭ كەلدى، ءبىراق...
ء-بىراق، ەشكىم سەنى مەن سياقتى جاقسى كورە المايدى. سەبەبى...
جىگىت ادەيى ويلانىپ قالعانداي ءتۇر تانىتتى.
-يا، ايتا ءتۇس. ماعان ۇناي باستادى. ەركە قىز ەكى قولىمەن ءبۇيىرىن تايانىپ، باسىن ءبىر جاعىنا قيسايتىپ جىميا كۇلدى.
-سەبەبى، سەن اقىماق قىزسىڭ. اقىماق بولعاسىن وسىنداي سۇراقتار قويا بەرەسىڭ.
-اح، سولاي ما؟ جىگىت ورنىنان تۇرىپ جۇگىرە جونەلدى، قىز بولسا سازايىن بەرمەك بولىپ ارتىنان قۋىپ بارادى.
***
الدەقاشان سىيقى قاشقان كۇزگى باقتاعى ۇيرەنشىكتى ورىنعا جايعاسقان قىز بەن جىگىت ءدال بۇگىن باقتاعى بار جاپىراق توبەلەرىنەن جاۋىپ جاتسا دا، ونى ايتاسىز، كوزدى اشىپ-جۇمعانشا كۇز ءوتىپ، جەر-الەم اق قارعا بوگىپ، اينالا اقبوز دۇنيەگە اينالىپ جۇرە بەرسە دە ەلەيتىندەي ەمەس. اقشانىڭ عانا سالتاناتى ءجۇرىپ تۇر، اقشا بولسا ماحابباتتى دا، ادامدى دا ساتىپ الۋعا بولادى دەپ ەسەپتەيتىندەر، سەنبەسەڭىزدەر، كەلىپ كورىڭىزدەر، جىگىت قىزعا عانا، ونىڭ تازالىققا ىڭكار جانارىنا عانا قارايدى، ىنتازار جۇرەگىنىڭ عانا ءۇنىن ەستىگىسى كەلەدى. قىز بولسا ەكى كوزى جىگىتتىڭ ويلى جانارىنا اربالعان كۇيى كوڭىلى كوكپەن جالعانعانداي ۇيقىلى-وياۋ كۇيدە. قوس عاشىقتىڭ ەسىن العان ءشاراپ-شارباتىن تاتىپ كورمەدىڭىز بە؟ دۇنيەدە ءبىر تامشىسى تاڭدايىڭا تيسە-اق بۇكىل جۇلىن-جۇيەڭە تاراپ، كوڭىلىڭە ءشايى ورامالداي جۇمساق ءتيىپ، قۇشتارلىقتىڭ ءمولدىر تامشىلارىن سەبەزگىلەپ، كوپتەن شاڭ باسىپ كومەسكى تارتقان كەۋدەڭە شام جاعىپ، عاجاپ كۇيگە بولەيتىن ءشاربات جايىندا بىلگىڭىز كەلسە... كوكتەمدە ەرنەۋىنەن اسىپ-توگىلىپ، وتكەل بەرمەس وزەندەي بۇلا سەزىمى تۇلا بويىن تاسىتقان جاس جىگىتتەن سۇراڭىز؛ الابۇرتقان كوڭىلى ءار نارسەدەن سەكەم الىپ، ۇلبىرەگەن جۇرەگى مازاسىنان ايرىلعان بويجەتكەننەن سۇراڭىز؛ قىستىڭ ىزعارىنان جۇرەكسىنبەي، ءبىراق ءۇپ ەتكەن جەلدەن مايىسا جازداپ، اقىرى بويىن تىكتەپ بارىپ ەرتە كوكتەمدە ءبۇر جارعان بايشەشەكتەي نازىك سوزدەردى، ەسسىز جەل ەركىن كەزگەن ماڭ دالادا قۋراي سىڭسىتىپ سالعان سازداي سۇلۋ سوزدەردى بىر-بىرىنە ءۇنسىز ارناپ، كۇللى دۇنيەنى ۇمىتىپ تۇرىپ جانارىمەن عانا ايمالاسقان عاشىقتاردان سۇراڭىز. ءبىر تامشىسى تاڭدايىڭا تيسە-اق بۇكىل جۇلىن-جۇيەڭە تاراپ، كوپتەن شاڭ باسىپ كومەسكى تارتقان كەۋدەڭە شام جاعىپ، قۇشتارلىقتىڭ ءمولدىر تامشىلارىن سەبەزگىلەپ تۇرىپ ەسىڭدى الار عاجايىپ ءشاربات تۋرالى سولار عانا ايتا الادى...
ء-وزىم حابارلاسام، دەدى جىگىت قىزدى شىعارىپ سالىپ تۇرىپ.
ءدال وسى شاقتا، ءدال ءقازىر ءوزىنىڭ وسى قىزدان باسقا قۋانىشى جوق ەدى. جىگىتتىڭ ءوز ۇيىنە كەلە سالا قىزبەن قايتا سويلەسۋگە اڭسارى اۋدى. «جوق، مازاسىن المايىن، دەمالسىن، ەرتەڭ دە كۇن بار. مەن جالعىز بولعانىممەن ونىڭ ۇيىندە اتا-اناسى بار، ولارعا دا ۋاقىت قالسىن. شەشەم مارقۇم ءتىرى بولسا وسى بولمەدە كىرپىك ىلمەستەن مەنى كۇتىپ وتىرار ەدى، مەن وعان اييا تۋرالى ايتقانىمدا ءارى قۋانىپ، ءارى تولقىعان انام ءتىپتى دەگبىرىنەن ايرىلىپ، ەرتەسىنە قۇربىلارىنا ۇلىنىڭ كوپ ۇزاماي كەلىنشەك اكەلەتىنى جايلى سىر عىپ ايتار ەدى»، – دەپ ويلادى ەرتەڭگى جۇمىسقا كيىمدەرىن ازىرلەپ جاتىپ.
***
ناعاشى اپاسىنا ەندى بارمايمىن دەسە دە، اييانىڭ «اتا-انام سەنىڭ تۋىستارىڭمەن تانىسقىسى كەلەدى» دەگەن سوزىنەن كەيىن ويىنا بىردەن ناعاشى اپاسى ورالدى. ودان باسقا كىمى بار؟ شەشەسى ءتىرى بولسا قىزىم دەپ باۋىرىنا تارتىپ، اييانى جاقسى كورىپ كەتەر ەدى. مۇمكىن، اييانىڭ تۋىستارى مەنىڭ ناعاشى اپامدى اكتريسا رەتىندە تانيتىن شىعار. ءتىپتى تانىماسا دا كەزىندە گۇلدەي قۇلپىرعان ونەر ادامى ولارعا ەرەكشە اسەر قالدىرىپ، مەن ءۇشىن تىرىسىپ كورەر. سوندا مەنىڭ نە اكەسى جوق، نە شەشەسى جوق تۇلدىر جەتىم ەكەندىگىم ەلەنبەي كەتپەي مە؟ ناعاشى اپاما ودان باسقا سالماق سالماسىم انىق قوي. وسىدان ەكى جاق كەلىسسە ءوز الدىمىزعا وتاۋ تىگىپ، وزىمىزشە ءومىر ءسۇرىپ كەتەر ەدىك. اييانى ۇناتار ما ەكەن؟ ال، اييا وعان قالاي قارايدى؟ ايتقانداي، ناعاشى اپاسىنا سوڭعى رەت قاشان تەلەفون شالىپ ەدى. ءدال قاي كۇنى ەكەنىن ەسىنە تۇسىرە المادى. وندا دا ناعاشى اپاسىنىڭ قارلىعىڭقى داۋسىن ەستي الماعان. تەلەفونى كوبىنە جابىق تۇراتىنىن بىلەدى، سوندىقتان سەكەم الار رەتى جوق. دەگەنمەن، بارماسا بولماس دەدى ىشكى ويى. ءوز شەشەسى بۇ ءدۇنيادا ءسىرا دا جوق، بۇل اپايى دا قانشا دەگەنمەن بوتەنى ەمەس قوي. تۋعان ناعاشى اپاسى. ءبىراق، ارىستى وسى اپايىنىڭ ءبىرتۇرلى كۇدىكشىلدىگى، سەكەمشىلدىگى تاڭعالدىراتىنى بار. ءتىپتى كوڭىل اۋدارمايىن دەسە دە...
سوزالاڭداي كوتەرىلىپ ورنىنان تۇردى. تەرەزەنى اشىپ ەدى، كونەتوز جابىن جەلمەن ويناي باستادى. جۇپىنىلاۋ اۋقاتىن ءىشىپ وتىرىپ، ناعاشى اپاسىنا بارىپ كەلەيىن دەگەنگە شىن بەكىندى. ايالداماعا توقتاعان اۆتوبۋستاردىڭ تەرەزەلەرىنىڭ كىرى دە مۇنىڭ جاتاقحاناسىنىڭ تەرەزە كوزىندەگىدەن كەم تۇسپەيدى. سىرتى كوپتەن جۋىلماعان بولسا دا ورتاڭعى جانە ارتقى ەسىكتەرىنە «ۆىحود» دەپ جازىپ العان اۆتوبۋستار پاڭ، ايالدامادا سارىلعان حالىقتان ءوزىن اجەپتاۋىر جوعارى ۇستايدى، ىڭىرانىپ ءجۇرىپ، مىندەتسىنىپ توقتايدى. توقتاعانى بار بولسىن، تەك الدىڭعى ەسىكتى اشادى. ءبىر-بىرىن كيىپ-جارا العا ەنتەلەگەن جۇرتپەن جاعالاسا الدىڭعى تار ەسىكتەن بۇل دا ەندى. جاڭا ەرەجەگە «ۇيرەتىلگەن» جۇرت قالتالارىنان، سومكەلەرىنەن كارتالارىن شىعارىپ ۆاليداتورعا باسىپ جاتىر. «تىڭق» دەگەن دىبىس ەستىلگەندە وزدەرىن ۇلى مىندەتتى اتقارعانداي سەزىنەتىن جۇرتتىڭ سوڭىن الا بۇل دا سالوننىڭ ورتاسىنا قاراي جىلجىدى.
دۇنيەدە سۇيەتىن ءىسى – سالونداعىلاردىڭ بەت-الپەتىن، قيمىلىن باقىلاپ، كيگەن كيىمدەرىنە نازار اۋدارۋ. كوزىندەگى قاپ-قارا كوزىلدىرىگىنىڭ ارقاسىندا، اسىرەسە، قىز-كەلىنشەكتەردىڭ مۇسىنىنە كوزىن ارمانسىز سۋاراتىنى بار. الدەنەگە ىزالى، الدەنەگە اشۋلى جۇزدەر، شارشاعان، جالىققان جانارلار، ويسىز، ماعىناسىز كوزقاراستار مۇنى شارشاتپايتىن. تانىماق تۇرماق، ومىرىندە ءبىر مارتە كورىپ تۇرعان سول ادامدارمەن ءومىر ءسۇرۋ سالتى دا بىردەي بولعانىنان با، ءتىپتى سولارمەن الىس تۋعاندارداي سەزىنەدى ءوزىن. جولاۋشىلاردىڭ ءبارى بىردەي ءوزى سەكىلدى جۇمىستان كەش قايتىپ، اسىعىستا جۇڭگو كەسپەسىن تالعاجاۋ ەتىپ، قۇلازىعان، كىرى باتتاسقان جاتاقحانانى پانالاپ، و ءبىر جىلعى كونە پيدجاگىن ۇستىنە جاپسىرىپ جۇرگەندەر ەمەس، ولاردىڭ اراسىندا تۇرمىستارى اجەپتاۋىرلەرى بار بولسا دا، سالوننىڭ اتموسفەراسى سونداي ما، بارىنەن وزدەرىنىڭ وسى كۇنىنە ريزا بولماۋشىلىق پەن وسىعان الدەكىمدى كىنالاۋشىلىق اڭعارىلىپ تۇرادى. «سوندا ولار نەگە ريزا ەمەس؟ وزدەرىنىڭ باي بولماعانىنا ما، وسى سالونعا مەن سەكىلدىلەرمەن قاتار وتىرعانىنا ما؟ بولماسا جاقسى تۇرمىس ىزدەپ كەلگەندە ءبارى ءوزى ويلاعانداي كەرەمەت بولىپ كەتپەگەنىنە مە»؟
ء-سىز يا ارى تۇرىڭىز، يا بىلاي شىعىڭىزشى! كەدەرگى كەلتىرىپ تۇرسىز ءتىپتى.
وزىنە سويلەگەن داۋسى ىزبارلى ايەل بالاسىنىڭ كىرپىگىنىڭ ۇزىندىعى مەن قالىڭدىعىنان ءبىر قاراعاندا ۇيقىسى كەلىپ تۇرعانداي كورىنەدى ەكەن. سول ۇيقىسى كەلىپ تۇرعان كوزدەر تەسىرەيىپ سۋىق قارايدى. كەيىن ىسىرىلىپ، سالوننان شىققالى تۇرعانداردى وتكىزىپ جىبەرگەندە تۋرا قاسىنان بۇرق ەتكەن قولاڭسا ءيىسى اۋزى-مۇرنىن شارپىپ كەتتى. «جاساندى قاس پەن كىرپىك، تىرناق جاساتام دەپ ءجۇرىپ قولتىعىن جۋاتىن سابىنعا اقشاسى جەتپەي قالدى ما ەكەن» دەپ ويلادى جيىركەنىپ تۇرىپ.
ەكى اۆتوبۋس اۋىستىرىپ جەتكەن اۋدانى ايالدامادان تىم قاشىقتا. كىلەڭ بايلار جۇيتكىگەن كولىگىمەن قاتىنايتىن بولعاسىن ايالدامانى جاقىنداتۋعا قاجەتتىلىك تۋماعانى كورىنىپ تۇر. ەكى جاعىنان جاعالاي اعاش ەگىپ تاستاعان تاقتايداي تەگىس جولدان اندا-ساندا قىمبات كولىكتەر اعىنداپ وتە شىعادى. ادەمىلىگى بىرىنەن ءبىرى وتكەن قۋىرشاقتاي ۇيلەردىڭ ءارقايسىسىنان تالاي تۇندەر سىزباسى سىزىلىپ، تالاي كۇندەر قۇرىلىسى سالىنعان قاجىرلى ەڭبەك كورىنەدى. «مىناعان قانشا اقشا كەتتى ەكەن»؟ سىرتىنداعى قورشالعان دۋالىنىڭ ءوزى كۇيدىرىلگەن كىرپىشتەن ءورىلىپ، اۋىر قاقپاسىنىڭ سىرتى كۇمىس تۇسپەن ايقىش-ۇيقىش ورنەكتەلگەن بيىك، ساۋلەتتى ءۇيدى كوركەم تۋىندى دەسە بولعانداي. قاقپادان جارتىلاي كورىنگەن ءۇش قاباتتى ءۇيدىڭ تەرەزەلەرىنىڭ جان-جاعى ەرەكشەلەنىپ گيپسپەن ادىپتەلگەن. قۇرىلىسشى بولماسا دا ونىڭ بارىنە قانشا تەر توگىلگەنىن شامالاپ كەلەدى. ادەتتە مۇنداي ۇيلەردىڭ اۋلاسى كىشىگىرىم ستاديونداي بولىپ كەلەدى جانە مىندەتتى تۇردە باسسەينى بولادى. «شىركىن، وسىنداي ءۇي سالسام، اييانى ءقازىر بولماسا دا كەيىن وسىنداي ۇيگە كىرگىزسەم اتا-اناسى دا ريزا بولار ەدى. مەنىڭ مامام ءتىرى بولسا ۇلىنىڭ ازامات بولىپ، ءۇي سالعانىنا جۇرەگى جارىلا قۋانار ەدى اۋ. قۋانعانىڭ نە، ءتىپتى ءۇيدىڭ جارتى جۇمىسىن قويماي ءجۇرىپ ءوزى تىندىرار ەدى. شارشامايتىن ەدى عوي ماماسى»... جان-جاعىن ەركىنشە تاماشالاپ كەلە جاتىپ، ناعاشى اپكەسىنىڭ ۇيىنە دە كەلىپ قالدى.
«مەن سىزگە كەلىپ ەدىم» دەپ حابارلاۋى كەرەگى ەسىنە ءتۇستى. ناعاشى اپاسىنىڭ تەلەفونى مۇلدەم بايلانىستا جوق. ءبىر جاققا كەتتى مە ەكەن؟ ءبىراق، سوڭعى كەزدەرى اپايى ەشقايدا ۇزامايتىنداي كورىنگەن. ۋاقىتىندا اينالاسىنداعى ۇيلەردىڭ الدى بولىپ، الىستان ەرەكشە كورىكتى بولىپ كورىنگەن ءۇيدىڭ قاقپاسىنىڭ ءتۇسى عانا وڭا باستاپتى، اينالاسى جىم-جىرت. قىزىلكۇرەڭ ەسىكتىڭ استىنا قاراي ۇڭىلگەنىمەن ول جەردەگى ساڭىلاۋ بار بولعانى ونشاقتى سانتيمەترلىك ەكەن، ەشتەڭەنى كورىپ جارىتپادى. جوعارى جاعىنا قارادى، قاقپانىڭ ۇستىنەن قادالعان باسى ۇشكىر تەمىرلەر ىستىك ءتارىزدى، اسپانعا شانشىلا قاراپ تۇر. قاقپا ەسىگىنىڭ كىلتتىك سالاتىن جەرى دە تىم كىشكەنتاي بولىپ شىقتى. قايتىپ كەتە بەرسەم بە دەپ ويلادى. مەن كەلدىم دەگەنمەن دە قۇشاعىن جايىپ قارسىلايتىن ناعاشى اپاسى بولسا، قانە. ونشا جاراتپاعانى قاباعىنان اڭعارىلىپ، شارشاڭقىراپ تۇرىپ ەسىك اشار ەدى.
اۋلاسى مىناۋ، نە اۋىز، نە مۇرىن جوق، قاراپايىم ءۇي بولسا تەرەزەسىنەن قاعا الماساڭ تاس جىبەرەر ەدىڭ، بولماسا ءيتى شابالانا ۇرسە يەسى دە شىعار ەدى، ال مىناداي تاس قامال سەكىلدى بەدىرەيگەن ۇيگە ۇرى دا تۇسۋگە ويلاناتىن شىعار. مىسالى، مەن قاقپادان تۇسسەم شە؟ اناۋ نايزاداي بولىپ تىكىرەيىپ تۇرعان سۇڭگى قارنىما كىرىپ كەتەتىن شىعار. ويباۋ-اۋ، ءتىپتى سول قاقپاعا ورمەلەۋدى ايتسايشى، تابان تىرەپ، ورمەلەپ شىعا قوياتىنداي ەمەس، جىپ-جىلتىر، تەپ-تەگىس. كوزىمەن ولشەپ كورىپ بيىكتىگى ءۇش مەترگە جۋىقتايتىنىن شامالادى. بۇرىن قالاي كىرۋشى ەدى؟ ە-ە، تەلەفون بار ەكەن عوي، ال ەندى... نە تۇرىس. ەكى قولىن قالتاسىنا سالىپ كەرى بۇرىلىپ جۇرە بەردى دە ۇزاڭقىراپ بارىپ كىلت توقتادى. سوڭعى جىلدارى سىرقاتتانىپ ءجۇرمىن دەمەپ پە ەدى، ناعاشى اپاسىنا ءبىر جاعداي بولىپ قالسا شە؟ ءبىراق، اپاسى قارتايىپ تۇرعان ەشتەڭەسى جوق، بار بولعانى 57 جاستا.
***
پوليسيا «جەدەل جاردەمنەن» بۇرىن كەلىپ جەتكەنگە دەيىن مۇنىڭ ويىنا نە كەلىپ، نە كەتپەدى، «بەكەر دۇرلىكتىردىم بە، مۇمكىن، ناعاشى اپام جاي باسقا جاققا قىدىرىپ كەتكەن شىعار، ءوزى جوقتا ءۇيىن بۇزدىرعانىم قالاي بولادى» دەگەن ويدىڭ شىرماۋىنان شىعا المادى. «ال ەگەر تەلەفونىن قولدانباي ءوزى قاشانعىداي بەتىنە كرەم جاعىپ، كويلەكتەرىن كيىپ قاراپ جۇرسە شە، رەنجيدى اۋ. رەنجىپ قانا قويسا ەشتەڭە ەمەس، زاڭ بويىنشا سولاي دەپ سوتقا بەرىپ جۇرمەسىن». مانادان بەرى وزىنە الىنباس قامالداي بولىپ ءمىز باقپاي تۇرعان قاقپانىڭ سىرەسىپ تۇرعان ەسىگىن اشۋ ارنايى قۇرالدارى بار ەپتى جىگىتتەرگە بۇيىم بولمادى. كۇتىم كورمەگەن اۋلانىڭ ءىشىن بەلگە جەتەتىن ءشوپ باسىپ كەتىپتى. قالانىڭ مۇسىنشىلەرىن شاقىرىپ ارنايى جاساتقان ءمۇسىن – سىبىزعىشى جىگىتتىڭ باسى تورعايدىڭ ساڭعىرىعىنان كورىنبەيدى. قۋراعان جاپىراقتار ۇشىپ كەلىپ شاتىرلى تاپشاننىڭ ىشىنە ءۇيىلىپ قالىپتى. بىلتىر كەلگەندە بۇل اۋلا تاپ-تۇيناقتاي بولىپ، ءبىر بۇرىشتا سارى رايحان، بويى جارتى مەتردەن اسقان پەتۋنيا، قاقپاعا تاياۋ جەردە قىزىل گۇلشاناقتى استرا كوزدىڭ جاۋىن الىپ، اينالاسىنا جۇپار شاشىپ تۇرعان ەدى. اقىنداردىڭ كىتابىندا ايتىلاتىن يران باعى دەگەن وسىنداي بولعان شىعار دەپ ويلاعان سول كەزدە ىشىنەن. ەندى قاراساڭ ونداي سۇلۋلىق بۇل اۋلادا مۇلدەم بولماعانداي. الدىنا گرانيت توسەلگەن ەڭسەلى تەمىر ەسىكتى پوليسەيلەر قانشا قاقسا دا ار جاقتان دىبىس بولمادى. بيىكتىگى ءبىرشاما بولاتىن ءبىرىنشى قاباتتىڭ تەرەزەلەرىن تاياقپەن ۇرعىلاپ تا كوردى. ءوزارا الدەنە دەپ كۇبىرلەسكەن پوليسەيلەر ەسىكتى سىندىرىپ اشۋعا كوشتى. ەسىكتى اشقان بويدا مۇرىنعا سىز ءيىسى مەن الدەبىر كۇلىمسى ءيىس قاتار كەلدى. بۇل جەردە ەدەننەن توبەگە دەيىن اينا قويىلعان ەدى، ونىڭ بەتى كۇل-پارشا بولعان، كەرىسىنشە ادەمى اق بىلعارىدان قاپتالعان پۋفيكتەرگە ءالى كۇنگە جان بالاسى وتىرماعانداي جاڭا كۇيىندە. «اينانىڭ بىت-شىت بولىپ سىنۋىنا قاراعاندا جالعىزباستى ايەلگە قاراقشىلار شابۋىل جاساپ جۇرمەسىن» دەپ ويلاپ ۇلگەردى. ەدەندەگى جىپ-جىلتىر تاقتاتاس ۇستىمەن دە بۇرىن-سوڭدى ادام جۇرمەگەندەي. ءبىر قاراعاندا كوڭىلگە كۇدىك كەلتىرەردەي ەشتەڭە بايقالمادى. ءبىراق، قاقتالعان بالىق پەن ارزان ءيىسسۋدىڭ جانە الدەبىر ءتاتتىنىڭ ءيىسى قوسىلعان الەمتاپىرىق ءيىس ءبىر سۇمدىقتىڭ بولعانىن ايگىلەيتىندەي. مۇرنىن باسقان پوليسەيلەردىڭ سوڭىنان بۇل دە ەرە بەردى.
ناعاشى اپاسى جاتىن بولمەسىندە ەكى كىسىلىك توسەگىندە جاتىر ەكەن. ءوزىن ساقا پوليسيالاردىڭ قاسىندا شيراق كورسەتۋگە تىرىسىپ، ەدەل-جەدەل قيمىلداپ جۇرگەن شەگىر كوز جاس جىگىت كەڭسىرىگىن ۋداي اشىتقان ادام شىداماس ءيىس پەن ازا بويىن قازا قىلعان كورىنىستەن تاڭەرتەڭگى ىشكەن اسىنىڭ جۇقاناسى اسقازانىنان تىك كوتەرىلدى مە، ەرىكسىز لوقسىپ جىبەردى. توبەگە قاراپ جان تاپسىرعان ايەلدىڭ ۇستىندەگى ادەمى قىزىل كويلەگىنىڭ ۇزىن كەڭ ەتەگى كەرەۋەتتىڭ ءبىر جاعىنان سالبىراپ ءتۇسىپ جاتىر. ارىس ءوزىن وسى ۋاقىتقا دەيىن بارلىق جاعدايدى سالقىنقاندى قارسى الاتىن اداممىن دەپ ەسەپتەيتىن. وسى جولى جۇرەگى ورەكپىپ، بويىن ءدىرىل بيلەدى. ءاسىلى تۋىس دەگەن ۇعىم تەگىن ەمەس. ءتىپتى تولىق تانىپ ۇلگەرمەسە دە تۋىستىڭ قايعىسىنا ادام شىداماس. «نە دەگەن سورماڭداي ەدىم» دەپ ويلادى. جالعىز شەشەسىنەن كەيىنگى جاقىنىن ەندى تاپتىم دەگەندە تابىسپاي جاتىپ كوز جازىپ قالعانى ما؟ مۇردەنىڭ ىسىنە باستاعانىنا قاراعاندا جاتىپ قالعانىنا ءۇش-تورت كۇن بولعان اۋ. ونىڭ ۇستىنە دەنە قولدىراي باستاپتى. بارلىق تابيعي تەسىكتەن ساسىق ءيىستى سۇيىق نارسە اعىپ، جان-جاققا جايىلىپ كەتىپتى. كەۋدەسى الدەبىر وتكىر زاپىرانعا تولىپ، ءىشىن كەرنەپ، لىقسىپ سىرتقا شىققانشا جانتالاسادى. القىمىنا وكسىك تىعىلدى. ەكى يىعى سەلكىلدەگەن بويى قولىمەن بەتىن باسىپ ءۇنسىز جىلاپ تۇردى. ادام دەگەن بەيشارانىڭ ءىرىپ-شىرىپ كەتكەنىن كورگەنى بۇل ەمەس ەدى، وعان ناعاشى اپاسىنىڭ جالعىزدىقتا، داڭعاراداي ۇيدە جاپادان-جالعىز جاتىپ قالعانى قاتتى باتتى. جالعىزدىق... ادامى شۇبىرعان ۇلكەن قالادا جالعىز قالۋ... ەڭ قورقىنىشتىسى ەمەس پە؟ وسىنىڭ بارىنە ءوزىن كىنالى سەزىنگەنى اي. نەگە ەرتەرەك حابارلاسپادى؟ ناعاشى اپاسىمەن تەلەفون ارقىلى تىلدەسەر ەدى، كەلەر ەدى، قاسىندا بولار ەدى. ديابەتتىڭ اۋىر تۇرىنەن كەيىن اياعى گانگرەناعا اينالىپ كەتكەنىن دە بىلمەپتى.
***
ء-سىز بۇل كىسىنى تانيسىز با؟
-قالاي تۋىس بولىپ كەلەدى؟
-سوڭعى رەت قاشان كوردىڭىز؟
-كىمدەرمەن ارالاساتىنىن بىلەسىز بە؟
-بۇرىن اۋىراتىن با ەدى؟
-مارقۇمنىڭ باسقا قانداي وتباسى بار؟
-ۇيىنە جوندەۋ جۇمىسىن قاشان جاساتتى؟
تەرگەۋشىنىڭ سۇراعىنا ۇزاق ويلانىپ بارىپ جاۋاپ بەرگەن پاتولوگواناتوم ءالى وز-وزىنە كەلە الار ەمەس. ناعاشى اپاسىن تاپ بۇگىن ىزدەپ شىققانى، جۇرەگى ەشتەڭەدەن سەكەم الماسا دا پوليسيانى، «جەدەل جاردەمدى» شاقىرعانى، ءۇيدى بۇزىپ كىرىپ ناعاشى اپاسىنىڭ داڭعاراداي ءزاۋلىم ۇيدە جالعىزدان جالعىز باقيعا اتتانىپ، دەنەسىنىڭ يىستەنىپ، بۇزىلا باستاعانى ساناسىنا سيا الار ەمەس. ەستىگەن ساتتە ميىنىڭ قىرتىس-قىرتىستارىن قۋالاي بارىپ، شاقشاداي باسىن شاعىپ جىبەرە جازداعان حابار – ناعاشى اپاسىنىڭ وسىنداي مۋزەي سياقتى جارقىراعان ۇيدە تۇرىپ اشتان ولگەنى ەدى. ىشىندە ءبىر ءتۇيىر اس جوق، ابدەن ال-دارمەنى ءبىتىپ ءۇزىلىپتى. تابيعات دارىتقان قابىلەتىنىڭ ارقاسىندا ەسىمى اۋىزعا ەرتە ىلىككەن، مۇنىڭ ۇعىمىندا وتە پاڭ، داۋلەتتى ايەلدىڭ ەل امان، جۇرت تىنىشتا، سوعىس ەمەس، باسقا ەمەس، ەدەنىندە ءمارمار توسەلگەن، قىمبات جيھاز تولى ۇيدە تۇرىپ اشتان ءولۋى اقىلعا سياتىن ساندىراق پا؟ بۇعان دەيىن اشتان ءولۋ تەك قاڭعىباستاردىڭ، ورماندا اداسىپ كەتكەن نەمەسە ۇڭگىردە قالىپ قويعان ادامداردىڭ ماڭدايىنا جازىلاتىنداي كورىنەتىن. اۋلاسىنا ون كولىك ەركىن سياتىن، ءۇي-جايىنىڭ سالتاناتى انادايدان مىسىڭدى باساتىن، ءىشى كىرسە شىققىسىز جاعدايدا ءومىر ءسۇرىپ وتىرىپ تا اشتان ولۋگە بولادى ەكەن اۋ! باسى زەڭىپ كەتكەندەي بولىپ، كوزىن جۇمدى.
قوناق بولمەمەن بىرگە جابدىقتالعان ءپىل سۇيەگى ءتۇستى قىمبات اس ءۇي جيھازىن ابدەن شاڭ باسىپتى. شىنى ىدىستارداعى ءارتۇرلى داندەر، كۇرىش، بۇرشاقتاردىڭ تاۋسىلعانىنا قاراعاندا ناعاشى اپاسى كوپتەن بەرى سىرتقا شىقپاعان. مۇزداتقىشتا تومات پاستاسى، مايونەزدەن باسقا ازىن-شوعىن تاماق بار ەكەن، ءبىراق، كوپتەن تۇرعان ازىق يىستەنىپ كەتكەن. «ناعاشى اپاسى كوپتەن توسەكتەن تۇرا الماي، ءبىر جۇتىم سۋ ءىشۋى مۇڭ بولعان ەكەن اۋ» دەگەن وي ونى مۇلدەم جانشىپ تاستادى. ناعاشى اپاسى ديابەتتىڭ سوڭعى ستادياسىن وتكەرگەنى، ەڭ سوڭعى كۇندەرىندە مۇلدەم اس ىشپەگەنى، تۇرۋعا، جۇرۋگە مۇلدەم ءحالى بولماعانى... ەگەر قاسىندا بىرەۋ بولسا بۇلاي بولماعان بولار ەدى. ەگەر بۇل ءوزى وسىدان ءۇش نە ءتورت كۇن بۇرىن كەلسە، بالكىم، تىلدەسەر ەدى. ولاي دەيتىنى ادام قايتىس بولعان كەزدە بۇلشىقەتتەر قاتايادى، بۇل حيميالىق رەاكسيا قايتىس بولعاننان كەيىن 2-3 ساعاتتان سوڭ بولادى. تەك 2-3 تاۋلىكتەن سوڭ بارىپ بۇلشىقەتتەر بوساپ باستاپقى قالپىنا كەلەدى. دەنەسىندە كوكشىل داقتار دا كوپ جاتىپ قالعانىن اڭعارتادى. جۇمىس كەزىندە ءارتۇرلى جاعدايدا جان جاپسىرعانداردى كوردى، ەگەر اياقتىڭ، ساۋساق ۇشتارى مەن قۇلاقتىڭ ۇشى كوگەرىپ قالعان بولسا ول ادامنىڭ اسىلىپ ولگەنىن، دەنەنىڭ تۇگەل القىزىل شيە تۇسكە ەنۋى گازدان ۋلانعانىن بىلدىرەتىن. ال، بۇل جەردە دەنەنىڭ كوكشىلدىگى قاننىڭ بۇكىل اعزاعا تاراماۋىنان بولىپ تۇر. وسىدان ءۇش نە ءتورت كۇن بۇرىن عانا ناعاشى اپاسى ءتىرى بولىپتى، ال بۇل ... سول كۇنى دەمالىسى ەدى، قاننەن-قاپەرسىز ۇيىقتاپ جاتتى ەمەس پە.وكىنىشتەن ءىشى ءبۇرىپ اۋىرعانداي بولدى.
***
دەنەنى ساراپتاماعا الىپ كەتكەن سوڭ ءبىرلى-جارىم ادامعا حابار بەرۋ ءۇشىن ناعاشى اپاسىنىڭ تەلەفونىن تابارمىن دەپ دالباسالاپ جاتىن بولمەنى قاراي باستادى. قىزىل اعاشتان جاسالعان اۋىر كومودتىڭ ۇستىندەگى، تەرەزە الدىنداعى رامكاعا سالىنعان ناعاشى اپاسىنىڭ جاس، سۇلۋ كەزىندەگى سۋرەتتەرىن بىرىنەن سوڭ ءبىرىن الىپ ۇزاق ءۇڭىلدى. جانارى تۇنىق، قاسى يىلە بىتكەن سۇلۋدىڭ سۋرەتتەرى بىرىنەن ءبىرى وتەدى. دوڭگەلەك ءجۇزى مەن قىر مۇرىنى ەرەكشە كوز تارتادى. بۇيرالاۋ كەكىلىن وڭ جاعىنا قايىرعانى كوركىن اشا تۇسەدى، ۇزىن شاشى ارقاسىن جاپقان، سۋرەتتەن قاراعاندا جانارى وتكىر، بۇعان وكپەلەپ الدە جازعىرا قاراعانداي. ناعاشى اپاسىنىڭ اتىن ورنەكتەپ جازىپ سىيلاعان ەستەلىك سىيلىقتاردى شاڭ باسىپ تۇر، ءبىر شەتتە ۇيىلگەن كىتاپتار مەن ەسكى جۋرنالداردى اقتارۋعا جۇرەگى داۋالامادى، ءارى تاس ءۇي اجەپتاۋىر سۋىق ەكەن، ارى-بەرىدەن سوڭ بويى توڭازي باستادى. ءوشىپ قالعان قول تەلەفوننىڭ قۋاتىن تولتىرىپ قوسقان كەزدە ءوز كوزىنە ءوزى سەنبەدى. اكتريسا بار بولعانى ءۇش ادامنىڭ نومەرىن ساقتاپتى. قۇنى اجەپتاۋىر قىزمەتتە جاسايتىن ءبىر ادامنىڭ ايلىعىنا تۇراتىن تەلەفوننىڭ سىرتى قانداي جىلتىر بولسا، ءىشى سونشالىقتى جۇپىنى بولىپ شىقتى، ءوزىنىڭ ىشىندە بىرلىگى دە جوق ەكەن. ءوز تەلەفونىمەن ح دەپ ساقتالعان نومەردى تەرە باستادى. ول جابىق ەكەن، كەلەسىسىن تەردى، ىزالانا باسىپ تاستادى، ول دا جابىق. بارىنە نە بولعان، الدە ولار دا مۇنىڭ ناعاشى اپاسى سياقتى... ءوزىنىڭ قاتتى شارشاعانىن سەزدى. وسى كەزدە مۇنىڭ تەلەفونىنا قوڭىراۋ كەلدى.
-اللو، ءسىز زۆوندادىڭىز با؟
شەتەلدە اتى تانىمال بولعان اكتريسانىڭ قازاسىن ەستىگەن ەر ادام ءبىر ءسات ماڭگىرىپ تۇرىپ قالعانداي كورىندى. داۋسىنا قاراعاندا جاسى الپىستى القىمداعان اۋ، كوز الدىنا قاسقا باس، قارنى شىققان ەركەكتى ەلەستەتتى. ءبىراز ۋاقىت ءۇنسىز قالعان ەر ادام ەرتەڭ كەلەتىنىن، تاعى بىرەر دوسىنا حابارلايتىنىن ايتتى.
ءۇيدىڭ ءىشى قاراكولەڭكە تارتتى. جارىقتى جاعىپ ەدى، مانادان تۇمشالاپ تۇرعان كوڭىلسىزدىك ءسال دە بولسا ىدىراي باستاعانداي بولدى. «بۇگىن ءوزىمنىڭ ۇيىمە جەتىپ الۋىم كەرەك» دەگەندى ويلادى. ناعاشى اپاسىنىڭ جاتىن ورنىن كوزبەن تاعى ءبىر رەت شولىپ ءوتتى. بىرنەشە كۇن ولىك جاتىپ قالعان ءۇيدىڭ ۇرەي شاقىرىپ، قۇتىڭدى قاشىراتىن ءبىر سىرى بولاتىنىن وسى جولى اڭعاردى. ءوز جۇمىس ورنىندا بۇلاي ۇرەيلەنبەيتىن. ناعاشى اپاسىنىڭ توسەگى شاشىلىپ قالىپتى. جاستىعىنىڭ استىنان ءبىر كىتاپشا كورىندى. ايەلدەر جاقسى كورەتىن ارزانقول رومان شىعار... الدە، كۇندەلىك پە... ءاي، ءبىراق، مىنا زاماندا كۇندەلىك جازاتىندار قالدى دەيسىڭ بە. كەنەت... جاستىقتى اشىپ كىتاپشانى الام دەگەندە وزىنەن ءوزى شوشىنىپ، ءسۇرىنىپ كەتپەسى بار ما. ەكى قولىمەن تىرەپ قۇلاماي قالدى. قولىن توسەكتەن العان كەزدە قولىنا جابىسقان جىلبىسقى شىرىشتى كورىپ وزىنەن ءوزى شوشىندى. جۇمىستاعىداي مەديسينالىق قولعابى جوق ەدى، قولدارىن قايتا-قايتا ىسقىلاپ جۋىپ، ءتىپتى يىسكەپ تە كوردى. ادامنىڭ كەيبىر مۇشەلەرىنىڭ الدەبىر جىلبىسقى قاباتتارمەن جابىلاتىنىن مەديسينادا اديپوسيروم دەپ اتايدى. بالاۋىز سەكىلدى سارى ءتۇستى بۇل زات ۇزاق جىلدار بويى اعزانىڭ ءبۇتىن، بۇزىلماي تۇرۋىنا كومەكتەسەدى. ال اعزانىڭ تىندەرى بۇلىنە باستاعان كەزدە وسى ماي جاسۋشالارى فەرمەنتتەر بولەدى. مۇنىڭ قولىنا جۇعىپ قالعان وسى سۇيىقتىق بولاتىن. ول اشىق جاراعا تۇسسە ءتىرى ادامدى ءولتىرۋى مۇمكىن.
ءبىر ءسات بولمەدە بىرەۋ «ۋفف» دەپ كۇرسىنگەندەي بولدى. «ۋفف». تۇلا بويى ءدىر ەتە ءتۇستى. ءوز قۇلاعىنا ءوزى سەنبەيىن دەسە دە ەستىگەنى ەستىگەن. راس، ناعاشى اپاسىنىڭ كۇرسىنگەنىن ەستىگەن ەمەس. ءبىراق، مىنا دەم الىس سونىكى. سوندا ادامنىڭ جانى بولادى دەگەن ساندىراقتىڭ راس بولعانى ما؟ «جوق، مۇمكىن ەمەس، قورىققاندىكى شىعار، ايتپەسە قايداعى جان»؟
دەنەنىڭ ىشىندەگىسىن كوزبەن كورىپ، قولىمەن ۇستاپ جۇرگەندىكتەن تەك كورگەنىنە عانا سەنۋ ونىڭ داعدىسىنا اينالعان، كوزىمەن كورمەگەن نارسەگە سەنە المايدى ادامنىڭ جانى بولادى، ۋاقىتى كەلگەندە ول دەنەدەن ءبولىنىپ ۇشىپ شىعادى دەگەنگە يلانبايدى. ادام ولگەننەن كەيىن ءوزىنىڭ سالماعىنان بىرنەشە گرامم جوعالتادى، ءبىراق، ول جاننىڭ سالماعى ەمەس، دەنە ءوزىنىڭ ىلعالدىلىعىن جوعالتقانىنان. كەتكەنشە اسىقتى. وزىنەن ءوزى زارەسى كەتە شوشىنعانى باسىلار ەمەس. كىتاپشانى دا الۋعا باتىلى جەتپەدى. ءيىس تە قالجىراتا باستادى. «ەرتەڭ ءۇيدى تازالايتىن كاسىبي فيرمالاردى شاقىرتۋى كەرەك. قايتىس بولعان ادام جاتىپ قالعان ۇيدەگى اۋادا ۇشىپ جۇرگەن نە ەدەنگە سىڭگەن باكتەريالاردى جوق قىلۋ ءۇشىن كاسىبي حيميا عانا كەرەك» دەپ ويلادى پاتالوگواناتوم
***
ومىردەن كورەرى دە، باستان كەشىرەرى دە، ازابى دا از بولمايتىن ادام دەگەن بەيشارانىڭ جەرگە كومىلۋى ونىڭ وسى قىسقا ءومىرىنىڭ اياقتالۋىن تىم جەدەلدەتىپ جىبەرەدى ەكەن. «مەنىڭ ناعاشى اپام قايتىس بولىپ ەدى» دەپ ەشكىمگە ايتا المادى. ەرسىلى-قارسىلى ادام-اعىسى ساپىرىلىسقان وسىناۋ ۇلكەن قالادا ءوزى دە ساياق عۇمىر كەشىپ جاتقان جىگىت ىشكى ويلارىن، ۋايىمىن ءوز ىشىنە جاسىرىپ، قىمتاپ ۇيرەنگەن مىنەزىمەن ەشكىمگە ەشتەڭە دەمەستەن، جۇمىسىنان سىلتاۋ تاۋىپ سۇرانىپ شىقتى. باس-اياعى ءۇش ادام، ءبىرى ناعاشى اپاسىنىڭ جۇمىستاسى، ءبىرى باكياعىدان بەرگى تانىسى، ءبىرى ءوزى – ءۇش ەركەك جەرلەۋ ءراسىمىن جاسادى. جەرلەۋ بيۋروسىنداعىلار بۇلار ايتقان بارلىق ءوتىنىشتى ورىنداپ، اكتريساعا ارنايى ماكياج جاساپ، تىرناعىن مانيكيۋرلەپ، بوياندىرىپ-جاساندىرىپ، ەڭ ادەمى كويلەگىن كيگىزىپتى. ولارعا حابارلاسىپ، نەگىزگى جۇمىستاردى اتقارعان كەشەگى تەلەفونمەن سويلەسكەن ەر ادام. ءوزىن حاليل دەپ تانىستىرعان ەر ادام راسىمەن دە جاسى الپىستارعا ەركىن ەنگەن، توبەسى جالتىراپ قالعان ەر ادام بولىپ شىقتى. مۇنىڭ دولبارىنىڭ شاتىسقان جەرى – ءبىر اياعىن اقساي باسادى ەكەن. اكتريسانى جەرلەۋ كەزىندە كوز الدىندا شوگىپ كەتكەندەي اسا قايعىرعان دا وسى كىسى بولدى. بار بولعانى قىزمەتتەس بولسا دا، ناعىز جاقىنىنداي قايعىرعان جاقسى ادام ەكەن دەدى بۇل ىشىنەن. بۇل ءبىر مەيىربان ادام بولدى عوي. ناعاشى اپاسىن سىيلايدى ەكەن. ءوزى بولسا وسى كۇندەردە كورگەندەرىنەن ەسىن جيا الماعانداي سۇلەسوق، ويى الدەقايدا بىتىراپ كەتكەن. تۋىس دەگەننەن ناعاشى اپاسىن ەندى تاپتى دەگەندە باۋىر باسىپ ۇلگەرمەي جاتىپ ايرىلعانىنا ءىشى الەم-جالەم. اييامەن دە تانىستىرا الماعانى-اي. قابىرگە ءتۇسىرىپ جاتقاندا ناعاشى اپاسىنىڭ بەت-جۇزىن ويىنا ۇمىتپاستاي جازىپ الماق بولىپ زەرتتەي قارادى. بۇل جولى وتكەندەگىدەي جىلامادى. وكىنىشى عانا ءىشىن ءجيدىتىپ بارادى. «وكىنىش-اي، سەنىڭ جۇرمەيتىن، كيلىكپەيتىن جەرىڭ بار ما»... ءوزىن ءوزى كىنالاعان سەزىم ەڭسەسىن كوتەرتەر ەمەس.
***
حاليل كولىگىمەن شاعىن مەيرامحانانىڭ الدىنا توقتادى. قىمبات جەر بولعاندىعىنان شىعار، كىسى دە ازداۋ. وزگە بۇل كورىپ جۇرگەن كافەلەردەگىدەي شىلىم ءيىسى دە سەزىلمەيدى.
قىمبات شاراپتى اۋزىنا اپارار-اپارماستا حاليل بۇعان ويلى كوزبەن قاراپ:
-سەن سوندا ءىنىسىسىڭ بە؟ - دەپ تاعى سۇرادى.
-اپكەسىنىڭ ۇلىمىن، انام قايتىس بولىپ كەتكەن.
-ونىڭ مۇراگەرى جوق سياقتى ەدى دەگەنىم عوي.
بۇل ۇندەمەدى.
-ايتپاقشى، مەن رەجيسسەرمىن. كەزىندە سەنىڭ ناعاشى اپاڭا عاشىق بولعام. ول دەگەندە قانشاما جىگىتتىڭ كوزى وتتاي جاناتىن. ول ءبىراق، جارىققا ۇيمەلەگەن جىندىكوبەلەكتەي سول جىگىتتەردىڭ ىشىنەن تەك مەنى عانا تاڭداپ ەدى.
حاليل ماساتتانعانداي بولىپ، باسىن شالقايتىپ كۇلە ءتۇستى دە، ءبىراق ءوز ەركى وزىنە باعىنباي، كوزىن كولەگەيلەپ وتىرىپ قالدى. «ەركەك ەركەكتىڭ قاسىندا وتىرىپ جىلاسا ونى جۇباتۋعا بولا ما، قالاي جۇباتادى ءوزى» دەپ ويلادى بۇل ىشتەي. «ە-ە، كەشە ناعاشى اپامنىڭ قايتىس بولعانىن ەستىگەندە ەسىنەن تانىپ قالعانداي بولعانى، بۇكىل شارۋاسىن زىر جۇگىرىپ ءبىتىرىپ، بۇگىن جەرلەۋ راسىمىندە قاتتى قايعىرعانى تەك جاقسى ارىپتەس بولعاندىعىنان ەمەس ەكەن عوي».
حاليلدىڭ ايتۋىنشا، اپكەسى ءوزىنىڭ ءومىر بويعى جيعان-تەرگەنىن اياماي سالدىرعان ءۇيىن ەشكىمنىڭ اتىنا جازباپتى. جالعىزباستى ايەلدىڭ ءبىر باسىنا دەپ جيعان-تەرگەنى از ەمەس كورىنەدى. ءزاۋلىم ءۇيدى ايتپاعاندا قىمبات كولىگى مەن ەسەپشوتتاعى اقشاسىنىڭ ءوزى جارلىنىڭ ءبىراز جىرعاۋىنا جەتەر ەدى.
-سەن ءوزىڭنىڭ جيەن ءىنىسى ەكەنىڭدى قالاي، نەمەن دالەلدەي الاسىڭ؟
-ەشتەڭەمەن دالەلدەي المايمىن
-ولاي بولسا سەن ول ۇيگە مۇراگەرلىككە تالاسا المايسىڭ عوي.
-تالاسپايمىن. ماعان ول قاجەت ەمەس.
-سوندا قالاي؟
-سولاي. مەن بار بولعانى ونىڭ اپكەسىنىڭ ۇلىمىن، ناعاشى اپام جاس كەزىندە كينو جۇلدىزى بولىپ، كەيىن شەتەلگە كەتكەن. سول جاقتا ۇزاق جىل تۇرىپ، ەلگە ورالعانىنا كوپ ۋاقىت بولا قويماعانىن بىلەتىن شىعارسىز. شەشەمنىڭ اماناتىمەن بۇل كىسىنى تابۋىن تاۋىپ الىپ ەدىم، ءبىراق، ءومىر بويى وزىمەن ءوزى جالعىز-جاتاق بولىپ قالعان ادام ءوزىن ىزدەپ تاپقانىما قۋانا قويماعان سياقتى. سەنسەڭىز، بۇل مەنىڭ ەكىنشى، جوق... ءۇشىنشى مارتە كەلۋىم. ول مەنى قارسىلادى، ءبىراق اشىلىپ ەشتەڭە ايتا قويمادى.
-سولاي دە...
-سولاي. ەندەشە مەن قالايشا ونىڭ مۇراگەرى ەدىم دەپ ايتا الام. ءتىپتى فاميليام دا بولەك.
حاليل يىعىن قيقاڭ ەتكىزدى.
ء-وزىڭ قىزىق جىگىت ەكەنسىڭ... سوندا وسىنشا دۇنيەدەن ەشتەڭە المايسىڭ با؟ ءبىر امال جاساۋعا بولادى عوي. قاجەت بولسا زاڭگەر، ادۆوكاتتارمەن سويلەسەيىن.
-جوق، اۋرە بولماڭىز، قاجەت ەمەس.
ء-وزىڭ ءبىرتۇرلى... قىزىق جىگىت ەكەنسىڭ...
***
ناعاشى اپاسىنىڭ ءۇيى بەلگىلەنگەن مەرزىم ىشىندە تۋىستارىنان مۇراگەرلىك قۇقى بار ەشكىم تابىلماسا مەملەكەت مەنشىگىنە وتەدى دەگەن شەشىم شىقتى. وعان دەيىن ۇيگە بەلگى سالىنىپ، ۋاقىتشا تۇتقىندادى. بۇنىڭ قولىندا قالعانى ناعاشى اپاسىنان جالعىز بەلگى – سىرتى قىزىل بىلعارىمەن قاپتالعان كىتاپشا عانا. قانشا رەت قولىنا الىپ وقيىن دەسە دە ءبىرتۇرلى جۇرەگى داۋالار ەمەس. قانشا كۇن ءوتتى؟ جۇمىستان ۇيگە جەتكەنشە بۇگىن سونى كورەيىنشى دەپ ويلاپ كەلەدى دە، ابدەن وقتالعاندا كىبىرتىكتەي بەرەدى. بىرنارسە كەدەرگى بولاتىن سياقتى. ءبىر نارسە ويىن ءار جاققا الا قاشىپ، قولىن قاعىپ، وقىتپايتىن سەكىلدى. الدە كۇندەلىكتى حاليلگە بەرگەنى ءجون بە؟ مۇمكىن، ىشىندە ءوزى بىلۋگە بولمايتىن، وزىنە ەش قاجەتى جوق سىرى ايتىلاتىن شىعار. ال، حاليل قانشا دەگەنمەن جاس كەزىندەگى جاقىن ادامى عوي. الدە... جاتا بەرسىن بە...
سول جولى حاليلدىڭ شاراپتى سىزدىقتاي ۇرتتاپ وتىرىپ ايتقان اڭگىمەسىن قايىرا ەسىنە الدى.
«وسى كەزگە دەيىن بايلانىستى ءۇزىپ العان ەدىك، ءبىراق، ونىڭ ءومىرى وسىلاي وتە ايانىشتى اياقتالادى دەپ ەش ويلاماپپىن» دەگەن حاليل الدەنەدەن كۇدەر ۇزگەندەي، بەتى قايتقانداي قينالا وتىرىپ سويلەدى. «كەزىندە جىگىتتىڭ سىمباتتىسى بولعانى كورىنەدى، مەنىڭ ناعاشى اپامنىڭ تاڭداۋى بەكەر ەمەس» دەپ ويلاپ وتىرعان بۇل حاليلدىڭ اڭگىمەسىنە كوڭىلىن بۇردى. حاليل ىشتەي وتكەن كۇندەرىنىڭ بەتتەرىن پاراقتاعانداي توقتاپ-توقتاپ بارىپ سويلەپ وتىر.
-ونى العاش كورگەنىمدە كوزىمدى الا الماي قالعان ەدىم، جانارى جارق-جۇرق ەتكەن، ار جاعىندا ەستى الىپ كەتەر تۇڭعيىعى بار سول كوزگە اربالىپ قالدىم عوي مەن. بويى تىپ-تىك، اياعى ءتۇپ-تۇزۋ، تىنىس العان سايىن ومىراۋى كوتەرىلىپ-باسىلىپ تۇراتىن، بەلى قىلداي ول قىز ۇزىن شاشىن ارقاسىنا سىلكي جانىمنان ءوتىپ كەتسە-اق ماگنيتىنىڭ ەرەكشە قۋاتى مەنىڭ ەسىمدى جيعىزباي ءوزى كەتكەن جاققا قاراي تارتقىلاي جونەلەتىن. ءوزىم تۇرعان ورنىمدا ءجىپسىز ماتالىپ، قالشيىپ قاتىپ قالسام دا بار ويىم، قيالىم سول قىزدىڭ سوڭىنان ەرە كەتەتىن. ەڭ تالانتتى اكتريسالار قاتارىندا سانالاتىن ونىڭ رولدەرى ەلدىڭ اۋزىندا. يا، ول رولدەرىنە ءوزىنىڭ جانىن سالۋشى ەدى. كورە الماعاندار ونى «جىنمەن بايلانىسى بار، سول جىنداردىڭ كومەگىمەن رولگە ەش قينالماي ەنىپ كەتەدى» دەپ وسەكتەيتىن. وندايعا ءمان بەرمەيتىنمىن. كورە الماعان جۇرت نە دەمەيدى؟ مەن ونىڭ جالت ەتكەن قاراسى مەن جالعىز جىميىسىنىڭ جولىندا ءبارىن قۇربان ەتە الاتىنىمدى ءتۇسىندىم. مۇنىڭ ءقاۋىپتى ەكەنىن دە ىشكى تۇيسىگىممەن سەزەتىنمىن. كەيىن ونىڭ دا ماعان كەتارى ەمەسىن سەزگەندە ەسىرىك ءبىر سەزىم الدى-ارتىما قاراتپادى. ونىڭ شاراپقا قۇمارلىعىن دا، شىلىمدى ەركەكتەرشە بۇرقىراتاتىنىن دا ەلەمەدىم. ونداي سۇلۋعا ءبارى جاراسادى دەپ ويلايتىنمىن. ءبىز ەركىن ءومىر كەشە باستادىق. مەن ءتىپتى زاڭدى تۇردە نەكەلەسۋ تۋرالى دا ويلاپ جۇرگەن ەدىم. ءتىپتى ۇيدە كەلىنشەگىم مەن ەكى بالامنىڭ بارىنا قاراماستان، ءوزىم سۇيگەن اكتريسانىڭ مىنەزىنىڭ قيىن ەكەنىن، ونىمەن ءبىر شاڭىراقتىڭ استىندا تۇرۋ وڭاي بولمايتىنىن ءىشىم سەزىپ تۇرسا دا، ونىڭ قاسىنان كەتە المايتىن ەدىم.
حاليل ماڭدايىن ۇستاپ وتىرىپ قالدى. ۇزاق وتىردى. ءتىپتى ءبىر ساتكە قالعىپ كەتكەن سياقتى دا كورىندى. وسى وتىرىسىندا وزىمەن-وزى سويلەسىپ وتىرعانداي كورىنەر ەدى. بۇل وزىنە گازدى سۋسىن قۇيىپ الىپ جاتقاندا حاليل ءسوزىن قايتا جالعادى.
-سەن كەشە ونىڭ قولىنداعى جاسىل تاستى ساقينانى بايقامادىڭ با؟
بۇل يىعىن قيقاڭ ەتكىزدى. ادام ءولىپ جاتقاندا ونىڭ ساۋساعىنا قارايتىن مۇرشا بولۋشى ما ەدى.
-مۇردەحاناداعىلار نە بيۋروداعىلار شەشىپ تە العان شىعار، – دەپ كۇرسىندى حاليل. ءوز سۇراعىنا ءوزى جاۋاپ بەرىپ.
-ول وتە قىمبات ساقينا ەدى، مەن سۇلۋ دا قىلىقتى ايەلگە «ۇيلەنەيىك» دەگەن ءسوزدى ايتايىن دەپ سول ساقينانى ساتىپ الىپ كەلگەن ەدىم. پاتەردى وزىمدە بار كىلتپەن اشتىم. اياق كيىم شەشەتىن ءدالىز قاراڭعىلاۋ، ادەيى توسىنسىي بولسىن دەپ ەسىكتى دىبىسسىز اشىپ، جارىقتى دا جاقپادىم. قالتامدا ساقينا سالعان قىزىل بارقىت تىستى قوراپشا. ءوزىم قۋانىپ... بۇرىن ۇيلەنگەن بولسام دا كوڭىل-كۇيىم سونداي، تۋرا جاس جىگىت سياقتىمىن. ناعاشى اپاڭ ەركەكشورا دەپ ايتتىم با، ول اس ۇيگە جولامايتىن، ول جاققا بۇرىلماي، دۋش قابىلداپ جاتىر ما دەپ ەدىم، وندا بولماي شىقتى، جاتىن بولمەدەن دە بايقاي المادىم، قوناق بولمەدە دە كورىنبەدى. ءبىر جاققا كەتىپ قالۋى مۇمكىن بە دەگەندى ويلاعانىم سول، جاتىن بولمەدەن تىسىر ەتكەن دىبىس، كۇبىرلەگەن داۋىس ەستىلگەندەي بولدى. بارسام، باستاپقىدا بايقاماعان ەكەنمىن، ونىڭ دىبىسى كەرەۋەتتىڭ استىنان شىقتى، اكترەرلەردىڭ رولگە قاتتى كىرىپ كەتەتىنى بولادى، مەن ونى باسىندا ويىن دەپ قابىلدادىم. كەيدە بۇل وزگەرىس ونىڭ الگى ءبىر ءرولدى العانىنان بولدى ما دەپ ويلايمىن. ءجاسوسپىرىم شاعىندا زورلىققا ۇشىراپ ەسى اۋىسىپ كەتكەن قىز تۋرالى ءفيلمدى كورىپ پە ەدىڭ؟ سەنىڭ ناعاشى اپاڭ ونى تەك رول دەپ قاراعان جوق، سول ارقىلى ءومىر ءۇشىن كۇرەستى كورسەتكىسى كەلدى، ول ءۇشىن بۇل رول بۇكىل الەمگە دەپرەسسيانىڭ قانداي بولاتىنىن، ونىمەن قالاي كۇرەسۋ كەرەگىن كورسەتۋدىڭ جولى ەدى. ءبىر كۇنى ول ءتىپتى شەكتەن شىعىپ، قولىنداعى شىلىمىمەن ۇيىقتاپ كەتىپ ورتەنۋگە شاق قالعاندا ارنايى ماماننىڭ كومەگى كەرەك ەكەنىن ايتقام. ول تىڭدامادى. ءوزىن ايامايتىن. سەن بىلەسىڭ بە، بىلمەيسىڭ بە، رولگە قاتتى تىرىسۋشىلىق كەزىندە اكتەر بارلىق سەزىمىن شىعارادى دا، مۇمكىن ەمەستى ورىندايمىن دەپ شىعارماشىلىق قۋاتىنان ايرىلادى. ماعان ول زورىعىپ كەتكەن سياقتى كورىنەدى. ەموسيونالدىق كورىنىستەردىڭ كوپتىگى سوققى بولدى ما دەيمىن. كەيدە تىم قاتتى جۇمىستانىپ كەتسەڭ دە قيىن، بۇل رولگە جان بەرگەننەن بۇرىن سانانى قۇر شارشاتىپ، ەشقانداي جەمىس بەرمەيدى. بۇعان جىبەرمەۋ ءۇشىن رەجيسسەر ءوزىنىڭ اكتەرلەرىن قولداپ، شىعارماشىلىق تونۋستا ۇستاۋى ءتيىس. ءجا، ول ەندى بولەك اڭگىمە، سونىمەن نە ايتىپ جاتىر ەدىم... ءسويتىپ، مەن ونى كەرەۋەت استىنان شىعارماقشى بولدىم. تەزىرەك قۋانتسام دەيمىن. جاس ەدىك، جۇرەگىم ماحابباتقا تولىپ تۇردى.
-جانىم، تۇرشى بەرى، ساعان سىيلىعىم بار.
ول باسىن كوتەرمەدى.
-جانىم...
مەن ەڭكەيىپ ونى قولىنان تارتىپ، ءوزىن ءسۇيىپ الماقشى ەدىم. ول وقىستان باج ەتتى.
-جاقىنداما، ولتىرەم!
ونىڭ قولىنداعى كۇندەلىكتى نان، كوكونىس تۋراپ جۇرگەن كوك ساپتى پىشاقتى كورىپ ءوزىم دە شوشىپ كەتتىم.
-ساعان نە بولدى، بۇل مەن عوي. ءحاليلمىن.
-جاقىنداما! مەن سەنەن قورقامىن!
ونىڭ سول ساتتەگى ءتۇرى الابوتەن قورقىنىشتى ەدى. كوزى ماعىناسىز كۇيدە شاراسىنان شىعىپ، ۇرەيگە تولىپ تۇر. تاناۋى قۋسىرىلىپ، ەرنىن جىمقىرىپ الىپتى. ءوزى ءدىر-دىر ەتەدى. مەن شىنىمەن دە شوشىدىم. بۇرىن-سوڭدى مۇندايىن كورمەگەن ەدىم. ونىڭ ەسىن جيعىزباق بولىپ سىلكىلەپ-سىلكىلەپ جىبەردىم دە، كوتەرىپ الىپ توسەككە جاتقىزىپ، قۇشاعىما الىپ، شاشىنان سيپادىم. ول ماعان ءوزى ويناپ جۇرگەن رولگە قاتتى كىرىپ، سودان شىعا الماي تۇرعانداي كورىندى. قۇشاقتاپ، ءسۇيىپ جاتىرمىن. سول كەزدە بارىپ ول تىنىشتالعانداي بولدى. وكسىپ-وكسىپ جىلاپ، مەنەن كەشىرىم سۇرادى.
-ولار ءبىزدى ولتىرگىسى كەلەدى، – دەدى سوسىن.
ء-بىزدى... جوق... مەنى قۇرتقىسى كەلەدى. سوسىن مەنىڭ رولدەرىمدى ءوزى الماقشى. كەتۋ كەرەك!
ونىڭ اقىل-ەسىندە كىناراتى بارىنا ەش كۇمانىم قالمادى. ويتكەنى، ول ولتىرگىسى كەلىپ ءجۇر دەگەن ادامداردى مەن دە تانيتىنمىن، ولار مۇلدەم ونداي ادامدار ەمەس-تى. مەن وعان جاسىل كوزدى قىمبات ساقينانى سىيلادىم. شاتتانا قۋانىپ، قولىن شاپاتتاعانى، موينىما اسىلعانى، ەرەكشە نازىكتىكپەن ەرنىمنەن سۇيگەنى كوڭىلىمە ۇناپ تۇرسا دا ىشىمدە ءبىر كۇدىك پە، وزىمە سەنىمسىزدىك پە، تۇسىنىكسىز سەزىم بۇعىپ قالىپ قويدى. مەن وعان «ۇيلەنەيىك» دەگەندى ايتا المادىم. كەيىن وسىنداي جاعدايلار تاعى دا ەكى-ۇش رەت قايتالاندى، ول وزىنەن ءوزى كوتەرىلىپ اشۋعا ءمىنىپ، اۋزىنا كەلگەندى ايتىپ نەمەسە بولماشىعا ەڭىرەپ جىلاپ، جىلاپ بولىپ ساقىلداپ كۇلە سالاتىن. وسىنىڭ ءبارى مەنىڭ جۇيكەمە تيە باستادى.
-جۇيكەمە تيە باستادى دەيسىز، ءوزىڭىز ۇناتقان ايەلگە سۇيەۋ بولىپ، ونى ەمدەتۋ كەرەگىن ويلامادىڭىز با؟ – دەدى بۇل اقىرى شىداماي كەتىپ.
-يا، دۇرىس، ايتۋىڭ دۇرىس... حاليل قاپەلىمدە ءسوز تاپپاي ساسقالاقتاپ قالعانداي كورىندى.
-ول كەزدە پسيحولوگ دەگەندەر جوق پا، بىلمەدىم، ال «پسيحياترعا اپارام، قاراتام» دەگەن ۇسىنىسىما كوندىرە المادىم. مەن بىرتە-بىرتە ودان سۋىنىپ بارا جاتقانىمدى بايقادىم. اكتەرلەر اراسىندا دا ونىڭ اۋرۋلى ەكەندىگى جايلى اڭگىمەلەر شىعا باستادى. ءوزىمدى كىنالاعان كەزدەرىم دە بولدى. «ءبىراق، سەنىڭ ورنىڭدا باسقا ءبىر ەركەك بولسا دا سۋىنعان بولار ەدى» دەگەن ويمەن ءوزىمدى اقتاپ الۋشى ەدىم. ول مەنىڭ وزىنەن قاشقاقتاي باستاعانىمدى سەزدى. بىرىندە توپ ادامنىڭ كوزىنشە كەلىپ، مەنىڭ جەر بەتىندەگى ەڭ وڭباعان ادام ەكەنىمدى ايتىپ، بەتىمە تۇكىرىپ كەتتى. مەن بۇعان تۇك رەنجىگەنىم جوق، وسىدان كەيىن بارىپ ءوزىمدى كىنالاۋعا ەش سەبەپ جوق دەپ شەشتىم دە، ءبىرتۇرلى جەڭىلدەپ قالعانداي بولدىم، اقىرى ءوز ۇيىمە، ايەلىمە، بالالارىما ورالدىم. كەيىن بىرەۋلەردەن ونىڭ شەتەلگە كەتىپ قالعانىن ەستىدىم. باستاپقىدا جان-دۇنيەمدە قوپارىلىس بولعانداي تۇسىنىكسىز سەزىمدە ءجۇردىم دە، ارتىنشا ول تۋرالى ۇمىتا باستادىم، ءتىپتى ۇمىتتىم دەسە دە بولادى.
-قانداي ادامسىز؟ ۇناتتىم، ءسۇيدىم دەيسىز. ال، ونىڭ باسىندا قيىندىق بولعاندا مۇلدە ەسىڭىزدەن شىعارىپ جىبەرەسىز. ارتيستەردى ماحابباتقا تۇراقسىز كەلەدى دەگەندى نەگە ايتادى دەسەم...
ء-جا، بولدى، ءسوزدى بولە بەرمەسەيشى. مەنى كىنالاي بەر، ودان ماعان كەلىپ-كەتەرى جوق. مەن ونسىز دا قينالىپ جۇرگەن اداممىن. يا، قاي جەرىنە كەلىپ ەدىم... اا، يا، ءبىر كۇنى تەلەديداردان ونىڭ ءاتى-جونىن ەستىدىم. ءوزىمنىڭ قۇلاعىما سەنسەم دە، كوزىمنىڭ كورىپ تۇرعانى مۇلدەم باسقا ادام ەدى. مەن بىلەتىن تالدىرماش سۇلۋدىڭ ورنىندا بەتى جالپيعان، ەبەدەيسىز سەمىرىپ كەتكەن كارى ايەل وتىردى. ول ءوزىنىڭ ەندى ونەر جولىندا ەمەس، باسقا سالاعا بۇرىلعانىن، شەتەلدە جەتكىلىكتى تاجىريبە جيناعانىن ايتىپ جاتتى...
-ايتپاقشى، تاعى ءبىر بوكال ىشەيىك تە تۇرايىق، – دەدى حاليل ءوزى تاپسىرىس بەرگەن شاراپقا ءوزى رۇقسات سۇراپ. ول ماسايىپ قالعانداي كورىندى.
-ادام دەگەن جالپى قىزىق قوي، مىسالى، ناعاشى اپاڭ شەت ەلدەن قايتىپ ورالعاندا مەن دە جاس ەمەس ەدىم، شاش ءتۇسىپ، قارىن پايدا بولىپ، وزىمە ۇلكەندىك كىرىپ كەلە جاتقانىن مويىندايتىنمىن. ءبىراق، ءبىر كەزدە ءوزىڭ عاشىق بولعان سۇلۋلاردىڭ قارتايعانىن، كوزىنىڭ استى قالتالانىپ، كۇلگەندە بەتىنىڭ ءاجىمى كوبەيىپ كەتكەنىن، كەزىندە ءوزىڭ قولىڭمەن وراي قۇشاقتاسام دەپ ارمان ەتكەن قىپشا بەلدىڭ ءىزى قالماي، بوكسەسى تولىپ، ءىشىن ماي باسىپ كەتكەنىن كورگەندە ونى كەشىرە المايسىڭ. مەن قاراپ وتىرىپ ودان جيرەنگەنىم ەسىمدە. ونىڭ وزىنە قاراماي، وسىنشا ءوشى بار ادامداي سۇيكىمسىز جەكسۇرىنعا اينالعانىنا رەنجىدىم بە، الدە ءسويتۋ ارقىلى ءوزىمنىڭ ءبىر كەزدەگى باسىمدى ساۋعالاپ ونى تاستاي قاشقانىمدى اقتاپ العىم كەلدى مە، ونى ءوزىم دە تۇسىنە المادىم. سەنەسىڭ بە، ەكەۋمىز ءبىر قالادا ءجۇرىپ بىردە-بىر رەت جولىققان ەمەسپىز. ونىڭ ۇستىنە ول ءبىزدىڭ سالادان الىس كەتىپ، ەشكىممەن ارالاسپايدى دەپ ەستىدىم.
ء-سىز رەنجىسەڭىز دە ايتايىن، ناعاشى اپامنىڭ تراگەدياسى ءسىزدىڭ ءوزىڭىز بولۋىڭىز دا مۇمكىن عوي. ءتىپتى ول سىرقاتقا شالدىقپاعاننىڭ وزىندە ۋاقىت ءوتىپ، قارتايا باستاعاندا ءبارىبىر تەرىس اينالىپ، باسقا جاس اكتريسالارعا اۋىپ كەتۋىڭىز... عاجاپ ەمەس. ول سىزدەن باسقا ەشكىمدى سۇيمەگەنى كورىنىپ تۇر، تۇرمىسقا دا شىقپاعان. ال، ءسىز ونى ەفيردەن كورگەن كەزدە جىنىڭىز كەلەدى، سوندا قالاي بولعانى، ۋاقىت وتە كەلە ءسىز ءوزىڭىز دە شاشىڭىزعا اق كىرىپ، قارنىڭىز شىعىپ، ءبىر اياعىڭىزدى سىلتىپ باسىپ ءجۇرىپ (بۇل ءسوزدى جىگىت ىزامەن ايتتى)، ال بايعۇس ايەلدىڭ قارتايعانىن كەشىرە المايسىز، قارتايۋ تابيعاتتىڭ ەشكىم قارسى تۇرا المايتىن زاڭدىلىعى ەكەنىن بىلە تۇرا سوعان ايەلدىڭ ءوزىن كىنالايسىز، ناعىز ءوزىمشىل، كورسەقىزار ادام ەكەنسىز.
-ەي، بالا، جارايدى ەندى! حاليل ءتۇيىلىپ قالدى.
-بۇگىن ناعاشى اپاڭنىڭ جەرلەۋى بولعاسىن ەشتەڭە دەمەي وتىرمىن. ايتپەسە، اناۋ-مىناۋ كۇشىكتەردى سويلەتىپ قويىپ وتىرمايمىن مەن دەگەن. ءوزىم دە بۇل جاعدايدى قيىن قابىلداپ وتىرمىن. كەشە سەن زۆونداعاندا اياعىمنىڭ استىنداعى جەر قوزعالىپ كەتكەندەي بولدى، ايتپاقشى، مەنىڭ نومەرىمدى قايدان الدىڭ؟
بۇل ناعاشى اپاسىنىڭ تەلەفون نومەرىندە بار بولعانى ءۇش نومەر بولعانىن ايتتى.
حاليل ەكى قولىن بىر-بىرىنە ايقاستىرىپ ءۇنسىز وتىردى، ىشىندەگى شاراپ ورتالانعان بوكالعا ۇمسىنا ەڭكەيگەن وسى وتىرىسى بوكال تۇبىنەن الدەنەنى قويماي ىزدەگەن ادامعا ۇقسايدى.
***
ارىستىڭ بۇگىن ەشقايدا بارعىسى كەلمەدى. توسەگىن جيناپ، و باستاعى سارعىش ءتۇسى الدە كىردەن، الدە كۇن جەگەننەن وڭا باستاعان ەسكى شكافتى اشىپ-جاۋىپ ءجۇرىپ وزىنە اس دايىنداعان بولدى. اسقا دا تابەتى جوعىن ءبىلىپ تۇرسا دا تىرىسىپ باقتى. تەرەزە الدىنا بارىپ، تومەندە ەرسىلى-قارسىلى جۇرگەن تۇرعىندارعا قاراپ تۇرىپ ويلانىپ كەتتى. حاليلدەن ەستىگەنى ويىن ونعا ءبولدى. ناعاشى اپاسىنىڭ مۇنىڭ شەشەسىمەن ەكەۋى ءاپالى-سىڭلىلى بولا تۇرىپ، بىر-بىرىنە ەش ۇقسامايتىنى... ءتىپتى ومىرلەرى دە بىر-بىرىنە قاراما-قايشى. مۇنىڭ شەشەسى قاراپايىم ايەل، شەشەسىنىڭ ەشۋاقىتتا جالعىز ۇلىنان بولەك ويى بولماعانىن ءوزى بىلەدى. جاسانىپ كيىم دە كيمەگەن قايران شەشە ۇلىن وقىتام دەپ مەرەكە كۇندەرى دە جۇمىس جاسايتىن. ونىڭ الدانىشى مۇنىڭ ءوزى ەدى. ال، ناعاشى اپاسىنا كورىك تە بەرگەن، اتاعى دا بولعان، ءبىراق، ءومىر بويى جالعىز. ەڭ اقىرى ءيتى دە ءولىپ قالدى. وسىلاي ويلاعاندا بويى مۇزداپ كەتتى. ءوزىنىڭ دە جالعىز ەكەنىن... ءبارىبىر مويىنداعىسى كەلمەدى. اييا بار عوي، قالايشا جالعىز بولادى؟ ال، ەگەر ەرتەڭ ۇيلەنبەكشى بولعاندا قىزدىڭ اتا-اناسىنا مىناۋ تۋىسىم ەدى دەپ كىمدى كورسەتەدى، مۇنىڭ جال-قۇيرىعى بولىپ كىم جۇرەدى؟ بىردى-ەكىلى دوسى، جۇمىستاسى، شەشەسىنىڭ كوزىن كورگەندەرگە ءوتىنىش ايتار، ءبىراق، بوتەن ادامدار مۇنىڭ جاعدايىن سەزىنە الا ما؟
ءحاليلدىڭ اڭگىمەسى ونىڭ كوڭىلىنە كوپ كۇدىك قالدىردى. ءبىر سۇراقتان ءبىر سۇراق. ول سۇراقتاردىڭ جاۋابىن ىزدەمەي-اق تىپ-تىنىش جۇرە بەرۋگە شىدامى جەتە مە؟ ؟ ءوزى بالا كەزىندە ءبىزدىڭ دە تۋىسىمىز بولسا، وزگە بالالار سەكىلدى مەن دە وعان قىدىرىپ بارار ەدىم، تۋىسىم اكەلدى دەپ ويىنشىقتارىمدى اۋلاداعى بالالارعا كورسەتەر ەدىم دەپ ارماندايتىن. ءبىراق، سەزىمتال ۇلدىڭ وسى ارمانىن اناسىنا ايتۋعا باتىلى بارمايتىن، وعان اناسى مۇنداي تاقىرىپتان قاشقاقتايتىن سياقتى كورىنەتىن. ناعاشى اپاسىنىڭ ەشۋاقىتتا وزدەرىنە قىدىرىپ كەلمەگەنى، وسى جىلدار ىشىندە تولىپ جاتقان بىردە-بىر سۋرەتىن جىبەرمەگەنى، ءبارىن قويشى، شەشەسىنىڭ ءسىڭلىسى بار ەكەنىن الدەنەنى سەزگەندەي سوڭعى ساتتە عانا ايتقانى ءبىر قۇپيانى جاسىرعانى ەمەس پە؟
پاتولوگواناتوم قۇپيانى جاقسى كورەتىن، اسىرەسە، ءوزىنىڭ كۇندەلىكتى جۇمىسىندا كۇن سايىن دەرلىك جۇمباق شەشكەندەي بولىپ وتىراتىن. ءبىراق، بۇل جولعى جۇمباقتىڭ شەشۋىن تابۋ وعان قيىن كورىندى. كىمنەن بىلەدى، قالاي بىلەدى؟ ناعاشى اپاسىنىڭ جاستىعىنىڭ استىنان العان قىزىل بىلعارى تىستى كىتاپشا ونىڭ كوڭىلىن كۇپتى ەتكەن سۇراقتارىنا جاۋاپ بەرەتىندەي كورىنە بەرەتىنى نەسى؟ مۇمكىن، ول جاي جازبالار شىعار. تاعامداردىڭ ءمازىرى بولۋى دا مۇمكىن عوي. ال، ەگەر كۇندەلىك بولسا شە؟
ەشۋاقىتتا بىرەۋدىڭ جازعان كۇندەلىگىن وقىپ كورمەپتى. تۋىسقانىڭ ونەر ادامى بولسا جانە ول مىنا ومىردەن ءوتىپ كەتكەن جاعدايدا ونىڭ كۇندەلىگىن وقىعان ءجون بە، الدە بىرەۋگە بەرگەن ءجون بە؟ كىمگە بەرەدى؟ حاليلگە مە؟ ىشىندە ايەل ادامنىڭ ەشكىمگە ايتىلمايتىن سىرى بولسا، ونى ايدالاداعى ءبىر جيەنى وقىپ بىلسە ىڭعايسىز ەمەس پە؟ تۇرا تۇر، ال ەگەر... ول كىتاپشادا الدەبىر اماناتى، وسيەتى كەتسە شە؟ ونى وقىپ بىلمەسە قالاي بىلمەك؟ جىگىت وتكەن جولى ءوزى اناسىنىڭ كيىمدەرى تۇراتىن تارتپاعا سالىپ قويعان قىزىل بىلعارىمەن تىستالعان كىتاپشانى قولىنا الدى. باستاپقىدا وعان ناعاشى اپاسىنىڭ كۇندەلىگى شاشىراڭقى، جۇيەسىز جازىلعانداي كورىندى.
«مەن باقىتتىمىن! اقىرى ءوزىم ارمانداعان ءرولدى الدىم! ەندى مەنەن سۇلۋ، مەنەن اتاقتى اكتريسا كىم بولۋى مۇمكىن!» دەپ جازىپتى باسىندا.
***
باسقالار اكتەردى رەجيسسەردىڭ «مىنا جەردە قورقاسىڭ، ال بۇل جەرىندە كۇلەسىڭ» دەگەنىن ورىنداۋشى دەپ ەسەپتەيدى، بۇل بۇيرىقتاردىڭ تاپسىرما ەمەس، ودان شىققان ناتيجەنىڭ اكتەر ويىنى ەمەستىگىن ءبارى بىردەي تۇسىنە بەرمەيدى. ويىن دەگەنىمىز – نازىك پسيحولوگيالىق ءيىرىم، وسىنى ۇستاپ وتىرىپ وزگە ادامعا اينالۋىڭ كەرەك. ول قاراپتان قاراپ تۋمايدى، جاندى، كەڭىستىكتى سەزىنىپ، الدەبىر ارەكەتتىڭ سەبەبىن تۇسىنۋدەن عانا كەلەدى. اكتەرلەردى ۇيرەتىلگەن يت دەپ ەمەس، فيلتر، سۇزگى دەپ دەپ قاراۋ كەرەك. ول شىعارماشىلىقتىڭ بارلىق ازابىن وزىنەن وتكىزىپ بارىپ ءرولدى جاسايدى.
«بولمەگە اياعىڭنىڭ ۇشىمەن باسىپ اسىقپاي كىرىپ، وسىلاي، ەسىكتىڭ وڭ قاپتالىنا تامان جەردە ەدەن سىقىرلايدى، سەن ءيتتى وياتىپ الۋدان قورقاسىڭ، ديۆاننىڭ سول جاعىنان اينالىپ ءوتىپ ءىرى پلانعا ىلىگەسىڭ، تەرەزەگە قارايسىڭ، مىنە، وسىلاي». وسىنداي رەجيسسەرلەردى جەك كورەم. مۇنىڭ ءبارى مونتاج ءۇشىن عانا كەرەك، ال، كورەرمەنمەن پسيحولوگيالىق ويىنى قايدا قالادى سوندا؟
ۆيزۋالدىق اسەر مەن وپەراتوردىڭ ەڭبەگى ارقىلى عانا شىعاتىن فيلمدەر وسىنداي جۇمىستىڭ ناتيجەسى. ول جەردە اكتەر ويىنى عانا جوق. ءبىراق، وسى ءبىر عانا «جوق» ءبارىن قۇرتادى. ءبىر ارەكەتتى بىرنەشە رەت قايتالايتىن دۋبلدە ءوزىڭدى تولىق ارناپ، اشىلىپ، بار كۇيىنىشىڭدى جەتكىزىپ، ىشىڭنەن ورتەنگەن ءساتىڭدى بەرىپ جاتقان كەزدە «توقتا» دەيدى، بۇل جەردە ەڭ قاتالى ەموسيونالدىق ءسات. ويلانۋعا ۋاقىت تار، شوقتى ءسوندىرىپ الماۋىڭ ءۇشىن عانا پروسەستى سوزۋعا بولمايدى. بوگەتتەر ماعان كۇرەسۋگە، قيىندىقتى جەڭۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. كەيدە تورىعۋعا اكەلەدى. بارىنەن بۇرىن ەڭ جەك كورەتىنىم – رولدەگى فالش. كورەرمەندى الداۋ – ءوزىڭدى الداۋ. وعان اپارماۋ ءۇشىن بويىڭداعىنى سىعىپ بەرۋىڭ كەرەك. ءبارىن جەك كورەم، ءبارى جيىركەنىشتى. قۇرىپ كەتسىنشى! ابدەن شارشادىم. ەشكىمدى كورگىم كەلمەيدى...
23.06.199..
بولدى. ءبىتتى ءبارى. وسىمەن سوعىس ءبىتسىن. وزىمە ور قازعاندار مەن قاستاندىق ويلاعانداردى كەشىرەمىن. ولارعا ورنىمدى بوساتام. ەندى مەن ءۇشىن بۇل جەردە قىزىعاتىن ەشتەڭە جوق. قىزعانشاقتار مەن وسەكشىلەر، ەمىن-ەركىن مەنىڭ ورنىما جايعاسىڭىزدار!
9.10.199..
ادام بارىنەن بۇرىن ءوزىن جوعالتۋدان قورقادى. ءبىر رولگە ەنگەن كەزىمدە ەندى بىرنەشە مينۋت ايالداسام، قايتىپ شىعا الماي قالام دەپ قورقامىن. بۇل ۇرەي-قورقىنىشىمنىڭ نەگىزى جوق دەپ بىردە-بىر دارىگەر ايتقان ەمەس. ولار ادامنىڭ پسيحولوگيالىق قۇرىلىمى تۇراقسىز ەكەنىن بىلەدى. مەن دە بىلەم. كەيىپكەرىڭ سياقتى ويلاپ، كەيىپكەرىڭ سياقتى جۇرەم دەپ بىرتە-بىرتە سوعان بولمىسىڭمەن ۇقساپ بارا جاتقانىڭدى سەزۋ... بۇل ۇرەي تۋدىرادى. سوڭعى فيلمدە رەجيسسەر ءبىزدىڭ بىرنەشەۋىمىزدى رولگە جان بەرۋ ءۇشىن جىندىحاناعا سالدى. ەسسىزدىكتىڭ قۇپياسىن بىلۋگە قاتتى تىرىسقانىمىز سونداي، ءبىر كۇنى ويدان شىعارىلعان دوسىم پايدا بولعاندا مەن ودان قاتتى قورىقتىم.
بىردە ماعان جوعالتۋ سەزىمىن باستان وتكەرۋىم كەرەك بولدى. ەڭ قىمباتىڭدى، ەڭ قيماسىڭدى جوعالتۋ سەزىمىن وتكىر سەزىنۋ ءۇشىن وتە قىمبات باعالى اشەكەيلەرىمدى تاراتىپ بەردىم. تۋىس مەندە و باستان جوق. اتا-انامنان ايرىلدىم. جاقىن دوستارىمنان دا بەزدىم. بۇنىڭ بارىندە دە جۇرەگىم عانا اۋىردى. ال، ىشىمنەن شىققان بالامدى تانىمايتىن، بىلمەيتىن ادامعا بەرە سالعان كەزدە ... مەن بۇدان قينالىسىمنىڭ ودان ءارى كۇشەيگەنىن سەزدىم. جۇرەگىم ەمەس، ەندى جانىم اۋىردى. جان دا سىزدايدى ەكەن. ەشتەڭە كومەكتەسپەيدى. دەپرەسسيا. كەيىن ول دەپرەسسيادان شىققاندا ءومىرىمنىڭ وسى كەزەڭىن ەسكە العىم كەلمەيتىنىن، بالام جايلى ويلاۋ قايتادان دەپرەسسياعا اكەلەتىنىن مويىندادىم. مەن كۇندەلىك جۇرگىزە باستادىم. جۇيكەسى اۋىراتىن ادام باسقا نە ىستەيدى، ونى كىم تىڭدايدى؟ كەيدە مەن ويانسام دا قايتادان ۇيىقتاي بەرگىم كەلەدى. ويانسام مىناۋ ءومىرىم، تىرلىگىم مەنىكى ەمەس سەكىلدى، مەنىڭ ءوزىم دە ءوزىم ەمەس سياقتىمىن. وسى بوتەن ومىردەن، بوتەن ەلدەن، ەشۋاقىتتا جانىڭا مازا بەرمەيتىن ەستەلىكتەردەن قاجىعانىم سونداي، وسى كۇندەلىكتى قيقىمداپ تۇرىپ جىرتىپ، ميىمدى تەلەفوندى وشىرگەندەي ءبىرجولا ءوشىرىپ كەتە بەرگىم كەلەدى. ءبىراق، قايدا؟ قاشقاندا قايدا بارام. وزىڭنەن قاشۋ قيىن. ءتىپتى كۇندەلىكتى دە جىرتا المايمىن. ول ماعان قوقىس سالاتىن جاشىك سياقتى، بۇكىل اشۋ، ىزا، مۇڭىم، تولعانىسىم ءبارى وسى كۇندەلىكتە.
11.11.199..
ايناعا قاراعىم كەلمەيدى. دۇنيە اي، مەن جانارىمدى جارق ەتكىزسەم مەن دەگەن جىگىتتەر وتىما كۇيىپ قالا جازدايتىن، سول كۇندەر وتىرىك پە؟ نەبىر سىمباتتى جىگىتتەردىڭ مەن كۇلسەم سىڭعىرلاعان ۇنىمە اربالىپ قالشيىپ قالاتىندارى شە؟ ماعان عاشىق بولعان فوتوگرافتار، جۋرناليستەر قايدا؟ ماعان رول ۇستىنە رول ۇسىنعان رەجيسسەرلەر قايدا قۇرىپ كەتتى؟ شەتەلدىك تانىمال جۋرنالدىڭ مۇقاباسىنا شىعىپ، جوعارى رەيتينگ جيناپ بەرگەن داۋرەن مەنىڭ باسىمدا بولماپ پا ەدى؟ وسىنىڭ ءبارى ءتۇس پە الدە مەنىڭ ءوزىم ءتۇستىڭ ىشىندە ءجۇرمىن بە؟
21.12.200.
ادامنىڭ ءوز ءسوزى ءوزىنىڭ تاعدىرىنا اسەر ەتەدى دەگەن راس پا؟ جاس كۇنىمدە قالجىڭباس جىگىتتەردىڭ ازىلىنە «جىندىسىڭ» دەۋشى ەدىم. سۇيسىنسەم دە «جىندى» دەۋ ادەتىم. بۇگىن... دارىگەر ماعان «شيزوفرەنيا» دەپ دياگنوز قويدى. «كود F 20.0. پارانويا» دەگەنى تاعى بار. ول جىندى دەگەن ءسوز ەمەس پە؟
5.2.200.
نەگە ەكەنىن، دارىگەر مەنەن «سەمىرىپ كەتۋدەن قورىقپايسىز با، اۆتوبۋستا ءجۇرۋ ءسىز ءۇشىن قورقىنىشتى ەمەس پە؟» دەپ سۇرادى. سۇراعىنىڭ ءوزى كۇلكىلى ەمەس پە؟ ونداي قورقىنىش مەندە مۇلدە بولعان ەمەس. مەنى قورقىتاتىن باسقا سۇراق. مەن وسى ومىردە بارمىن با؟ مەنىڭ ويلارىم دەپ جۇرگەنىم شىنىمەن دە مەنىكى مە الدە باسقا ءبىر كەيىپكەردىكى مە؟ ەگەر شىنىمەن دە باسقا بىرەۋدىكى بولسا شە؟ مەن سودان قورقامىن. ەگەر مەنىڭ ءسۇرىپ جاتىرمىن دەگەن ءومىرىم وزىمدىكى بولماسا، مەن سورى قالىڭ بىرەۋدىڭ ءسوزىن سويلەپ، سونىڭ مي قاتپارلارىندا قاتىپ قالعان ويلاردى تالعاجاۋ قىلىپ جۇرگەن بولسام شە؟ ناعىز قورقىنىش سول ەمەس پە؟ دارىگەر بۇل تۋرالى سۇرامادى. مەن وعان وزىمە ديزاين، ونىڭ ىشىندە ۇيلەردى اسەمدەۋ، بەزەندىرۋ ۇنايتىنىن ايتتىم.
4.5.200...
جۇيكەسى اۋىرعان ادام ءتىپتى ءوز ءسوزىن ايتۋعا، ءوز تىلەگىن بىلدىرۋگە دارمەنسىز بولىپ قالادى ەكەن. اينالاسىنداعىلار ونىڭ ايتقانىن ساندىراق دەپ قانا قابىلداۋعا بەيىم. ەگەر بىرنارسەنى ولاي ەمەس دەپ دالەلدەي باستاساڭ ودان سايىن ۋشىعادى. ەگەر مەن بىردەڭەنى قالايمىن نەمەسە قالامايمىن دەسەم دە، ونى اۋرۋدىڭ بەلگىلەرىنە جاتقىزادى. ەگەر بەلسەندى كورىنسە ونىڭ اۋرۋ تاريحىنا «وزىنە نازار اۋدارتقىسى كەلەدى» دەپ جازادى، ال ەگەر الدەنەگە رەنىشىڭدى بىلدىرسەڭ، وندا «اگرەسسيا» دەپ تولتىرادى.
دارىگەرگە مەنى ەمدەۋى ءۇشىن الدىمەن اۋرۋدىڭ باستالۋ تاريحى، ونىڭ قانداي جاعدايلارمەن بايلانىستىلىعىن ءبىلۋ ماڭىزدىراق ەكەنىن ءتۇسىندىم. دارىگەر ماعان كومەكتەسكىسى كەلەدى. مەن وعان العاشقى سىرقاتىم كينو ءتۇسىرۋ كەزىندە بايقالعانىن ايتتىم. رەجيسسەرلەر ءوز كينوتۇسىرىلىمىنەن عانا كورۋدى قالاپ، كينوسىنشىلار كەلەشەگىنەن ءۇمىت كۇتكەن اكتريسانىڭ، كوركىمەن ەركەك اتاۋلىنىڭ كوزىن ارباعان سىلقىم سۇلۋدىڭ اياق استىنان سىرقاتقا اينالۋى... قالاي دەسەم ەكەن، وتە ادىلەتسىز جاعداي، وتە اۋىر. وزىمە اتاق اپەرگەن رولگە كىرىسپەس بۇرىن ديەتاعا وتىرىپ، ءبىر ايدا 15 كيلوداي سالماق تاستاۋىم كەرەك بولدى. بۇل وڭاي ەمەس. كەيدە تىم جاقسى سالماق ازايىپ كەلە جاتىپ، كەيدە توقتاپ قالادى نەمەسە كەرى پروسەسس جۇرەتىنى بار. كۇنىگە ءبىر بانكا تەڭىز بالىعى مەن جالعىز الما جەپ جۇرە بەرەتىن بولدىم. ارىقتاعانىم سونداي، ارىقتاۋعا قۇمارلىقپەن كىرىستىم. پروديۋسسەر ءوزى ايتىپ توقتاتپاعاندا ودان ءارى ارىقتاي بەرۋشى ەدىم. كۇن سايىن 16 ساعات بويى ءتۇسىرىلىم جۇمىستارى جۇيكەنى شيرىقتىرىپ جىبەرەتىن. ال، گالليۋسيناسيا... ول تۋرالى ايتقىڭ دا كەلمەيدى. مەن ادام سياقتى ۋاقتىلى ۇيىقتاپ، وياناتىن ادامدارعا قىزعانىپ قارايتىن بولدىم. حاليل مەنىڭ سىرقات ەكەنىمدى بىلگەننەن كەيىن وزىنەن ءوزى سۋىنىپ، كوپ ۇزاماي جوعالىپ تا كەتتى. ۇنەمى ەموسيونالدىق جاعىنان قيىن جاعدايدا جۇرگەنىم كۇيىمدى ودان سايىن ناشارلاتتى. پارانويدتى شيزوفرەنياعا شالدىققان جاس ايەل ءۇشىن ەندىگى جەردە جاس ءارى سۇلۋ، اتاقتى بولۋدىڭ دا ەش قىزىعى جوق ەدى... دارىگەر ماعان پرولونگاتور، موديتەن دارىلەرىن جازىپ بەردى.
ەكىنشى قينالعانىم – مۇنداي دياگنوز قويىلعان ادامعا بالالى بولۋعا بولمايتىنى تۋرالى ەستىگەن ءساتىم. بۇل سىرقاتتىڭ تۇقىم قۋالاۋى مۇمكىن. مەن نە ىستەرىمدى بىلمەدىم. ويتكەنى، وسى كەزدە اياعىم اۋىر ەدى. بۇل جايىندا حاليلگە ايتىپ تا ۇلگەرمەدىم. ايتۋعا دا بولار ەدى، ءبىراق، ايتپاعانىم دۇرىس دەپ شەشتىم، ايەلىندە ەكى بالا قالعان ەركەك ءۇشىنشى بالاڭ بولادى دەگەنگە قۋانبايتىنىنا، ءتىپتى الدىرىپ تاستا دەيتىنىنە سەنىمدى بولدىم. بالا... مەن ونى ارماندادىم با؟ شەشەسىنىڭ جۇيكەسىندە كىناراتى بولسا ول بالا قانداي بولادى؟ مەن ونى قور قىلام اۋ...
12.12. 20.
ەشتەڭە قىزىقتىرمايدى. بۇرىن ساعاتتاپ اينا الدىندا وتىراتىن ەدىم، ادەمى كويلەكتەرىمدى كيىپ، بويانىپ، كوركىمنەن ءلاززات الىپ، شاشىمدى ساندەپ جۇرگەندە قالاي كەش تۇسكەنىن بايقامايتىنمىن. سوسىن ءوزىمنىڭ رولدەرىمنىڭ ەڭ اسەرلى، ۇنامدى جەرىن قايتالاپ وينايمىن. قاتە جىبەرگەن جەرلەرىمدى تۇزەتەم. سونشاما ۋاقىت تىرىسقانىمدى ەشكىمنىڭ كورمەيتىنىن بىلسەم دە مەن كۇن سايىن وسىلاي اينانىڭ الدىنان شىقپايتىنمىن. ەندى اينا مەنىڭ اجىمدەرىمدى ساناپ، سالماعىمنىڭ اۋىرلاعانىن اشكەرەلەپ مازاق قىلعان ساتقىن قۇربىم سياقتى. رولدەرىم دە قىزىقسىز. مەن اينانى جەك كورە باستادىم. بارىنە سول اينا كىنالى. اقىرى ونى سىندىرىپ تىنىشتالدىم.
28.12.200..
جىگىت ناعاشى اپاسىنىڭ كۇندەلىگىندە ءوزى ءۇشىن ماڭىزدى بىرنارسە بارداي جاۋىپ تاستاي الماي، بەتىن پاراقتاعان سايىن باس المادى. ەڭ سوڭعى جاعىن اشقاندا الدەنەنى سەزگەندەي جۇرەگى قاتتى-قاتتى سوعىپ، اتقاقتاپ كەتتى.
***
مەن ونى كوردىم. مەن سورلى تۋا سالا ودان بەزەكتەي قاشىپ، باۋىر باسىپ قالارمىن دەپ قورقىپ، قۇتىلعانشا اسىعىپ، ءسابيىم دەپ ەمىرەنىپ تە ۇلگەرمەدىم، ەسىمىن دە قويمادىم. بالانىڭ باعى عوي، مەدبيكە راسىمەن جاقسى ادام ەكەن، ونى ادام قىلىپتى. اتىن ارىس قويىپتى. كەلىستى جىگىت بولىپ وسكەن ەكەن. بويى قانداي! سىرىقتاي. فاكتۋراسى اكتەرگە كەلەدى. سىمباتتى جىگىت! ءومىر بويى ءوزىمدى «ەشقاشان بالا تۋعان ەمەسپىن» دەپ سەندىرىپ كەلگەنىمدە تۋا سالا ءوزىم باس تارتقان ۇلىمنىڭ ىزدەپ كەلگەنى مەنى ەسىمنەن تاندىرا جازدادى. ءبىر ساتتە نەشەتۇرلى كۇيدى باستان كەشىردىم، ءتىپتى ميىم ويلاۋدى ۇمىتىپ قالعانداي بولدى. ءوزىمدى ونىڭ الدىندا قالاي ۇستارىمدى بىلمەدىم. ءتىپتى ءبىر ساتتىك رولگە دە كىرە الماعانىمدى ايتسايشى. سونداي دا بولادى ەكەن.
كەزىندە ماعان كومەكتەسكەن، بالانى الىپ قالعان مەدبيكە قايتىس بولىپتى. ونىڭ بالانى الىپ جاتقاندا ەشقانداي دا گاۋھار جۇزىككە دە، اقشاعا دا قىزىقپاعانىن، انا بولۋعا دەگەن ىنتازارلىعى جەڭگەنىن بالاعا قول سوزعانىنان-اق سەزگەندەي بولعام. ونىڭ بالاعا بارىن بەرەتىنىنە سەنگەنىم، تۇيسىگىم الداماپتى. باسقا ەشتەڭە ويلاماي بالادان تەز قۇتىلعانشا اسىققان كەزىمدى كوز الدىما قايتا اكەلگەندە قۇددى كينودان ءۇزىندى كورگەندەي بولام. كوزىن تارس جۇمىپ الىپ باقىرىپ جىلاپ جاتقان بالا ماعان بەلگىسىزدىكتىڭ، الدا بولاتىن قيىندىقتاردىڭ بەلگىسىندەي ەدى. مەن سول تيتتەي سابيدەن قورىقتىم. مەدبيكە بالانى جاقسى ءوسىرىپتى، بۇل ءۇشىن وعان العىس بىلدىرە المايتىن بولدىم. وكىنىشتى. مەن جىبەرگەن اقشالاردى الىپ، سيرەك تە بولسا بايلانىسقا شىعىپ تۇرعان مەدبيكە ءار حابارلاسقان سايىن بالاسىنىڭ مەكتەپكە بارعانىن، مەكتەپتى جاقسى اياقتاعانىن، وقۋعا تۇسكەنىن ايتىپ تۇراتىن. ءبىراق ەشقاشان بالانىڭ سۋرەتىن جىبەرمەگەن. الدە مەن سۇرامادىم با؟ مۇمكىن، قىزعانعان شىعار. مىنە، تۋعالى بەرى كورمەگەن سول بالا مەنى ءوزى ىزدەپ كەلدى. ناعاشى اپا دەيدى. مەنى ەشكىم بۇلاي اتاپ كورمەگەن. ويتكەنى، مەن اكە-شەشەدەن جالعىز ەدىم. ەندى، مىنە، ناعاشى اپاعا اينالدىم. ءوز ۇلىما! حا-حا-حا. بۇگىندىككە وزىمنەن ءوزىم ىزالاندىم. بالاسىن جالعىزباستى مەدبيكەگە تاستاپ، ەشقاشان ىزدەمەسە دە ونىڭ كۇندەردىڭ كۇنىندە ىزدەپ كەلۋى وزىنەن-وزى قاشىپ، وتكەن ءومىرىنىڭ بارلىعىن سىزىپ تاستاعان ادام ءۇشىن قايدان وڭاي بولسىن؟ مەن سەكىلدى جۇيكەسى اۋىراتىن، وعان قوسا قانت ديابەتىنەن شارشاعان جالعىزباستى ايەلگە بۇل قۋانىش پا؟ توسىن جاعداي ما؟ ايىرا الار ەمەسپىن. قۇدايىم، بۇل سەنىڭ وتكەن شاقتاعى قاتەلىگىنىڭ ناتيجەسىن كوزىمەن كورسىن دەگەنىڭ بە؟ بۇل راسىمەن ازاپ ەكەنىن بىلسەم عوي...
ونىڭ ورتاڭعى جاعى كوتەرىلىپ بارىپ، يىلە بىتكەن قاسى مەن استىڭعى ەرنىنىڭ ءسال العا شىعىپ تۇراتىنى مەنىڭ اكەمە، ال بويى مەن كوزدەرى حاليلگە ۇقساعان ەكەن. مىنەزى تۇيىق. ءوزىن سەنىمسىز ۇستاپ، جاسقانشاقتانا كىرگەنىنەن، شاي ۇستىندە دە سىپايى قوناق رولىنەن شىعا الماعانىنان وعان مەن تۋرالى ەشتەڭە ايتپاعانىن ءتۇسىندىم. وعان ەشتەڭە دەمەيمىن. ناعاشى اپاسى بولىپ قالا بەرەيىن. ول كەتكەن سوڭ كوڭىلىمنىڭ جاڭبىردان كەيىنگى كۇندەي بولىپ جادىراپ سالا بەرگەنىن بايقادىم. كۇنى بويى كوڭىلدى ءجۇردىم. مەنىڭ جىن ۇرعان مىنەزىم بار، ەشۋاقىتتا ءوزىمنىڭ ۇيىمنەن ەر ادامدى كورگىم كەلمەيدى. مەيلى، ول مەنەن تۋعان ۇل بولسا دا.
18.04.20...
مەنى قۋانتاتىن دۇنيەنىڭ ءوزى ساناۋلى. سونىڭ ءبىرى ۇيقى. ۇيىقتاسام قۋانام. ءبىراق، ۇيقى دا تاۋسىلىپ، تاعى ءبىر كۇن باستاتىنىن بىلەسىڭ. كەيدە ۇيقىڭ كەلمەيدى. وندايدا مەنى قۋانتاتىن ءسات قاشان تۋار ەكەن دەپ كۇتەم. كەيدە ءىشىپ وتىرعان تاماعىما قۋانام. ءبىراق كوبىنە ونىڭ ءدامىن سەزىنبەيمىن. ءومىردىڭ تىم سۇرقاي ەكەنى مەنى بىتپەيتىن مۇڭعا باتىرادى.
08..11.20..
ديابەتتىڭ اۋىر ءتۇرى مەن وڭ اياعىمداعى گانگرەنا مەنى تيتىقتاتتى. وكشەمنەن باستاپ كىشكەنتاي باشپايىما دەيىن جايىلىپ كەتكەن قارا داقتاردان اياعىمدى باسا المايمىن. جانىم كوزىمە كورىنەدى. ىشتەن كەمىرىپ جاتىر اۋ. بۇرىن ۆازاپروستانوم مەن تيوكتاسيد دەگەن ءدارى قۇياتىن ەدىم، ەندى ودان ەشقانداي جەڭىلدىك جوق. امپۋتاسيادان قورقامىن. اكتريسانىڭ اياعى امپۋتاسيالانعانىن ەلەستەتىپ كورۋدىڭ ءوزى سۇمدىق ەمەس پە. ءۇنسىز جىلايمىن... تەلەفوننىڭ ءوشىپ جاتقانىنا كوپ بولدى. كىمگە حابارلاسام. كىم ىزدەيدى مەنى؟ تەلەفون ءوشىپ جاتا بەرسىن. ارىس قوڭىراۋ شالىپ قالسا شە... جۇرەگىم اۋزىما تىعىلىپ، اۋا جەتپەي كەتەدى. ول مەنىڭ بۇل كۇيىمدى كورمەۋى كەرەك. ال، باسقالارعا ونسىز دا كەرەگىم جوق. سۇلۋ دا تالانتتى اكتريسانى ءبارى ۇمىتقان. ونىڭ ورنىنا باسقا سۇلۋلار كەلگەن. مەيلى، ۇمىتسىن. ەرتەڭ ولار دا مەنىڭ كەبىمدى كيىپ، ۇمىتىلىپ قالار.
12.12.200..
***
كۇندەلىكتىڭ بەتىن ءوزى جاپتى ما، الدە قولىنان سۋسىپ ءتۇسىپ كەتتى مە، اجىراتا الار ەمەس. باسىنا كوزگە كورىنبەيتىن مىڭ سان جىبىرلاعان جاندىكتەر كىرىپ كەتىپ، ءارقايسىسى ءار ويدى تالعاجاۋ ەتىپ، مۇنىڭ ميىنا شابۋىل جاساپ جاتقانداي. ءبىر ويدى ويلاپ باستاپ، كەلەسى ويعا كوشەدى. سوندا اكتريسانىڭ ۇلى ... ال ناعاشى اپاسى كىم؟ ناعاشى اپا دەگەنى تۋعان شەشەسى بولىپ شىقسا، مۇنىڭ بەتىنە جەل بوپ تيمەگەن شەشەسى بۇعان كىم بولماق؟ ول مۇلدەم بوتەن ادام با؟ حاليل شە؟ ايياعا نە دەيدى؟
اپ-ساتتە تيگەنىن وڭدىرماي ۇنتاپ جىبەرەتىن جويقىن كۇش تۋرالى ەستىگەنى بار ەدى. ءدال سول جويقىن كۇش... جىگىت اڭداۋسىزدا باسىنان قاتتى سوققى الىپ، قاپەلىمدە ەسىن جيا الماي قالعان ادامداي وتىرىپ قالدى. ىشىمدىككە اۋەستىگى جوق-تى. وسى جولى تاماعىن جىرتىپ وتەردەي اششى بىردەڭە ىشكىسى كەلدى. ادامنىڭ مۇردەسى ساقتالاتىن جەردە جۇرسە دە اۋزىنا شىلىم سالمايتىن، وسى جولى شىلىمنىڭ بىرنەشەۋىن قاتار اۋزىنا سالىپ تۇتاتىپ، كوك ءتۇتىندى قۇشىرلانا جۇتقىسى كەلدى. سويتسە عانا الاپات ءتۇتىن ىشىندەگى وكسىكتى تۇنشىقتىرار ەدى. سويتسە عانا ناعاشى اپاسىن ىزدەپ كەلگەن كۇننەن بەرگى كوز الدىندا بولعان جاعدايدىڭ ءبارى ساناسىنان ءسۇرتىلىپ قالار ەدى. ساناسى بۇرىنعى ەشتەڭەدەن حابارسىز، قامسىز كۇيىنە ءتۇسۋ ءۇشىن ەسىنەن تانعانشا ءىشۋ كەرەك پە الدە دىم بىلمەي ۇيىقتاپ قالعانى دۇرىس پا؟ ول ەسىنەن تانا شارشاعانىن سەزدى...
6alash ۇسىنادى
